آیا حدیث ولدنی ابوبکر مرتین که به امام صادق ( علیه السلام ) نسبت داده شده صحیح است؟ اگر صحیح است چطور با جمله اصلاب شامخه و ارحام مطهره که در مورد معصومان ( علیه السلام ) است سازگاری دارد؟

شیعه نیوز:

پاسخ اجمالی

از اعتقادات شیعه دوازده امامی این است که معصومان ( علیه السلام ) باید به دور از هر گونه پلیدی و گناه باشند، و مطلبی که در سؤال مطرح شده است، ضرری به این اعتقاد نمی رساند؛ زیرا صرف نظر از قوت یا ضعف چنین روایتی، اولاً: مراد از اصلاب شامخه و ارحام مطهره این نیست که در تمام سلسله ها نسب (حتی نسب های غیر اصلی) این مسئله وجود داشته باشد. ثانیاً: مراد از طهارت در این جا، طهارت از پلیدی زنا و آلودگی های جاهلی است. حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در روایتی به این مطلب اشاره می فرمایند که من به دعای ابراهیم ( علیه السلام ) و از صلب های پاک به وجود آمدم و پلیدی جاهلیت به من نرسیده است.
پاسخ تفصیلی

برای پاسخ به پرسشتان چند مسئله باید بررسی شود:

1. مراد از اصلاب شامخه و ارحام مطهره که در زیارات به آن اشاره شده است، چیست؟

2. آیا روایت موجود در پرسش از شیعه رسیده است یا خیر؟ به عبارت دیگر، حدیث از نظر سند چگونه است؟

3. بر فرض چشم پوشی از سند، معنای روایت چیست؟

در پاسخ به قسمت اول باید توجه داشت؛ آنچه که به عنوان اصلی مسلم، در اعتقادات شیعه وجود دارد، این است که معصومان ( علیه السلام ) در سلسله طولی نسب های خود باید از صلب های بلند مرتبه و ارحام پاکیزه باشند؛ به جهت آن که آنها در جایگاه هدایت گری مردم قرار دارند، و اگر (نعوذ بالله) از نسب درستی برخوردار نباشند، باعث انزجار مردم می شوند که آیه تطهیر[1] به این مطلب اشاره دارد. روایتی که ابن عباس در ذیل قول خداوند "... وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ..."‏[2] نقل کرده، مراد از این آیه را جابجا شدن پیامبر از اصلاب پاکیزه از پدری به پدری می داند، تا آن که خدا او را به پیامبری برگزید و نور ایشان در پدرانش نیز ظاهر بود.[3] همچنین در حدیثی از پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) منقول است که ایشان به پاکیزگی نسلی اشاره داشته که از آنان به وجود آمده بود. ایشان می فرمایند که من نتیجه اجابت دعای پدرم حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) هستم و من از نسل پاک پدران به ارحام پاکیزه مادرانی منتقل شدم که روابط نامشروع جاهلیت در میان آنها نبوده است.[4]

باید دانست که مسئله روابط نامشروع در عرب جاهلی امر رایجی بوده است، تا جائی که افرادی چون "زیاد بن ابیه" را به دلیل مشخص نبودن پدر واقعی، به پدری نامعلوم[5] و یا مادرش سمیه نسبت داده اند؛ و به همین دلیل، اگر در محیطی آلوده، فرزندی از خاندان پاک دامن به وجود آید، امتیاز بزرگی برای او است. در ادامه شواهدی را برای آنچه گفتیم، بیان خواهیم کرد.

روشن است که مادران بزرگوار امام سجاد ( علیه السلام ) و امام عصر ( علیه السلام ) از اشراف زادگان ایران و روم بوده اند، و اگرچه خود این دو بانو از زنان پاک و مطهر هستند، ولی پدر بزرگ شهربانو؛ (خسرو پرویز) همان فردی است که نامه رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) را پاره کرد که مورد نفرین ایشان واقع شد و دیگر جنایات او نیز در تاریخ ثبت است، اما براساس آیه شریفه قرآن[6] گاهی سنت خداوند، بر این قرار می گیرد که از نسل کافر، مؤمن به وجود آید و یا از نسل مؤمن، فرد بی ایمانی متولد شود که پسر نوح ( علیه السلام ) و بعضی از فرزندان ائمه ( علیه السلام ) شاهدی بر این موضوع اند.

در پاسخ به قسمت دوم پرسش، باید گفت که این روایت در کتاب کشف الغمة[7] مرحوم اربلی وجود دارد و از آن جهت که مادر امام صادق ( علیه السلام )، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است، و همچنین یکی از مادر بزرگ های آن حضرت نیز از نسل ابو بکر بوده اند، چنین مطلبی از ایشان نقل شده است.‏

گفتنی است، اگر چه مرحوم اربلی از بزرگان علمای امامیه است، ولی این روایت را ازکتاب "صفة الصفوة" ابن جوزی نقل می کند که از دانشمندان اهل سنت است و عده ای از علما او را تضعیف کرده اند؛ بدین جهت سند مستحکم و قابل قبولی برای این روایت وجود ندارد و حتی بر فرض چشم پوشی از سند حدیث، مضمون آن ضرری به آنچه در زیارات درباره نسب معصومان ( علیه السلام ) آمده، نمی رساند؛ زیرا همان طور که بیان شد منظور از اصلاب شامخه و ارحام مطهره آن است که پدران و مادران انبیا و اوصیا از پلیدی زنا، فسق و فجور به دور بودند، و هنگامی که سلسله طولی نسب امامان را بررسی می کنیم، به این واقعیت دست خواهیم یافت. اما گناهکار نبودن و معصوم بودن تمام پدران و مادران معصومان، موضوعی نیست که مورد ادعای شیعه باشد تا ملتزم به دفاع از این عقیده باشیم، به عنوان نمونه، پیامبران بسیاری از بنی اسرائیل از نسل یکی از برادران یوسف اند که تا حدودی در گناه دیگر برادران و ظلم به یوسف شریک بود.[8]

[1] الأحزاب، 33.

[2] الشعراء، 18.

[3] ابی الحسن علی بن محمد، ماوردی، ص 201، دار و مکتبة الهلال، بیروت، 1409 ق.

[4] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 38، ص 63، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 هـ ق.

[5] عسقلانی، ابن حجر، الإصابة فی تمییز الصحابة،ج 2، ص 527، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1415 ق.

[6] "یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ ، الروم، 19.

[7] اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج 2، ص 160، مکتبة بنی هاشمی، تبریز، 1381 ق.

[8] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص، 102، انتشارات ناصر خسرو، تهران،1372 ش.

T