سيره و صفات مهدى موعود ( علیه السلام ) در سخن امام باقر ( علیه السلام )

شیعه نیوز:
روايات بسيارى از حضرت امام محمّدباقر ( علیه السلام ) درباره مهدى موعود ( علیه السلام ) رسيده كه قسمتى از آنها درباره سيره و صفات آن حضرت است و هر كدام از آن روايات، گوشه‏ اى از صفات و حالات و سيره آسمانى آن بزرگوار را بازگو مى‏ كند و اينك اين چند مورد را يادآور مى‏ شويم.

1. آن حضرت در مورد آيه شريف:
   «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ 1 همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مى‏ دارند و زكات مى‏ دهند و به كارهاى پسنديده وامى‏ دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‏ دارند و فرجام همه كارها از آن خداست» فرمودند:

اين آيه براى قائم آل محمّد ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ياران او است. خداوند، مشارق زمين و مغارب آن را به آنان مى‏ دهد:
«يُظْهِرُ الدِّينَ وَ يُمِيتُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ بِأَصْحَابِهِ الْبِدَعَ وَ الْبَاطِلَ كَمَا أَمَاتَ السَّفَهَةُ الْحَقَّ حَتَّى لَا يُرَى أَثَرٌ مِنَ الظُّلْمِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور؛ 2
خداوند به وسيله او دين را غالب و پيروز خواهد گردانيد و به وسيله او و ياران او بدعت و باطل را از بين خواهد برد، همان گونه كه سفيهان، حق را از بين برده و نابود كردند، اثرى از ظلم ديده نمى‏ شود و امر به معروف كرده و نهى از منكر مى‏ كنند و عاقبت امور از براى خداوند است.»

آنچه در اين عبارت شاخص است، ظاهر نمودن دين، از بين بردن بدعت‏ ها، محو كردن آثار ظلم و امر به معروف و نهى از منكر است. همه اين امور به دست حضرت ولى عصر ( علیه السلام ) صورت خواهد گرفت و با خواست و اراده آن بزرگوار تحقّق خواهد يافت و البتّه ياران آن بزرگوار، ايشان را در اين امور يارى مى‏ كنند.

2. جابر جعفى نقل مى‏ كند كه حضرت ابوجعفر، امام باقر ( علیه السلام ) فرمودند:
   «والله لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَبْعَثَ اللهُ رَجُلًا مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ يَعْمَلُ بِكِتَابِ اللهِ وَ لَا يَرَى مُنْكَراً إِلَّا أَنْكَرَه؛ 3
   به خدا سوگند دنيا تمام نمى‏ شود و به پايان نمى‏ رسد تا اينكه خداوند مردى از ما اهل بيت ( علیه السلام ) را برانگيزد مردى كه به كتاب خدا عمل مى‏ كند و منكر و امر ناشايسته‏ اى را نمى‏ بيند، جز اينكه آن را انكار مى‏ نمايد و از آن جلوگيرى خواهد فرمود.»

اينها صفات نورانى و سيره مقدّس آن بزرگ مصلحى است كه در آخرالزّمان ظهور مى‏ كند و از خاندان پيامبر اكرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و از اعقاب و ذريّه آن حضرت است. آرى سيره و صفات او طبق اين روايت:

الف) عمل به كتاب خداست. او به قرآن كريم عمل مى‏ كند و طبق كتاب آسمانى اسلام حركت نموده و گام برمى‏ دارد او قرآن را در براى تشريفات نمى‏ داند؛ بلكه آن را كتاب عمل مى‏ داند كه بايد در جامعه پياده شود و كارهاى روزمرّه جامعه با آن انطباق پيدا كرده و به عنوان منشور نجات و رهايى جامعه به اجرا در مى‏ آورد.

ب) برنامه و سيره آن حضرت نهى از منكر است. بنگريد كه حضرت باقر ( علیه السلام ) اين مطلب را به چه صورتى ادا مى‏ كنند. مى‏ فرمايد: «و لا يرى منكراً الّا انكره» او منكر و خلاف شرعى را نمى‏ بيند جز اينكه اعتراض مى‏ كند و خروش برمى‏ آورد و عدم رضايت خود را نسبت به انجام آن منكر در جامعه ابراز مى‏ دارد. او طبيعت منكر و جنس عمل بد را آفت و آسيب جامعه دانسته و عامل فساد امّت، عايق انسان از خدا، جهان ابدى و سير اكمالى مى‏ داند و از اين رو نه تنها خود از اعمال بد و كارهاى نادرست و مورد انكار دورى مى‏ گزيند كه هر كسى مرتكب آن شود نيز مورد انكار و اعتراض آن حضرت قرار خواهد گرفت، منكر هر منكرى باشد و مرتكب آن هر كس باشد.

