همسایگانی که حق همسایگی مسجد را به جا نمی‌آورند

به گزارش «شیعه نیوز»، مسجد صاحب الزمان(عج) شهر فاروج در قلب این شهر و مجاورت میدان اصلی و جاده آسیایی واقع شده است اما فرع، اصل را به حاشیه برده و با تردد در این نقطه، کمتر عظمت این فضا قابل درک است، صدای اذان از ماذنه بلند می شود و جلسه به حرمت این صدا به خاتمه می رسد، هرکسی به سمتی می رود، مسجد صاحب الزمان نزدیک ترین مسجد به محل برگزاری جلسه است، روشنایی ساطع شده از پنجره های مسجد، روشنی بخش دل های مشتاق می شود.

ورودی بانوان تاریک است اما بازبودن در ورودی، نویدی برای امکان اقامه نماز است، پله ها به سرعت طی می شود، نخستین نکته قابل توجه پس از ورود، کفش هایی است که در جای خود قرار ندارد و آشفتگی نامطبوعی ایجاد کرده است. نور بخش خواهران کم و نامناسب است، کمتر از سه ردیف تشکیل شده و بانوان آماده اقامه نماز هستند، برای برداشتن مهر که می روی، بی نظمی، بی سلیقگی و... بیشترین چیزی است که دیده می شود. قالی هایی که مثل لحاف چهل تکه به هم سنجاق شده اند بر نازیبایی های این مسجد افزوده، پرده ای که بر پنجره مشرف به میدان اصلی نصب شده ناموزون است و باد آن را به هر طرف می کشاند، به سمت آینه می روی تا خود را برای قرار گرفتن در محضر حق آماده کنی اما زنگار آینه روحت را مکدر می کند، آنقدر ناموزونی و ناهماهنگی در اجزای فضای داخلی می بینی که از صاحب خانه غافل می شوی و یا شاید به این فکر می کنی که نکند اشتباه آمده ای، این خانه خانه دل نیست.

چراغ های روز و شب روشن واحدهای تجاری که مسجد را در خود گم کرده، از همسایگانی خبر می دهد که حق همسایگی را به جا نیاورده اند. نزاع مسافر و مردمی که نمی دانیم سِمَتش در ورودی مسجد چیست بر همه این بی سلیقه‌گی ها می افزاید، مرد مدعی است که فقط وضو گرفته و از سرویس های بهداشتی استفاده نکرده و مسئول نمی دانیم چی مسجد، مصّر است حق حضور مسافر را در وضو خانه و سرویس بهداشتی بگیرد. دقایقی از اقامه نماز نگذشته که چراغ های مسجد خاموش و در آن بسته می شود تا اذانی دیگر و ....

همه این نازیبایی ها در شرایط مشهود است که در آیات و روایات به اهمیت و جایگاه مسجد توجه ویژه ای شده است. با بررسی آیات قرآن، درمی یابیم که نگاه قرآن به مکان مقدسی چون مسجد، نگاهی ژرف و شکوهمند است؛ چرا که خداوند، مساجد را مکان هایی برای اوج گرفتن و رسیدن به قله قرب الهی می داند و به ره پویان وصال، مکانی چون مسجد را معرفی می کند تا از آن به عنوان مکان پرواز به سوی دوست استفاده کنند. در آیه 36 سوره نور چنین آمده است: «در خانه هایی (مانند مساجد) خداوند رخصت داده که آن جا بلندی یابد و در آن ذکر نام خدا شود و صبح و شام تسبیح و تنزیه ذات پاک او کنند».

علت بزرگداشت مسجد

در فرهنگ اسلامی، احترام زیادی برای مسجد بیان شده و همگان را به تکریم و بزرگداشت این مکان و پاکیزه نگه داشتن آن توصیه کرده اند. در پاسخ به علت این بزرگداشت به این روایت زیبا توجه کنیم: ابوبصیر می گوید: از امام صادق علیه السلام علت تعظیم مساجد را پرسیدم، فرمودند: «به این دلیل به تعظیم مساجد امر شده که آن ها خانه های خدا در زمین اند». در این باره، روایت دیگری از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیان شده که حضرت فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی فرموده است: مساجد خانه های من در زمین به شمار می آیند؛ آن ها برای اهل آسمان می درخشند، همان طور که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارند».

