۰

مصداق اولوا الالباب چه کسانی هستند و امام صادق( علیه السلام ) در این ارتباط، چه می فرمایند؟

«اولوا الالباب» یعنی صاحبان عقل، اندیشه، درک و دارای بینایی جان، در مقابل جاهلان، نادانان و کوردلان در پذیرش حق.بنابر روایتی که از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده است، مصداق روشن و آشکار اولوا الالباب، شیعیانی هستند که به ولایت امامان به طور عموم و امام علی( علیه السلام ) به طور ویژه ایمان آورده و با آن‌حضرت بیعت نموده و بر بیعت خویش باقی مانده‌‌اند.
کد خبر: ۲۰۱۰۱۸
۰۸:۳۹ - ۰۶ آبان ۱۳۹۸

شیعه نیوز:
پرسش
دیدگاه امام صادق( علیه السلام ) در مورد أُولُوا الْأَلْباب‏ چیست؟ لطفاً تبیین فرمایید؟
پاسخ اجمالی
«اولوا الالباب» یعنی صاحبان عقل، اندیشه، درک و دارای بینایی جان، در مقابل جاهلان، نادانان و کوردلان در پذیرش حق.
بنابر روایتی که از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده است، مصداق روشن و آشکار اولوا الالباب، شیعیانی هستند که به ولایت امامان به طور عموم و امام علی( علیه السلام ) به طور ویژه ایمان آورده و با آن‌حضرت بیعت نموده و بر بیعت خویش باقی مانده‌‌اند.
 
پاسخ تفصیلی
«اولوا الألباب» کلمه «اولوا» اسم جمع است؛ یعنی مفردی است که دلالت بر معنای جمع دارد؛ چون مفردش «ذو» به معنای صاحب است. اولوا نیز به معنای صاحبان می‌باشد.[1]
«الباب» به معنای عقول، جمع لُبّ است.[2] و لبّ یعنى عقل خالص و نا آلوده ... بنابراین هر لبّ، عقل است ولى هر عقل لبّ نیست.[3]
این کلمه 16 بار در قرآن کریم به کار رفته است.[4] خداوند چهار بار در قرآن، انسان‌هاى متفکّر را مورد خطاب قرار داده که یکی از آن چهار مورد در آیه «أَ فَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمى‏ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»،[5] است.[6]
برای شناخت بهتر اولوا الالباب از نگاه قرآن کریم، آیه ذکر شده را بررسی می‌کنیم.
 استفهام در این آیه استفهام انکاری است پروردگار حکیم می‌خواهد با این کلام مساوی نبودن عالم به حق با جاهل به آن را بیان نماید؛ یعنی کسى که علم به حق در دلش جاى گرفته با کسى که نسبت به حق جاهل است برابر نیستند.[7] پس اولوا الالباب یعنی صاحبان عقل، اندیشه، درک و دارای بینایی دل و جان، در مقابل اهل جهالت و نادانی و کور دلان در پذیرش حق.
ویژگی‌های «اولوا الالباب» از دیدگاه قرآن
پروردگار متعال برای شناخت اولوا الالباب صفات و ویژگی‌هایی را در آیات بعدی به همراه جایگاه معنوی آنان بیان فرموده است که عبارت است از:
۱. «الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لَا یَنقُضُونَ الْمِیثَاقَ»؛[8] آنها که به عهد الهى وفا مى‏کنند، و پیمان را نمى‏شکنند. بدین توضیح که آنان کسانی هستند که به عهد و پیمانی که با خداوند متعال در روز الست، بر پذیرش ولایت امام علی و امامان معصوم( علیه السلام ) بسته‌‏اند وفادار هستند و آن‌را  نمی‌شکنند.
2. «وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ»؛[9] و آنها پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده، برقرار می‌دارند. یعنی هم به صورت مطلق اهل صله رحم هستند، و هم با نگاهی ویژه هرگز با پیامبر و آل پیامبر( علیه السلام ) در عمل و رفتار و گفتار قطع رابطه نمی‌‌کنند، بلکه هم در گفتار با آنان مرتبط بوده، محبت خود را اعلام می‌دارند و هم در اعتقاد و در رفتار با آنان دوستی و پیوند دارند.
3. «وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ‏»؛[10] از پروردگارشان مى‏ترسند. یعنی از تمام وعده‌‌های عذاب پروردگار خود می‌‌ترسند و نسبت به پروردگار خود خشوع دارند.
4. «وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ»؛[11] و از بدى حساب (روز قیامت) بیم دارند. یعنی علاوه بر ترس از مطلق وعده‌های عذاب پروردگار، نسبت به سختی عذاب قیامت به هنگام  حسابرسی نیز هراس دارند.
5. «وَ الَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ»[12]؛ و آنها که بخاطر ذات (پاک) پروردگارشان شکیبایى مى‏کنند.
این صبر و شکیبایی برای رضای پروردگار می‌تواند در برابر مشکلات و سختی‌های دنیوی و هم‌چنین در مقابل دشمنان بیرونی و یا در برابر مکر و حیله نفس و هواهاى نفسانی باشد.
6. «وَ أَقامُوا الصَّلاةَ»[13]؛ و نمازهای واجب را بپا داشتند.
7. «وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً»[14]؛ و از آنچه به آنها روزى داده‏ایم، در پنهان و آشکار، انفاق مى‏کنند.
8. «وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ»[15]؛ و با حسنات، سیئات را از میان مى‏برند. یعنی با انجام کارهای نیک، کارهای بد و گناه را دفع می‌‌کنند و یا به نیکویی بدی را دفع می‌‌کنند. [16]
اولوا الالباب از نگاه امام صادق( علیه السلام )
مهم­ترین مصداق اولوا الالباب بنابر سخن امام صادق( علیه السلام ) شیعیان هستند. عقبة بن خالد می‌گوید: «من و معلّى [بن خنیس‏] خدمت امام صادق( علیه السلام ) رسیدیم که حضرت در مجلس حضور نداشتند، سپس از جانب خانه به سوی ما آمدند، نشستند و فرمودند: شما مصداق اولوا الالباب در کتاب خدا می‌‌باشید، پس بشارت بدهید که شما بر یکی از دو نیکی از جانب پروردگار هستید».[17]
راز سخن امام صادق( علیه السلام ) که اولوا الالباب را به شیعه تفسیر نموده‌‌اند این است که: «عقل مادام که به صاحب عقل متّصل نباشد از وهم و خیال خالص نمى‌‏شود، و اتّصال اگر با بیعت عامّ نبوى باشد موجب خالص شدن عقل نمى‌‏گردد؛ زیرا که پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) با بیعتش احکام عقل را با کمک وهم و خیال تأسیس می‌‌کند.
پس شأن رسول، خالص گردانیدن عقل نیست، بلکه مخلوط کردن آن با قشر و پوسته‏ خیال است، به خلاف اتّصال به بیعت خاصّ ولایتی، چه شأن صاحب بیعت خاصّ از جهت اصل ایمان خالص گردانیدن عقل از شوب خیال است، و به این اعتبار بر کسى که متّصل به او است صدق می‌‌کند که او صاحب عقل و خرد است، اگر چه هنوز براى او عقل و خرد حاصل نشده باشد. همچنین صاحب ولایت به اعتبار ولایتش عقل و مغز است، و صاحب رسالت به اعتبار رسالتش مانند پوست است، و متّصل به ولایت مظهر صاحب ولایت است و در نتیجه او به همین اعتبار نیز صاحب عقل و خرد است. علاوه بر مطلب بالا تحقیق مطلب این است که انسان بدون تلقیح ولایت مانند گردویى است که از مغز خالى باشد، و مغز آن بسته نمى‌‏شود مگر به سبب ولایت؛ زیرا در بیعت با ولیّ، کیفیّت و حالتى از ولىّ امر در قلب بیعت کننده داخل مى‏‌شود که همان موجب تحقّق پدرى و فرزندى بین آن‌دو مى‌‏شود، و آن حالت، همان ایمان است که در قلب داخل مى‌‏شود».[18]
 
