عربستان در اوج بی ثباتی قرار دارد

به گزارش«شیعه نیوز»،  «بروس ریدل» تحلیلگر سابق سازمان سیا و تحلیلگر کنونی اندیشکده «بروکینگز» در یادداشتی در المانیتور نوشت: هدف از تصمیم «سلمان بن عبدالعزیز آل سعود» پادشاه عربستان برای برکناری «متعب بن عبدالله» پسر محبوب «عبدالله» پادشاه فقید عربستان از ریاست گارد ملی، حذف یک رقیب بالقوه قدرتمند از پیش روی «محمد بن سلمان» پسر محبوب خودش است. برکناری متعب، حساس ترین بخش از موج بازداشت ها در عربستان است که نشان دهنده مخالفت عمیق با بلندپروازی ‌های این شاهزاده جوان در عربستان است.

گارد ملی عربستان سعودی، در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ توسط ملک عبدالله ایجاد شد. این نهاد مرکز قدرت برای جبهه عبدالله و قبیله «شمر» در بیش از نیم قرن بوده است. گارد ملی در اصل طراحی شده بود که یک نیروی ضد کودتا برای دفاع از خانواده سلطنتی در برابر توطئه های انقلابی در ارتش باشد. نیروهای گارد ملی علاوه بر پایتخت و شهرهای مقدس، در امتداد مرزها هم مستقر شدند. گارد ملی در اصل بازیگر برجسته ای بود که در سال ۱۹۶۴ پادشاه سعود را کنار گذاشت و فیصل را بر تخت پادشاهی نشاند.
گارد ملی در دفاع از پادشاهی در برابر عراق در سال ۱۹۹۰ و آزادسازی کویت نیز شرکت داشت. نیروهای گارد ملی عربستان در سال ۲۰۱۱ به جاده «ملک فهد» در بحرین فرستاده شدند تا بقای خانواده حاکم را در برابر معترضین اکثریت شیعه حفظ کنند. گارد ملی هنوز هم در این جزیره حضور دارد.
گارد ملی با در اختیار داشتن ۱۰۰ هزار نیرو، از نیروهای زمینی سلطنتی عربستان سعودی متمایز است؛ ارتش پادشاهی است که دارای بیش از ۲۰۰ هزار سرباز و تقریبا ۱۰۰۰ تانک است. محمد علاوه بر وزیر دفاع، فرمانده غیر نظامی نیروهای زمینی عربستان سعودی هم هست.

هر دو ارتش بسیار پر هزینه هستند. اکثریت پرسنل نظامی یا در نیروی زمینی عربستان سعودی هستند یا در گارد ملی. هر دو بسیار مجهز هستند. گارد ملی در حال تکمیل خرید ۲۴ فروند بالگرد آپاچی است که در سال ۲۰۱۰ از آمریکا خریداری شده است.

به گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، هزینه های بخش دفاعی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ به ۸۷ میلیارد دلار رسید. این سومین هزینه بالا در بخش دفاعی در جهان و بیش از کشورهای عضو ناتو یا روسیه بود. هزینه های سرانه سالانه ۶،۹۰۰ دلار است، که یک مقدار فوق العاده برای یک ملت تنها با ۲۰ میلیون نفر جمعیت محسوب می شود.
متعب و گارد ملی یک مرکز قدرت جایگزین بالقوه برای ولیعهد محسوب می شود. ملک سلمان و ولیعهد با اخراج پسر عبدالله، قدرت را در دستان خودشان تحکیم می کنند. پیش از این، آنها «محمد بن نایف» ولیعهد پیشین را که وزیر کشور – سومین دستگاه امنیتی ملی پادشاهی – هم بود، ساقط کردند و بود.
تصمیم برای تحکیم قدرت در دستان ولیعهد، نشانگر بلندپروازی و نگرانی به طور همزمان است. شاهزاده جوان فردی است که عجولانه به دنبال تغییر کشورش است. ماه گذشته بود که وی طرح هایی را برای ساخت شهری جدید در شمال غربی عربستان موسوم به طرح «NEOM» با سرمایه ‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری اعلام کرد. چشم‌ انداز ۲۰۳۰ که وی ارائه کرده، پرهزینه ‌ترین برنامه برای ایجاد تغییر در تاریخ عربستان سعودی است.

با این حال محمد بن سلمان به خوبی آگاه است که نشستن وی بر مسند قدرت، بسیاری را که در خاندان سلطنتی به حاشیه رانده شده بودند، با وی بیگانه کرده است. برکناری اجباری محمد بن نایف بدون توجه به سال ‌های طولانی خدمات وی به ویژه در زمینه مبارزه با تروریسم انجام گرفته است. از زمان برکناری، نایف در اذهان عمومی حاضر نشده و یا درباره این اتفاق صحبتی نکرده است.
ناظران شناخته شده در سیاست داخلی عربستان به بازداشت بسیاری از روحانیون برجسته و روشنفکران در تابستان امسال به عنوان نشانه ای از تنش در داخل پادشاهی اشاره دارند. هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر پدر محمد بن سلمان بمیرد یا قدرت را واگذار کند روند جانشینی بدون خشونت صورت گیرد. آخرین دور بازداشت ها به این معنی است که جنگ تاج و تخت سخت تر از چیزی است که پادشاه و پسرش می خواهند. ولیعهد در حال حاضر مسئولیت مدیریت یک نیروی مبارزه با فساد را دارد که بیشتر به نظر می رسد به معنای مجازات مخالفان اش باشد تا تروریست ها. ۱۱ شاهزاده بازداشت شده اند، و شمار شاهزادگان تحت سوء ظن بی سابقه است.

پادشاهی در جایگاهی حساس قرار دارد: اقتصاد آن با قیمت های پایین نفتی همخوانی ندارد؛ جنگ در یمن به باتلاقی برای این کشور تبدیل شده است؛ محاصره قطر شکست خورده است؛ نفوذ ایران در لبنان، سوریه و عراق گسترش یافته است؛ و فرآیند جانشینی هم که یک علامت سوال بزرگ است. این دوره بی ثباتی در تاریخ سعودی بی سابقه ترین مورد در بیش از نیم قرن است.