رد شبهات مربوط به نحوه وضو گرفتن در اشاره قرآنی

شيعه نيوز: همگى مى دانیم که وضو یکى از مقدمات نماز است. در سوره مبارکه مائده مى خوانیم: (یا أَیُّهَا الّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَأَیدیَکُمْ إِلَى المَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤوسِکُمْْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَى الکَعْبَیْنِ)(مائده/۶):اى افراد با ایمان هرگاه براى نماز بپا خاستید صورت و دستهاى خود را تا آرنج بشویید و سرو پاها را تاکعبین مسح کنید.

در جمله نخست ( فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَأَیدیَکُمْ إِلَى المَرافِق) لفظ «أیدى» به کار رفته که جمع «ید» است و از آنجا که اوّلاً کلمه ید در زبان عربى استعمالات مختلفى داشته و گاه صرفاً به انگشتان دست، گاه به انگشتان تا مچ، گاه به انگشتان تا آرنج، و بالأخره گاه به کلّ دست از سر انگشتان تا کتف اطلاق مى شود، و ثانیاً مقدار واجب شستن دست در وضو فاصله میان مرفق تا سر انگشتان است، لذا قرآن لفظ (إِلَى المَرافِق) را به کار برده تا مقدار واجب را بیان نماید. بنابراین، کلمه «إلى» در (إِلَى المَرافِق) بیانگر مقدار «مغسولٌ به» است، نه «کیفیت» غَسل و شستوى دست (که مثلاً از بالا به پایین صورت گیرد یا از پایین به بالا)، بلکه کیفیت شستشو مربوط به عرف وعادت مردم است که معمولاً هنگام نظافت از بالا به پایین مى شویند. فى المثل اگر پزشک دستور دهد پاى بیمار را تا زانو بشویید،پاى وى را از بالا به پایین مى شویند، نه بالعکس. ازینروى شیعه امامیه معتقد است که در هنگام وضو صورت و دستها را بایستى از بالا به پایین شست و خلاف آن را صحیح نمى داند.

مطلب دیگر، مسئله مسح پاها در وضوست. فقه شیعه مى گوید باید پاها را، مسح کرد، نه غَسل; و دلیل وى نیز به صورت موجز این است که ظاهر آیه ششم سوره مائده حاکى از آن است که انسان نمازگزار به هنگام وضو دو وظیفه دارد: یکى شستن (در مورد صورت و دست) و دیگرى مسح( در مورد سر و پاها). این مطلب از تقارن و مقایسه دو جمله زیر روشن مى شود:

۱. ( فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَأَیدیَکُمْ إِلَى المَرافِق);

۲. (وَ امْسَحُوا بِرُؤوسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَى الکَعْبَیْنِ).

چنانچه ما این دو جمله را به فرد عرب زبانى که ذهن او مسبوق به مشرب فقهى خاصى نباشد ارائه کنیم، بى تردید خواهد گفت که طبق این آیه وظیفه ما نسبت به صورت و دست، شستن; و نسبت به سر و پاها، مسح است.

از نظر قواعد ادبى، لفظ ( أرجلکم)باید عطف بر کلمه (رؤوسکم) باشد که نتیجه آن همان مسح پاهاست، و نمى توان آن را بر جمله پیشین(وأیدیکم) عطف کرد که نتیجه آن شستن پاها مى باشد. زیرا لازمه این امر آن است که میان معطوف (وَ أرجلکم) و معطوفٌ علیه (وأیدیکم)جمله معترضه (فامسحوا برؤوسکم) قرار گیرد، که از نظر قواعد عربى صحیح نیست و مایه اشتباه در مقصود مى باشد.

ضمناً در این قسمت (مسح کردن پاها) فرقى میان قرائت جرّ و قرائت نصب وجود ندارد و برمبناى هر دو قرائت، کلمه (أرجلکم)عطف بر کلمه (رؤوسکم)است; با این تفاوت که اگر بر ظاهر آن عطف شود مجرور، و اگر بر محلّ آن عطف شود منصوب خواهد بود.

روایات متواتر از ائمه اهل بیت حاکى است که وضو از دو چیز تشکیلیافته است: غَسْلَتان و مَسْحَتان; و امام باقر (علیه السلام) در حدیثى ضمن توضیح وضوى رسول خدا نقل مى کند که آن حضرت بر پاهاى خود مسح کشید.

در خور ذکر است که نه تنها ائمه اهل بیت در هنگام وضو بر پاها مسح مى کشیدند، بلکه گروهى از صحابه و تابعین نیز بر این رأى بودند، ولى بعدها به عللى نزد عدّه اى از مسلمانان سنّت مَسح تبدیل به غَسل گردید که مشروح آن در کتب فقهى آمده است.

انتهای پیام/654



منبع: سایت آیت الله سبحانی