شهدای قیام عاشورا چه کسانی بودند؟

شیعه نیوز:
پرسش
لطفاً آمار دقیق همراهان و شهدای امام حسین( علیه السلام ) را بیان کنید.
پاسخ اجمالی

دربارۀ یاران امام حسین( علیه السلام ) آمار متفاوتی است برخى مانند طبرى این تعداد را نزدیک صد نفر دانسته ‏اند که در میان آنها پنج نفر از فرزندان امام على ( علیه السلام )، شانزده نفر از بنى‏ هاشم و تعدادى دیگر از قبایل مختلف دیده مى ‏شود، اما قول مشهور- که هم اکنون نیز داراى شهرت است- آن است که تعداد یاران امام( علیه السلام ) در کربلا 72 نفر بودند که به 32 سواره و چهل پیاده تقسیم مى‏ شدند.
پاسخ تفصیلی

همراهان امام حسین( علیه السلام ) در طول مسیری که ایشان از مدینه تا کربلا پیمودند به یک تعداد نبود، در بین راه برخی با امام بودند که قبل از رسیدن به کربلا از حضرت جدا شدند، همراه آن‌حضرت به جز کسانی که قابلیت جنگیدن داشتند، زنان و کودکانی هم بودند که آمار دقیقی از آنان نیست.

امام حسین( علیه السلام ) دربارۀ یارانش می‌فرماید: «همانا من اصحابی بهتر از اصحاب خود و با وفاتر از آنان نمی‌شناسم».[1]

دربارۀ یاران امام حسین( علیه السلام ) آمار متفاوتی نقل شده است برخى مانند طبرى این تعداد را نزدیک صد نفر دانسته ‏اند که در میان آنها پنج نفر از فرزندان امام على( علیه السلام )، شانزده نفر از بنى‏ هاشم و تعدادى دیگر از قبایل مختلف دیده مى‏ شود.[2]

ابن نما از بزرگان شیعه در قرن ششم و هفتم، اصحاب امام حسین( علیه السلام ) را صد پیاده و چهل و پنج سواره مى ‏داند.[3] روایتى را هم سید بن طاوس از امام باقر( علیه السلام ) نقل می‌کند که همین تعداد را تأیید می‌کند.[4]

اما نظریّه‌ای که هم اکنون نیز داراى شهرت است، آن است که تعداد یاران امام حسین( علیه السلام ) در کربلا 72 نفر بودند که به 32 سواره و چهل پیاده تقسیم مى‏ شدند.[5] اسامی این شهدا در زیارت ناحیه‌ی مقدسه[6] نیز آمده است.

به هر حال؛ با توجه به منابع تاریخی و حدیثی، اسامی شهدای نهضت حسینی و قیام عاشورا به شرح زیر است:

فرزندان امام علی( علیه السلام )

1. امام حسین( علیه السلام )
2. حضرت عباس( علیه السلام )

۳. جعفر

۴. عبدالله

5. محمد

۶. ابو بکر

۷. عثمان

فرزندان امام حسین( علیه السلام )

8. علی(حضرت علی اکبر)
9. عبدالله(علی اصغر)

فرزندان امام حسن( علیه السلام )

۱۰. ابوبکر

۱۱. عبدالله

۱۲. قاسم

شهدای اهل بیت( علیه السلام )

