۰

اختلاف تعبیر در آیات «وَ جَعَلْنا فیها فِجاجاً سُبُلاً» با «لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلاً فِجاجاً» برای چیست؟

«فجاج» جمع «فج» به معناى دره‌‏اى است که در میان دو کوه قرار دارد، و به جاده‌‏هاى وسیع نیز گفته مى‌‏شود.«سبل» جمع «سبیل» به معنای طریق و راه آسان است. بنابر این معنای جمله «سبلاً فجاجاً» عبارت است از: راه وسیع.
کد خبر: ۲۰۱۵۲۶
۰۹:۲۱ - ۱۱ آبان ۱۳۹۸

شیعه نیوز:

پرسش
سلام علیکم؛ در آیه 31 سوره انبیاء خداوند می‌فرماید: «وَ جَعَلْنا فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمیدَ بِهِمْ وَ جَعَلْنا فیها فِجاجاً سُبُلاً لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ»، و در آیه 20 سوره نوح می‌فرماید: «لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلاً فِجاجاً»؛ یعنی در آیه اول فرموده «فجاجا سبلا» و در آیه دوم «سبلا فجاجا»؟ گفته‌اند.ممکن است دو معنا و توجیه داشته باشد: اول: وضع هر کلمه‌ای در موضعی که اقتضاء دارد. دوم: معنای «فجاجا سبلا» راه‌های طبیعی بین کوه‌ها است و معنای «سبلا فجاجا» به راه‌هایی گفته می‌شود که انسان آن‌را می‌سازد؟ کدامین نظر صحیح است؟ خداوند جزای خیرتان دهد!
پاسخ اجمالی
«فجاج» جمع «فج» به معناى دره‌‏اى است که در میان دو کوه قرار دارد، و به جاده‌‏هاى وسیع نیز گفته مى‌‏شود.[1]
«سبل» جمع «سبیل» به معنای طریق و راه آسان است.[2] بنابر این معنای جمله «سبلاً فجاجاً» عبارت است از: راه وسیع.
با توجه به وصف بودن واژه فجاج، ترتیب طبیعی عبارت اقتضا می‌کند که اول موصوف ذکر شود، پس از آن صفت.[3] همچنان‌که در آیه 19 و 20 سوره نوح آمده است: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِساطاً* لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلاً فِجاجاً»؛ و خداوند زمین را براى شما فرش گسترده‌‏اى قرار داد ... تا از راه‌هاى وسیع و دره‏‌هاى آن بگذرید (و به هر جا مى‌‏خواهید بروید)!»
امّا در برخی از مواقع برای نکته و دقّتی صفت از موصوف مقدم می‌شود، چنان‌که در 31 سوره انبیاء آمده است: «وَ جَعَلْنا فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمیدَ بِهِمْ وَ جَعَلْنا فیها فِجاجاً سُبُلاً لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ»؛ و در زمین، کوه‏‌هاى ثابت و استوار قرار دادیم تا (مبادا زمین) آنها (مردم) را بلرزاند و در لابلاى کوه‌‏ها، فراخنایی براه راه­ها پدید آوردیم، شاید که آنها راه یابند.
در این‌جا برای دلالت صفت بر حال، صفت بر موصوف مقدم شده است؛ یعنی خداوند آن‌را در حالی‌که توسعه داد خلق کرد.[4]
بنابر این، آیه دلالت می‌کند بر این‌‌که راه‌‌ها در حین آفریدن و پیدا کردن آن بر صفت اتساع بوده است.[5]
برخی نیز گفتند مى‌‏تواند که «سبلا» بدل «فجاجا» باشد به این معنا که آفریدیم در زمین یا در کوه‌‏ها فجاج را که همان سبل است.[6]

[1]. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودى، ص 625، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، 1412 ق. «فجج الفَجُّ: شُقَّةٌ یکتنفها جبلان، و یستعمل فی الطّریق الواسع، و جمعه فِجَاجٌ. قال: مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ‏».
[2]. همان، ص 395. ر. ک: فرق بین طریق، سبیل و صراط در قرآن کریم، پاسخ ۲۷۳۵۴.
[3]. ر. ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ‏9، ص 31، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
[4]. ر. ک: کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، ج ‏4، ص 316، بنیاد معارف اسلامی، قم، چاپ اول، 1423ق.
[5]. کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج‏6، ص 58، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، 1336ش؛ شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق، حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج ۳، ص ۱۱۵، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، 1373ش؛ زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج ‏17، ص 46، دار الفکر المعاصر، بیروت، دمشق، چاپ دوم، 1418ق.
[6]. تفسیر شریف لاهیجی، ج ‏3، ص 115.
آیات مرتبط

سوره الأنبياء (31) : وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ
سوره نوح (20) : لِتَسْلُكُوا مِنْهَا سُبُلًا فِجَاجًا

 

T

ارسال نظرات
نظرات حاوی عبارات توهین آمیز منتشر نخواهد شد
نام:
ایمیل:
* نظر: