قیام بیست و چهار اسفند (هرات)

شیعه نیوز: قیام بیست و چهارم اسفند (حوت) هرات،(۱۳۵۷ش) خیزش اهالی هرات از ۲۴ تا ۲۹ اسفند ۱۳۵۷ش بر ضد حکومت کمونیستی افغانستان که شیعیان در آن نقش اساسی را بر عهده داشتند. برخی این قیام را زمینه فروپاشی شوروی سابق و سرآغاز دیگر قیام‌های افغانستان می‌دانند. انگیزه‌های دینی مانند تضاد اندیشه اسلام با مارکسیسم در شکل‌گیری قیام‌های شیعیان در افغانستان نقش مهمی داشته است. اعتراض به برنامه‌های سوادآموزی و اصلاحات ارضی را از انگیزه‌های اهالی هرات برای این قیام ذکر کرده‌اند.[۱]

پیش زمینه‌ها

پیش از قیام مردم هرات، شیعیان در برخی مناطق افغانستان خیزش‌هایی داشتند؛ از جمله قیام شیعیان دره صدف در ۲۴ بهمن ۱۳۵۷ش و شیعیان چهارکنت در اسفند ۱۳۵۷ش.[۲]

شرح قیام و مراحل آنبامداد روز ۲۴ حوت(اسفند) ۱۳۵۷ش، شماری از اهالی ولسوالی گذره با بیرق‌های سبزرنگ و شعارهای اسلامی بر ضد دولت وقت افغانستان و ضد شوروی به سوی مرکز شهر هرات روانه شدند. در بین راه اهالی شهر نیز به آنان پیوستند. نیروهای دولتی با ادوات نظامی به تظاهرکنندگان حمله کردند. قیام‌کننده‌ها نیز با ابزاری مانند بیل و کلنگ از خود دفاع کردند. شماری از افسران ارتش فرقه ۱۷ هرات به خیزش‌کنندگان پیوستند و ادوات نظامی را در اختیار اهالی هرات قرار داند. بعد از آن قیام مردم هرات، شکل نظامی به خود گرفتند. مردم در این قیام که تا ۲۹ اسفند طول کشید، مراکز دولتی هرات را تصرف کردند. در روز ۲۹ اسفند نیروی هوایی دولت افغانستان با کمک نیروی هوایی شوروی، قیام را سرکوب کرد. آمار کشتگان مردمی این قیام را بین ۵۰۰۰ تا ۴۵،۰۰۰ تن ذکر کرده‌اند.[۳]

پیامدهاهر چند در قیام هرات شیعیان و اهل سنت شرکت کردند؛ اما شیعیان در آن نقش اساسی را بر عهده داشتند. به همین دلیل دولت وقت افغانستان، این قیام را نتیجه دخالت رهبران دینی ایران از جمله آیت‌الله شریعتمداری عنوان کرد.[۴] در پی سرکوب اهالی هرات، آیت الله شریعتمداری، کشتار مردم را محکوم کرد. دولت افغانستان به این پیام واکنش نشان داد و شماری از روحانیان و روشنفکران شیعه را دستگیر کرد.[۵]برخی این قیام را سرآغاز قیام‌های دیگر در افغانستان می‌دانند که پس از آن جنگ‌های وسیعی این کشور را فرا گرفت. ۱۴ سال پس از این حادثه، حکومت تحت حمایت شوروی در افغانستان شکست خورد و مدتی بعد اتحادیه جماهیر شوروی نیز از بین رفت. به همین دلیل برخی قیام هرات را سبب فروپاشی شوروی سابق نیز می‌دانند.

گرامیداشتاهالی هرات هر ساله، در ۲۴ اسفند، در منطقه‌ای موسوم به دشت شهداء در شمال هرات گرد هم می‌آیند و سالروز این قیام را گرامی می‌دارند.

پی نوشت:

بینش، شیعیان افغانستان(۱۳۹۰ش)، ص۳۸۹.
جمعی از نویسندگان افغانستان، شورای ائتلاف(۱۳۷۸ش)، ص۱۳۴-۱۳۷.
بینش، شیعیان افغانستان(۱۳۹۰ش)، ص۳۹۰.
بختیاری، شیعیان افغانستان(۱۳۸۵ش)، ص۱۹۷-۱۹۸. بینش، شیعیان افغانستان(۱۳۹۰ش)، ص۳۹۱-۳۹۰.منابع بختیاری، محمدعزیز، شیعیان افغانستان، انتشارات شیعه‌شناسی، قم، ۱۳۸۵ش.
بینش، انصاری و خلوصی، محمدوحید، فاروق، محمدحسین، شیعیان افغانستان؛روابط، جایگاه‌ها و جریان و احزاب، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، ۱۳۹۰ش.
جمعی از نویسندگان افغانستان، شورای ائتلاف، مؤسسه فرهنگی ثقلین، مشهد، ۱۳۷۸ش.