۱۳. عون بن عبدالله بن جعفر بن أبی طالب

14. محمد بن عبدالله بن جعفر بن أبی طالب

۱۵. جعفر بن عقیل بن أبی طالب

۱۶. عبدالرحمان بن عقیل

۱۷. عبدالله بن عقیل بن أبی طالب

۱۸. مسلم بن عقیل بن أبی طالب

۱۹. عبدالله بن مسلم

۲۰. محمد بن أبی سعید بن عقیل بن أبی طالب

دیگر شهدا

21. سلیمان؛ غلام امام حسین( علیه السلام )
22. منجح؛ غلام امام حسین( علیه السلام )
23. قارب الدیلمی؛ غلام امام حسین( علیه السلام )
24. حارث بن نبهان؛ غلام حمزة بن عبدالمطلب
25. عبدالله بن یقطر؛ برادر رضاعی امام حسین( علیه السلام )
26. حبیب بن مظاهر
27. أنس بن الحارث؛ از اصحاب پیامبر(ص)
28. قیس بن مسهر صیداوی
29. سلیمان بن ربیعة
30. مسلم بن عوسجة سعدی
31. عبدالله(پسر قیس بن أبی عروة)
32. عبیدالله(پسر قیس بن أبی عروة)
33. [جون] حوی؛ غلام ابوذر غفاری
34. حر بن یزید ریاحی
35. شبیب بن عبدالله
36. حجاج بن بد
37. قاسط(فرزند زهیر بن حارث)
38. کردوس(فرزند زهیر بن حارث)
39. کنانة بن عتیق
40. ضرغامة بن مالک
41. جوین بن مالک
42. عمرو بن ضبیعة
43. یزید بن ثبیط
44. عبدالله(فرزند یزید بن ثبیط)
45. عبیدالله(فرزند یزید بن ثبیط)
46. عامر بن مسلم
47. سالم، غلام عامر بن سالم
48. سیف بن مالک
49. ادهم بن امیة
50. عمرو بن قرظة
51. عبدالرحمان بن عبد رب
52. نعیم بن العجلان الانصار
53. عمران بن کعب الأنصاری
54. سعد بن الحارث
55. [ابو] الحتوف بن الحارث، برادر سعد بن حارث
56. الضباب بن عامر
57. عبدالله بن بشرالاکلة
58. سوید بن عمرو بن المطاع
59. بکر بن حی التیملی
60. جابر بن الحجاج
61. مسعود بن الحجاج
62. عبدالرحمان بن مسعود؛ فرزند مسعود بن حجاج
63. مجمع بن عبدالله
64. عائذ بن مجمع
65. عامر بن حسان بن شریح بن سعد بن حارثة بن لام
66. امیة بن سعد
67. نافع بن هلال الجملی؛ از اصحاب امیر المؤمنین( علیه السلام )
68. جنادة بن الحارث السلمانی
69. واضح رومی؛ غلام جناده بن حارث
70. جبلة بن علی
71. سعید بن عبدالله
72. جندب بن حجیر
73. حجیر بن جندب
74. عمرو بن خالد الصیداوی
75. سعد؛ غلام عمرو بن خالد
76. عبدالله بن عمرو بن عیاش بن عبد قیس
77. أسلم؛ منتسب به قبیله عبدالله بن عمرو

78 . حارث بن امرئ القیس

79. یزید بن زید بن المهاصر
80. زاهر؛ همراه عمرو بن الحمق
81. کثیر بن عبدالله الشعبی
82. مهاجر بن أوس
83. سلمان بن مضارب
84. النعمان بن عمرو
85. الحلاس بن عمرو؛ الراسبیان
86. مجمع بن زیاد
87. عباد بن أبی المهاجر الجهنی
88. عقبة بن الصلت
89. مسلم بن کثیر
90. القاسم بن بشر
91. زهیر بن سلیم
92. رافع؛ غلام اهل شنده
93. أبو ثمامة، عمرو بن عبدالله الصائدی، از اصحاب امیر المؤمنین( علیه السلام )
94. یزید بن عبدالله المشرقی
95. حنظلة بن أسعد الشبامی
96. عبدالرحمان بن عبدالله الارحبی
97. عمار بن سلامة الدالانی
98. عابس بن أبی شبیب الشاکری
99. شوذب(غلام أبی شبیب الشاکری)
100. سیف بن الحارث بن سریع
101. مالک بن عبدالله بن سریع
102. همام بن سلمة القانصی
103. سوار بن حمیر الجابری؛ وی بعد از شش ماه بر اثر جراحات به شهادت رسید.
104. عمرو بن عبدالله الجندعی؛ بعد از یک سال بر اثر جراحات به شهادت رسید.
105. هانی بن عروة المرادی؛ وی در کوفه به همراه مسلم به شهادت رسید.
106. بشیر بن عمر؛ وی در حضر موت به شهادت رسید.[7]

[1]. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 57، دار صادر، بیروت، 1385ق.

[2]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، ج 5، ص 393، دار التراث، بیروت، 1387ق.

[3]. حلی، ابن نما، مثیر الأحزان، ص 54، مدرسه امام مهدی، قم، چاپ سوم، 1406ق.

[4]. سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص 100، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1348ش.

[5]. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج 3، ص 205، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1417ق؛ کاتب واقدی، محمد بن سعد بن منیع‏، الطبقات الکبرى‏، ج 10، ص 475، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ دوم، 1418ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 86، دار القاری، بیروت، چاپ اول، 1422ق؛ حموی، محمد بن اسحاق‏، أنیس المؤمنین‏، ص 103، بنیاد بعثت‏، تهران، 1363ش؛ شبراوی، جمال الدین‏، الإتحاف بحب الأشراف‏، ص 153، دار الکتاب‏، قم، چاپ اول، 1423ق.

[6] سید بن طاوس، علی بن موسی،ج3، ص 73،دفتر تبلیغات، قم، 1415ق.

[7]. این مجموعه اسامی، از مقاله ای به زبان عربی است به عنوان " تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام" نوشته استاد حسینی جلالی در مجله " تراثنا"، از صفحه 125 تا 155، با مقداری تصرف، ر.ک: تراثنا، سال اول، شمارۀ 2، مقاله تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ص 125 تا 155.

T