به گزارش «شیعه نیوز»، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدرضا دردشتی، مدیر گروه شبهه‌شناسی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، استفاده نامطلوب از فضای مجازی را یکی از عوامل آسیب‌زایی دانست که امروزه نهاد خانواده و پیوند ازدواج در جامعه را دستخوش بحران و آسیب جدی کرده است و به تبیین علل و پیامدهای آن پرداخت.
وی در ادامه به برخی از آثار و پیامدهای بالفعل و بالقوه شبکه‌های مجازی نسبت به نهاد ازدواج و خانواده اشاره و عنوان کرد: یکی از پیامدهای منفی گرایش افراطی به شبکه‌های مجازی، تضعیف بنیان‌های معنوی ـ اخلاقی فرد و جامعه و کاهش خود مهارگری و تقوای فردی و جمعی است.
وی مهارت خویشتن‌داری و مدیریت هیجان، که در ادبیات دینی از آن به عنوان تقوا و ورع نام می‌برند را از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی سالم و شایسته دانست و گفت: انسان نیازهای فراوان و گوناگونی دارد که باید در چارچوب اخلاق، دین، قانون و آداب مقبول اجتماعی ارضا شود. روان‌شناسان معمولا منابع انگیزش و کنترل روانی را به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم میکنند. اکثر انسان‌ها برای خویشتن‌داری و پرهیز از انجام رفتارهای نابهنجار و نیز انگیزش به سوی رفتارهای مثبت و سازنده، نیازمند منابع انگیزشی و کنترلی بیرونی هستند. شمار کمی از افراد، با تکیه بر منابع معرفتی، اخلاقی و تربیت درونی، در برابر غرائز درونی و محرک‌های محیطی نامناسب، به خویشتن‌داری قادرند و برای انگیزش به سمت مسائل مطلوب به خود متکی هستند.
ضرورت اجتناب از قرارگرفتن در وضعیت‌های نامناسب تحریک کننده
وی ادامه داد: ازاین‌رو در آموزه‌های دینی و توصیه‌های تربیتی و روان‌شناختی همواره تأکید می‌شود که انسان‌ها تا حد ممکن از قرارگرفتن در وضعیت‌های نامناسب تحریک کننده پرهیز کنند، زیرا محرک‌های محیطی می‌تواند سطح خودمهارگری افراد را به شدت کاهش دهد و اگر هم به رفتارهای نابهنجار و گناه منتهی نشود، دست کم آرامش روانی و جهت‌گیری‌های فکری و انگیزشی آن‌ها را دستخوش آشفتگی و بی‌قراری می‌کند. بنابراین تبیین و توجیه توصیه‌ها و قوانینی که در فقه و اخلاق اسلامی نسبت به ارتباط با نامحرم، با هدف ایجاد محدودیت برای انسان‌ها نیست، بلکه هدف از آن ایجاد زمینه مناسب روانی برای سلامت و آرامش، پویایی معنوی، حفظ و تحکیم باورها، انگیزه‌ها و رفتارهای اخلاقی مثبت، مصرف بهینه و مطلوب انرژی‌ها و مراقبت از نهاد خانواده است.
مدیر گروه شبهه‌شناسی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات با تأکید بر اینکه فضای مجازی به سبب خصلت ذاتی و مختصات ماهوی‌اش، زمینه مناسبی برای درگیرشدن در ارتباط‌های زیان‌بار عاطفی ـ جنسی است، تصریح کرد: ناشناخته ماندن، کم هزینه بودن، وجود عایق‌های امنیتی، بی‌نیازی از اعتماد به نفس و جرئت‌ورزی (که در ارتباط‌های واقعی مهم و مؤثر است)، امکان فریب‌کاری و اظهار اطلاعات نادرست و غیره، گرفتار آمدن در شبکه‌ای از رفتارهای نابهنجار عاطفی - جنسی را آسان می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه در فضای مجازی، افراد به یکباره تغییر نگرش و رفتار نمی‌دهند، بلکه تغییر و دگرگونی آرام‌آرام و به تدریج صورت می‌گیرد، اظهار کرد: عادی‌شدن روابط جنسی در فضای مجازی هم‌پای سست‌شدن باورها و نگرش‌های دینی و منابع کنترل درونی اخلاقی روی می‌دهد. دگرگونی در باورها و ارزش‌های دینی و اعتیاد به رفتارهای مغایر با معیارهای اخلاقی و مذهبی، شخصیت نوجوان و جوان را تحت تأثیر قرار داده و ایمان مذهبی و پایگاه‌های اخلاقی او را از بین می‌برد و این امر به خودی خود موجب تغییر در برنامه‌ها، اهداف، تصمیم‌ها و انتخاب‌های او می‌شود.