3. علّامه مجلسى نقل كرده كه حضرت امام محمّد باقر ( علیه السلام ) فرمودند:
   «اذا قام قائم اهل البيت قسّم بالسويّه و عدل فى الرعيّة؛ 4
   هنگامى كه قائم اهل بيت ( علیه السلام ) ظهور كند، اموال را بالسّويه و مطابق قانون تساوى در ميان مردم تقسيم مى‏ كند و در ميان رعيّت با عدالت رفتار خواهد نمود.»
   انسان‏ها در اعصار مختلف، همواره اين اضطراب و دغدغه را داشته و دارند كه حاكمان آنان، دو اصل اساسى و دو قانون‏ راحتى‏ بخش و اطمينان‏ آور را رعايت ننموده؛ بلكه آن دو را خدشه‏ دار كنند، يكى تقسيم مال در ميان رعيّت به طور مساوى و بدون ترجيح كسى بر ديگرى بر اساس روابط و پيوندها و معيارهاى ناصحيح و ديگرى مراعات نكردن عدل و قسط در جامعه و خلاصه ملّت را با دو چشم ديدن و با هر گروهى به صورت خاص و شكل ويژه‏ اى رفتار كردن. به اين ترتيب پيروان حضرت بقيّة الله ( علیه السلام ) و منتظران ظهور آن بزرگوار بايد هم اكنون اين دو اصل اصيل را كاملًا در نظر بگيرند و همواره بر آن پافشارى كنند اگر در گروه حاكميّت مملكت قرار دارند، خداى را در نظر بياورند و با ملّت بر اساس اين دو قانون سازنده و حيات بخش مواجه و روبه‏ رو گردند و اگر خود در طبقات مستضعفند براى رفع اين ظلم فاحش و اين ناهنجارى اجتماعى تلاش جدّى خود را به كار ببرند.
4. از كتاب «غيبت نعمانى» از زراره نقل شده است كه مى‏ گويد:
   به حضرت ابى‏ جعفر، امام محمّدباقر ( علیه السلام ) عرض كردم: صالح از صالحان را برايم نام بياور. فرمودند: «اسم او اسم من است.» عرض كردم: آيا به سيره محمّد ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رفتار مى‏ كند؟ فرمودند: «هيهات هيهات اى زراره!» (يعنى چه دور است كه بسان پيامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رفتار كند.) عرض كردم: جانم به فداى شما. براى چه به سيره پيامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رفتار نمى‏ كند؟! فرمودند: «ان رسول الله سار فى امّته باللّين (بالمنّ) كان يتألّف الناس و القائم يسير بالقتل، بذاك امر فى الكتاب الذى معه ان يسير بالقتل و لا يستتيب احداً ويل لمن ناواه؛ 5

يعنى پيامبر در ميان امّتش با نرمى و مهربانى سير كرد، همواره با مردم الفت مى‏ گرفت ولى قائم، با قتل و كشتنِ سركشان سير مى‏ كند كه در كتابى كه با اوست امر به او شده كه با قتل حركت كند و كسى را به توبه فرا نمى‏ خواند واى بر كسى كه با او مخالفت و دشمنى كند.»

شايان ذكر است كه در اين روايت آمده كه امام زمان ( علیه السلام ) به سيره پيامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رفتار نمى‏ كند. حال آنكه در روايات بسيارى آمده كه سيره او سيره رسول الله ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است و سير و حركت آن حضرت را خواهد داشت و چه بسا تصوّر شود كه اين روايت با آن روايات منافات دارد و ناهماهنگ است.

ولى تأمّل در اين روايت، خود رفع كننده مشكل است؛ زيرا اين روايت جهت قيام به سيف، مأمور به قتل بودن و نفى تشابه مى‏ كند. آرى پيامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) هر چند بالأخره جنگيد و غزواتى در دوران آن حضرت روى داد، ولى قيام و حركت او همراه با قتل و كشتن افراد نبود؛ بلكه مأمور بود كه با ايجاد الفت و با نرمى و مدارا دعوت را آغاز كند؛ در حالى كه امام زمان ( علیه السلام ) طبق منشورى كه در دست دارند، مأمور به قتل طاغيان است و از آن طرف امام زمان ( علیه السلام ) در منهدم ساختن اساس كفر و ضلال و از بين بردن عادات زشت و قوانين و نظام‏ هاى باطل همانند پيامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم )، رفتار نموده و راه آن حضرت را سير مى‏ كند و همان اهداف را دنبال مى‏ نمايد.

امّا اينكه در اين روايت آمده كه از كسى درخواست توبه نمى‏ كند يا كسى را امر به توبه نمى‏ نمايد، اين هم اشكالى به بارنمى‏ آورد؛ زيرا درخواست توبه نكردن يك مطلب است و قبول نكردن توبه مطلب ديگرى و آنچه كه در اينجا نفى شده، درخواست توبه است؛ ولى اگر كسى خود به خود توبه كرد، چه بسا كه بپذيرد و مى‏ پذيرد؛ زيرا مقتضاى اطلاقات آيات و رواياتى كه راجع به توبه داريم، پذيرش آن است و اينكه توبه انسان تائب، مقبول واقع خواهد شد و شخص نادم و پشيمان را رد نخواهند نمود.

يا اينكه مقصود، گناهانى است كه حدّ آنها قتل است و توبه هر چند پذيرفته شود؛ ولى حكم قتل را برنمى‏ دارد، مانند ارتداد و امثال آن كه در عين حالى كه شخص توبه مى‏ كند، حكم قتل از او برداشته نخواهد شد.

و امّا اينكه چرا آنقدر از اشخاص را مى‏ كشد، پاسخ آن روشن است؛ زيرا بعد از آن همه اتمام حجّت و دعوت و ابلاغ پيام دين در دوران غيبت صغرا و كبرا و فرا رسيدن روز ظهور، اگر كسى به خود نيامده باشد، معلوم مى‏ شود كه او عنصرى ناباب و ناپاك و خطرناك است و عضوى است كه مخلّ سلامت اعضاى ديگر بوده و فساد را به همه جا مى‏ كشاند و عضو سرطانى چه چاره‏اى جز قطع كردن و بريدن دارد؟

بسوزند شاخ درختان بى‏بر سزا خود همين است هر بى‏برى را

پى‏ نوشت‏ها:

(1). سوره حج (22)، آيه 41.
(2). بحارالانوار، ج 51، ص 47.
(3). همان، ج 49، ص 266.
(4). غيبت نعمانى، ص 231.
(5). بحارالانوار، ج 52، ص 354؛ غيبت نعمانى، ص 233.

T