آیا ابوبکر به دلیل نداشتن مشروعیت خلافت، اجازه گرفتن فدک را از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) نداشت، یا به فرض داشتن مشروعیت هم این عمل غصب محسوب می‌شود؟

شیعه نیوز:
پرسش
ابوبکر به دلیل نداشتن مشروعیت(به عنوان جانشینی پیامبر صلوات الله علیه) اجازه گرفتن فدک را از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) نداشت یا به فرض داشتن مشروعیت هم این عمل غصب محسوب می‌شود؟
پاسخ اجمالی

برای آگاهی از ماجرای فدک، موقعیت جغرافیایی و چگونگی مالکیت حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بر آن، سؤال شماره ۳۴۲۵ را مطالعه کنید.

با توجه به این که مالکیت حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بر فدک به دلالت آیه «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبىَ‏ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا»[1]به تفصیلی که در سؤال ارجاعی آمده اثبات گردیده، ابوبکر حق گرفتن فدک از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) را بدون اذن و رضایت او نداشت؛ زیرا تصرف در مال دیگری به ناحق و بدون رضایت مالک، غصب است و بر غاصب واجب است عین مال یا مثل یا قیمتش را به صاحبش بر گرداند و نزد خداوند توبه نماید.[2]

اصل اولیه که جایز نبودن تصرف و گرفتن مال دیگری بدون اذن و رضایت صاحب مال بود، در مورد پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و جانشینان بر حق ایشان به دلیل آیه «النَّبِیُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِینَ‏ مِنْ‏ أَنْفُسِهِمْ.»[3] و روایت منقول از حضرت رسول،[4] استثنا شده است؛ یعنی پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و امامان معصوم( علیه السلام ) می‌توانند در اموال مؤمنان تصرف نمایند، حتی اگر خودشان رضایت نداشته باشند و اجازه ندهند.

اگر ابوبکر می‌خواست از باب ولایت و جانشینی پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) به استناد آیه «النَّبِیُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِینَ‏ مِنْ‏ أَنْفُسِهِمْ.» نیز فدک را از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بگیرد ابتدای امر باید مشروعیت و منصوب شدن ایشان از سوی پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) ثابت می‌شد تا بتواند از باب ولایت، در اموال مؤمنان بدون رضایت ایشان دخل و تصرف نماید. در حالی‌که چه شیعه، و چه سنی قبول دارند ابوبکر، از سوی رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم )، به خلافت و جانشینی منصوب نشده است – چنان چه حضرت علی( علیه السلام ) منصوب گردیده - بلکه به انتخاب گروهی از مسلمانان، جانشینی پیامبر گرامی اسلام را عهده‌دار شد. پس ولایت هم نداشت تا بتواند فدک را بگیرد و در آن تصرف نماید.

اگر ایشان از جانب رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) به جانشینی منصوب می‌شد آن گاه می‌توانست فدک را بنابر مصلحت اسلام از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بگیرد، حتی اگر آن حضرت رضایت نمی‌دادند. البته هیچ‌گاه حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) پافشاری و مقاومت نمی‌کردند، بلکه با رضایت خاطر، فدک را برای پیشبرد اهداف اسلام به او پیشکش می‌نمودند و آن‌گاه موضوعی برای غصب باقی نمی‌ماند.

[1]. «و حقّ نزدیکان را بپرداز، و (همچنین حق) مستمند و وامانده در راه را! و هرگز اسراف و تبذیر مکن»، اسراء، 26.

[2]. طرابلسى، ابن براج، قاضى، عبد العزیز، المهذب، محقق، مصحح، جمعى از محققین و مصححین تحت إشراف شیخ جعفر سبحانى، ج 1، ص 434 - 435،‌ دفتر انتشارات اسلامى، قم، جاپ اول، 1406 ق.

[3]. «پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است»، احزاب، 6.

[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 529، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

T