روز ملی سعودی و تلاش برای هویت‌سازی جدید در عربستان

به گزارش «شیعه نیوز»،سالگرد روز ملی سعودی فرا رسیده و دولت تحت کنترل «محمد بن سلمان» از یک هفته پیش تبلیغات بی‌سابقه‌ای آغاز کرده و تلاش می‌کند، بیش از هر چیزی هویت ملی برپایه وفاداری به آل سعود را در این کشور ترویج کند. استیلای «محمد بن سلمان» بر عربستان سعودی را در کنار تغییر و تحولات متعدد سال‌های گذشته، می‌توان آغازی بر روند هویت‌سازی جدید در عربستان دانست؛ ولی‌عهد جوانی که می‌کوشد ملی‌گرایی را که تا کنون در دودمان سعودی چندانی بدان پرداخته نمی‌شد، بسط و گسترش دهد.

جشن‌های ۸۹‌مین روز ملی سعودی که از فردا (دوشنبه) به طور رسمی آغاز خواهد شد را می‌توان تلاش‌هایی از این جنس دانست.

پرداخت به عناصری چون موسیقی سنتی، صحرا، رقص، عشیره، نقش زنان و در رأس آنها وفاداری و دوستی در قبال شاه و ولی‌عهد و البته کم‌رنگ شدن مظاهر دینی و مذهبی، بیشتر آن چیزی است که در این جشن‌ها مشاهده می‌شود.

«برنارد هیکل»، استاد پژوهش‌های خاور دور در دانشگاه پرینستون در این باره معتقد است که عربستان سعودی به دنبال دور شدن از سلفی‌گری و در پی تعریف ارزش‌های جدید برای هویت‌سازی جمعی و همینطور مبانی جدید برای مشروعیت خویش است.

در همین ارتباط ویدیو‌های تبلیغی به مناسبت این روز در فضای مجازی سعودی در حال دست به دست شدن است و بر دوستی با پادشاه، ولی عهد و مردم تکیه دارد. در ویدئوی زیر، عناصری از قبیل علاقه به شاه و ولی عهد، ارائه تصویری زیبا از عربستان، تاکید بر آزادی‌های غیردینی زنان سعودی، ترویج گردشگری غیرمذهبی، حضور زنان در اجتماعات و موتور سواری، جشن‌ها و مراسم شادی به مناسبت روز ملی، تاکید بر اتحادملی و تکیه بر هویت سعودی مشهود است.

هم‌زمان با این ویدئو، شبکه الجزیره گزارشی از مدارس یمن منتشر کرد که در آن آمده است بسیاری از مدارس در حملات هوایی عربستان تخریب شده و در آستانه بازگشایی سال تحصیلی جدید که عربستان در حال جشن گرفتن سالروز تأسیس پادشاهی سوم سعودی است، صدها هزار دانش‌آموز یمنی مدرسه‌ای برای رفتن ندارند. عربستان از چهار سال و شش ماه پیش جنگ یمن را آغاز کرده و هنوز ضمن محاصره این کشور، در حال بمباران آن است.

در این میان از مخالفت‌هایی که روحانیون سلفی در دو سال گذشته با برگزاری این جشن‌ها می‌کردند، خبری نیست. اغلب آنها یا بازداشت شده‌اند یا ترجیح می‌دهند سخنی نگویند.

می‌توان بدون هیچ‌گونه ارزش‌گذاری بر روند مذکور، هویت‌زدایی دینی و تأکید بر عناصر ملی را نوعی کودتا بر توافق نانوشته آل سعود و آل شیخ دانست. توافقی که پایه‌های دوره سوم پادشاهی سعودی را بنا نهاد و دهها سال از اصول اصلی پادشاهی سعودی محسوب می‌شد.

«عبدالعزیز آل سعود» در اعلامیه تأسیس پادشاهی سوم سعودی در سال ۱۹۳۲ به صراحت گفته بود: «اگر می‌خواهیم وحدت کلمه داشته باشیم و متحد باشیم؛ چاره‌ای نداریم جز اینکه جامعه‌ای بسازیم که بر مبنای کتاب و سنت باشد...».

سخنانی که از دید مخالفان بن سلمان و علمای سلفی عربستان نیز به دور نمانده و آنها بارها عقاید «عبدالعزیز آل سعود» را به بن سلمان یادآوری کرده‌اند.

اما در خصوص شعار جشن‌های امسال؛ هیأت سرگرمی سعودی به ریاست «ترکی آل الشیخ» شعار امسال را «همة حتی القمة» (همت تا قله) تعیین کرده و در صفحه توئیتر خود نیز از همه کابران عربستانی خواسته این شعار را در صفحات اجتماعی خود به کار ببرند.

به طور مشخص می‌توان گفت این شعار در راستای دست‌یابی به چشم‌انداز ۲۰۳۰ بن سلمان طراحی شده است؛ چشم‌اندازی که ولی‌عهد جوان نیل به آن را پاسخی به تمامی خواسته‌های خود می‌داند. در این چشم‌انداز مردم عربستان باید ضمن بهره‌مندی از سطوح بالای توسعه به تعریف جدید از خود به عنوان یک ملت دست یابند.

در پایان به نظر می‌رسد هویت‌سازی جمعی تحت عنوان «ملت» دو بخش از جامعه عربستان را در بر نخواهد گرفت؛ دو بخشی که بن سلمان در سال‌های گذشته در صدد حذف آنها برآمده است. گروه اول اخوانی‌ها و تمامی کسانی که به جانبداری از این جریان متهم می‌شوند و دوم شیعیان شرق عربستان که به نظر می‌رسد نمی‌توانند خود را در قالب ملتی واحد تعریف کنند و در کنار اهل سنت از حقوق برابر برخوردار شوند حال آنکه بیشتر درآمد کشورشان از منطقه آنان تأمین می‌شود.