شیعه شناسی / شیعه در روایات

تعبیر "سیدة نساء العالمین" برای حضرت مریم ( سلام الله علیها ) ذکر شده است، آیا به کارگیری آن برای حضرت زهرا ( سلام الله علیها ) اشکال ندارد؟

تعبیر "سیدة نساء العالمین" مستقیماً در قرآن نیامده است. این تعبیر برگرفته از آیه 43 سوره آل عمران است. خداوند خطاب به حضرت مریم (علیه السلام ) می فرماید: "و اصطفاک علی نساء العالمین"؛ خداوند تو را از بین زنان عالم برگزید.

کد خبر: ۲۰۸۷۶۱

۱۰:۳۰ - ۳۰ آذر ۱۳۹۸

شیعه نیوز:
پرسش
در قرآن کریم از حضرت مریم با "سیدة نساء العالمین" یاد شده است. در عین حال ما این صفت را برای حضرت زهرا به کار می بریم. لطفاً این دوگانگی را توضیح دهید.
پاسخ اجمالی

مراد از این آیه این است که خداوند حضرت مریم (علیه السلام ) را از بین زنان عصرشان برگزید، اما بنابر آنچه از پیشوایان دین رسیده است، حضرت زهرا (علیه السلام ) سرور همه زنان جهان در تمام دورانهاست.
پاسخ تفصیلی

لقب "سیدة نساء العالمین" اگر چه برای حضرت زهرا و حضرت مریم ( سلام الله علیها ) این دو بانوی بزرگوار ذکر شده است، اما با مراجعه به روایات روشن می شود که مورد استفاده آن در این دو مورد متفاوت است؛ از این رو دو گانگی در آن وجود ندارد.

در مورد اول که این عنوان از صفات حضرت مریم (علیه السلام ) شمرده شده است بر گرفته از آیه 43 سوره آل عمران می باشد: "إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمین‏".[1]

مورد دوم از القاب حضرت زهرا (علیه السلام ) است که در روایات آمده است. با مراجعه به روایات در می یابیم که مورد استفاده این لفظ در موارد ذکر شده متفاوت است؛ به همین جهت منافاتی با یکدیگر ندارند، روایت زیر دلیلی بر این مدعا است:

مفضل می گوید: به امام صادق (علیه السلام ) عرض کردم: که مرا از سخن پیغمبر خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در باره حضرت فاطمه «قطعا او بزرگ زنان جهانیان است» آگاه فرما، آیا او بزرگ ترین بانوان زمان خویش است؟ فرمود: این مقام براى حضرت مریم است که بزرگ زنان زمانه خویش بود، اما حضرت فاطمه (علیه السلام ) سرور و پیشواى بانوان سراسر جهان هستى از آغاز تا پایان است.[2]

نظیر این سؤال را قرآن درباره برتری بنی اسرائیل "فرزندان یعقوب (علیه السلام )" بر جهانیان مطرح کرده است:"یا بَنی‏ إِسْرائیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی‏ أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمین‏"؛ اى فرزندان یعقوب به یاد آرید نعمتى که به شما عطا نمودم و شما را برگزیدم و برترى دادم بر تمام مردم.[3] روشن است که مراد آیه برتری دادن آنها بر مردم زمان خودشان می باشد نه مسلمانان؛ از این رو در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام ) روایت مفصلی در برتری رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و اهل بیت و امت او بر رسولان و اهل بیت و امت های پیشین نقل شده است، از جمله می فرماید: اى موسى! آیا ندانستى که، فضل و برترى أصحاب محمّد بر تمام أصحاب رسولان، مانند فضل و برترى اهل بیت محمّد است بر همه خاندان پیامبران! و مانند فضل و برترى محمّد است بر جمیع فرستادگان!؟[4]

و نیز آیه ای که برتری آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان اعلام می کند،[5]نشانگر برتری نسبی آنان است.

با توجه به آنچه گفته شد، هیچ منافات و تعارضی در استفاده از عنوان "سیدة نساء العالمین" برای این دو بانوی بزرگ جهان هستی نیست.

[1] آل عمران، 42.

[2] صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، ص 107، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1361 ش.

[3] بقرة:47،122.

[4] امام عسکری (غ)، تفسیر امام عسکری، ص 32، مدرسه امام مهدی (علیه السلام )، قم، 1409 ق.

[5] آل عمران، 33.

آیات مرتبط

سوره آل عمران (43) : يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