[1]. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج 12، ص 167، مرکز نشر کتاب، تهران، چاپ اول، 1380ش.
[2] . ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق، حسینی‏، سید احمد، ج 2، ص 165، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش.
[3]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 733، دارالقلم‏، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
[4]. بقره، 179، 197، 269؛ آل عمران، 7، 190؛ مائده، 100؛ یوسف، 111؛ رعد، 19، ابراهیم، 52؛ صاد، 29، 43؛ زمر، 9، 18، 21؛ غافر، 54؛ طلاق، 10.
[5]. آیا کسى که مى‏‌داند آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده حق است، همانند کسى است که نابیناست؟! تنها صاحبان اندیشه متذکّر مى‌‏شوند. رعد، 19.
[6]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 6، ص 176 – 177، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1371ش.
[7]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 11، ص 342، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[8]. رعد، 20.
[9]. همان، 21.
[10]. همان، 21.
[11]. همان، 21.
[12]. همان، 22.
[13]. همان، 22.
[14]. همان، 22.
[15]. همان، 22.
[16]. شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج 2، ص 595 – 598، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، 1373ش.
[17]. عقبة بن خالد قال: دخلت أنا و المعلّى [بن خنیس‏] على أبی عبد اللّه علیه السلام فی مجلسه و لیس هو فیه، ثم خرج‏ علینا من‏ جانب‏ البیت‏ من عند ساریة، فجلس، ثم قال: أنتم اولو الالباب فی کتاب اللّه، قال تعالى: «إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»*[17] فأبشروا، فأنتم على إحدى الحسنیین من اللّه‏؛ ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام‏، محقق، مصحح: حسینى جلالى، محمد حسین‏، ج 3، ص 473، جامعه مدرسین‏، قم، چاپ اول، 1409 ق.
[18]. گنابادى سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، ج 2، ص 382، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1408 ق.
آیات مرتبط

    سوره البقرة (179) : وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
    سوره البقرة (197) : الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ ۗ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَىٰ ۚ وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ
    سوره البقرة (269) : يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره آل عمران (7) : هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ۖ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ ۗ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ ۗ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره آل عمران (190) : إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
    سوره المائدة (100) : قُلْ لَا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ ۚ فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
    سوره يوسف (111) : لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ ۗ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَىٰ وَلَٰكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
    سوره الرعد (19) : أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَىٰ ۚ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره الرعد (20) : الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ
    سوره الرعد (21) : وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ
    سوره الرعد (22) : وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ
    سوره إبراهيم (52) : هَٰذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ وَلِيُنْذَرُوا بِهِ وَلِيَعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَلِيَذَّكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره ص (29) : كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره ص (43) : وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا وَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
    سوره الزمر (9) : أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ ۗ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ۗ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره الزمر (18) : الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ
    سوره الزمر (21) : أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَكَهُ يَنَابِيعَ فِي الْأَرْضِ ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطَامًا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
    سوره غافر (54) : هُدًى وَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
    سوره الطلاق (10) : أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا ۚ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا

 

T

ارسال نظرات
نظرات حاوی عبارات توهین آمیز منتشر نخواهد شد
نام:
ایمیل:
* نظر: