توهین و افترا در حیطه آزادی بیان نمی‌گنجد، پس چرا قرآن برخی انسان‌ها را به حیوان تشبیه می‌کند؟

شیعه نیوز:
پرسش
آزادی بیان با توهین و افترا به دیگران منافات دارد، اما خداوند در قرآن کریم برخی از آدمیان را به حیوان چهارپا تشبیه می‌کند! اگر ممکن است این مورد را توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
۱. در بحث ارزش‌گذاری و شخصیت‌شناسی، با توجه به این‌که قرآن کریم فراوان از انسان تعریف کرده، او را گل سرسبد موجودات و اشرف مخلوقات نامیده، چه بسا این فکر پیدا شود که با توجه به این جایگاه، انسان در این دنیا هر گونه و به هر شکلی که عمل کند، باز هم همان جایگاه را دارد؛ از این‌رو برای رفع این توهّم شایسته است جایگاه اصلی وی در صورت انحراف به وی معرّفی شود.
۲. باید توجه داشت که بحث‌های مرتبط با آزادی بیان[1] - حتی در صورت پذیرش مدل غربی آن - تنها در مورد ارتباط میان انسان‌ها با یکدیگر است، نه ناظر به ارتباط خالق با مخلوق.
۳. در بحث ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری اساساً بحث توهین و افترا مطرح نیست، بلکه خداوند که آفریننده موجودات است در صدد بیان ارزش انسان‌ها است که دارای حالات متعددی هستند و هر حالتی قیمت خاص خودش را دارد و با توجه به این‌که حیوانات، نوعاً جایگاهشان معلوم است، برخی از افراد بشر با آنها مقایسه شده‌اند.
۴. از آن‌جایی که قرآن کریم در سوره «تین»[2] مقام انسان را در قوس صعود برتر از فرشتگان دانسته و در قوس نزول پست‌تر از تمام موجودات؛ انسان‌ها را به همین ترتیب مورد خطاب قرار داده و آنانی که در مقام بالایی هستند را با الفاظی؛ مانند «نفس مطمئنه» مورد تقدیر قرار داده و افراد دون‌پایه و دنیا طلب را با عباراتی مانند حیوان معرفی می‌کند.

[1]. ر.ک: «محدوده اختیار و آزادی در اسلام»، سؤال 289؛ «آزادی فکر در اسلام»، سؤال 6637.
[2]. ر.ک: تفسیر سوره «تین»، سؤال 39653.

T