سیره پیامبر در تکریم مساجد

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در گفتار و کردار خویش، مسلمانان را به بزرگداشت و احترام مساجد رهنمون می کردند. در این باره بیان شده که رسم رسول خدا صلی الله علیه و آله این بود که هر گاه از سفری برمیگشتند، ابتدا به مسجد می رفت و دو رکعت نماز می خواند، سپس در آن جا می نشست و مردم به دیدنش می آمدند.

نحوه بزرگداشت مساجد

چگونگی بزرگداشت و احترام به مساجد، مسأله ای است که در روایات گوناگونی به آن برمی خوریم. در گزیده ای از این آموزه های آسمانی درباره تعظیم مساجد، کارهای زیر پیشنهاد شده است:

خوشبو کردن مساجد؛ پوشیدن لباس های نیکو برای حضور در مسجد؛ خواندن دو رکعت نماز تحیت در ابتدای ورود به مسجد؛ باقی ماندن در مسجد پس از شنیدن صدای اذان؛ رعایت بهداشت مسجد؛ نخوابیدن در مسجد؛ محل داد و ستد قرار ندادن مساجد؛ پرهیز از خواندن شعرهای دنیایی؛ توجه به روشنایی مساجد و هر کاری که باعث رونق و آبادانی مسجد می شود.

عمران معنوی مساجد

تعالیم دینی، ما را برای رفتن به مساجد تشویق کرده و با این برنامه، تمامی مؤمنان را برای بهره مندی اصلی، یعنی خدایی شدن و قرب الهی راهنمایی کرده اند. در پاره ای از این تشویق ها می خوانیم: کسی که به ندای مؤذن پاسخ دهد، کفاره گناهان اوست و رفتن به مسجد، اطاعت خدا و رسول است. خدا به چیزی عبادت نشده است که بهتر از سکوت، و رفتن به خانه او باشد. از شمار چیزهایی که خداوند به سبب آن گناهان را محو می کند، زیاد رفتن به مساجد است. کسی که وضو بگیرد و به سوی مسجد برود، به هر قدمی که برمی دارد، پاداشی برای او نوشته شده، گناهی از او محو گردیده و یک درجه بالاتر برده می شود. مساجد بازار آخرت اند؛ هر کس به آن ها وارد شود، مهمان خداست و پذیرایی او آمرزش و هدیه او کرامت است.

به سوی خدا بگریزید

امام عابدان، حضرت سجاد علیه السلام در تفسیر آیه 50 سوره ذاریات که می فرماید: «پس به سوی خدا بگریزید...»، خطاب به فرزند بزرگوارشان می فرمایند: «معنای این سخن خداوند متعال این است که به سوی خانه خدا، حج بگزارید. ای فرزندم! کعبه خانه خداست، هر کس حج خانه خدا را به جا آورد، به سوی او روی آورده است و مساجد، خانه های خدا هستند، هر کس به سوی آن ها برود، به سوی خدا رفته و به ذات حق توجه کرده است».

غریب دنیایی

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در جمعی فرمودند: «چهار چیز غریب دنیایند: 1. قرآنی که در قلب ستمگری باشد؛ 2. مسجدی که در میان مردمی باشد که در آن نماز نمی خوانند؛ 3. قرآن در خانه ای باشد که قرائت نمی شود؛ 4. مرد صالحی که در میان مردمان بدی باشد». همچنین جابربن عبداللّه انصاری، از پیامبر روایت می کند که فرمود: «روز قیامت سه چیز می آیند و به خدای متعال شکایت می کنند: قرآن، مسجد و عترت پیامبر صلی الله علیه و آله ؛... مسجد می گوید: خدایا! مرا تعطیل و ضایع کردند».

هشت فایده مسجد

امیرمؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام می فرمودند: «هر کس پیوسته یا در وقت هر نماز به طرف مسجد روان باشد، یکی از هشت چیز را بهره خواهد برد: برادری که در راه خدا مورد استفاده او باشد؛ یا طرفه دانشی که از زبده های علم باشد؛ یانشانه محکمی که در راه حق او را استوار سازد؛ یا رحمتی از طرف حق که در انتظارش بوده؛ یا کلمه و سخنی که او را از بدی باز دارد؛ یا شنیدن جمله ای که او را به راه خیر و نجات راهنمایی کند؛ یا گناهی را از ترس خدا ترک نماید؛ و یا آن که از سر شرم و حیا گناهی را رها کند».

آداب ورود به مساجد

امام صادق صلی الله علیه و آله می فرمایند: «خداوند از مکان های موجود در زمین، ۶ مکان را برگزیده است: کعبه؛ حرم الهی؛ قبرهای پیامبران؛ قبرهای اوصیا؛ قبرهای شهدا و مساجدی که در آن ها نام خدا برده می شود». از این رو، برای ورود به مسجد، این مکان خاص و برگزیده الهی، قوانینی وضع شده است. در روایت دیگری از آن حضرت می خوانیم: «هرگاه به مسجد رسیدی، باید بدانی که به درگاه پادشاهی بزرگ آمده ای که جز پاکیزگان، قدم بر بساط او نگذارند و جز صدّیقان اجازه همنشینی با او ندارند». داشتن طهارت، پاکیزگی درون، ورود با پای راست، گفتن سلام بر اهل مسجد، خواندن نماز تحیت و... از جمله آداب و شرایط ورود به مسجد شمرده شده است.

همسایگان مسجد

بهره مند شدن از نعمت، حقوقی نیز به دنبال دارد. در آموزه های دینی، برای آنان که از نعمت همجواری و همسایگی با خانه خدا، مسجد برخوردارند، وظایف سنگین تری بیان گردیده است. در روایتی، همسایگان مسجد، چهل خانه از چهار طرف مسجد ذکر شده است. یکی از وظایف همسایگان مساجد، حضور دائمی آنان در این مکان مقدس است. امام باقر علیه السلام فرمودند: «نماز همسایگان مسجد، در صورتی که به مسجد حاضر نشوند، کامل نیست، مگر این که شخص مریض یا گرفتار باشد».

کارکرد اجتماعی مساجد

کارکرد اجتماعی مسجد، در کلامی از امام باقر علیه السلام آمده است که فرمودند: «مسکینان و فقیران در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله در مسجد منزل می گزیدند». افزون بر این، مساجد پناهگاه غریبان و در راه ماندگان بود، به طوری که هرگاه فرد تازه واردی داخل یکی از شهرهای اسلامی می شد و یکی را نمی شناخت، یکسره به سراغ مسجد آن شهر می رفت.

مساجد، مهد هنر معماری اسلامی

بر اساس پژوهش های کارشناسان، طرح بنای اولین مسجد در اسلام، منحصر به فرد بوده و هیچ نشانی از تقلید از بناها و ساختمان های دیگر و حتی عبادتگاه های سایر ادیان در آن مشاهده نمی شود. معماری ساده و بی آلایش مساجد در صدر اسلام که با روح اسلامی نیز مطابقت داشت، به تدریج جای خود را به سبک های جدیدتر معماری داد. هنرمندان اسلامی، همپای فراگیری سایر دانش ها از فرهنگ های دیگر، در معماری نیز پیشرفت هایی داشته اند و کوشیده اند طرح هایی را در مسجد اجرا کنند که در راه تقویت معنویت و افزایش حضور قلب مؤمنان به هنگام حضور در مسجد و سوق دادن آن ها به سوی مبدأ هستی، موثر باشد. انحنای در و ایوان مساجد، خمیدگی پیشانی محراب و سقف مساجد که نمادی از روح تعبد و تسلیم و رکوع بنده در برابر خالق است، نمونه ای از نگاه دینی معمار اسلامی است.

مسجد در سخنان مقام معظم رهبری

خدمت به مساجد، باید کاری همگانی و مردمی شمرده شود. سنت بسیار با برکت اجتماع در مساجد را، باید هم چنان نگاه داشت. جوان ها مسجد را کلاس درس و صحنه رزم بدانند و به مساجد رو کنند.

مسجد در کلام معمار فقید انقلاب

این مساجد، سنگرهای اسلام است. مسجدها را محکم نگه دارید و پر جمعیت کنید. مسجد، مرکز اجتماع سیاسی است. مسجدها را خالی نکنید، تکلیف است امروز. مسجد نمایشگاه هنرهاى اسلامى است و نباید فراموش کنیم یکی از شاخصه های مسلمانی است و دور از احترام است که به این مکان که در آیات و روایات بسیاری قداست آن تذکر داده شده، اینقدر نامهربان باشیم.