مصرف انرژی‌های جنسی ـ عاطفی در فضای مجازی
حجت‌الاسلام دردشتی نیاز جنسی ـ عاطفی در دوران نوجوانی و جوانی را از مهم‌ترین و محسوس‌ترین نیازهای افراد برشمرد و گفت: این نیاز و امیال برخاسته از آن با این هدف حکیمانه در وجود انسان‌ها نهاده شده است که مرد و زن را به سوی یکدیگر جذب کرده و زمینه ازدواج و تشکیل خانواده را فراهم کند. متأسفانه فقدان مدیریت هدفمند و هوشیارانه نیازها و امیال و رهاسازی آن می‌تواند آسیب‌های جدی و سخت‌جبرانی را به سازمان روانی و شخصیت افراد، خصوصا دختران و زنان، وارد کند. طرح حکیمانه اسلام و توصیه‌های روان‌شناسان این است که انرژی جنسی – عاطفی، به مثابه ذخیره‌ای استراتژیک، به صورت متراکم و یکجا در موضوع ازدواج مصرف شود. ازاین‌رو هرگونه رابطه جنسی ـ عاطفی و نیز هر رفتاری که به مصرف انرژی جنسی به صورت هرز، پراکنده و نامقبول بیانجامد، ممنوع شده و حتی برای آن مجازات و تنبیه در نظر گرفته شده است. مصرف انرژی‌های جنسی ـ عاطفی در فضای مجازی موجب هدر رفتن و پراکندگی آن در موضوعات متعدد عاطفی شده و ضمن ایجاد اعتیاد و عطش کاذب نسبت به برقراری ارتباط با افراد متعدد، رغبت افراد نسبت به ازدواج را کاهش می‌دهد.
احساس بدبینی به جنس مخالف
حجت‌الاسلام دردشتی پیامد دیگری که به دنبال ارتباط‌های عاطفی ـ جنسی مجازی ایجاد می‌شود را احساس بدبینی به جنس مخالف دانست و تصریح کرد: از آنجا که مختصات فضای مجازی، از سویی ورود نامحسوس و آرام به رابطه عاطفی ـ جنسی و اعتیاد به هوسبازی‌ها را تسهیل می‌کند و از دیگرسو چنین روابطی اکثرا پایدار نبوده و به سرانجام مشخصی نمی‌رسد، کم‌کم احساس بدبینی را در ذهن پسران نسبت به دختران و بالعکس پدید می‌آورد. بنیادهای شناختی پسران آرام‌آرام از دختران موجوداتی شدیدا احساسی، نادان، ساده‌لوح، بیوفا و فرصت‌طلب می‌سازد و دختران نیز پسران را موجوداتی دروغگو، بیوفا، خائن، غیرقابل اعتماد و خودخواه می‌یابند و از علاقه، انگیزه و تصمیم او برای ازدواج و رفتن به سوی زندگی مشترک می‌کاهد.
وی با بیان اینکه دختران و پسرانی که پیش از ازدواج، تجربه‌های مکرر ارتباطی داشته‌اند، پس از ازدواج، حتی اگر با دوست خود هم ازدواج نکنند، به آسانی نمی‌توانند به همسرشان اعتماد کنند و همواره رفتارهای نابهنجار ارتباطی را از سوی همسر انتطار می‌کشند، گفت: چنین افرادی معمولا با توجه به پس‌زمینه‌های ذهنی، رفتارهای مشکوک همسر را به رفتارها و انگیزه‌های جنسی - عاطفی نسبت به غیرهمسر حمل میکنند و به همین سبب، نگرانی و نارضامندی مداوم و آزاردهند‌ای بر روان آن‌ها سنگینی می‌کند. مضاف بر اینکه زمینه مقایسه‌کردن مستمر همسر خود با دیگران در میان چنین افرادی شیوع بسیار دارد و این خود به آشفتگی در انتظارات و خواسته‌های آن‌ها از زندگی مشترک دامن زده و معیارهای رضامندی آنان را سختگیرانه و غیرواقع‌بینانه می‌کند. این افراد ممکن است در هنگام انتخاب همسر و نیز در تعامل با او در زندگی مشترک به کامل‌گرایی و پروریدن انتظارهای غیرمنطقی و زیاده‌خواهانه گرفتار می‌شوند؛ همچنانکه ممکن است در مرحله انتخاب همسر سهل‌انگاری کرده و بدون درنظر گرفتن معیارهای صحیح، و صرفا بر اساس هیجان‌های گذرا تصمیم بگیرند.
کاهش نرخ باروری، پیری جمعیت و کاهش جمعیت جوان کشور
مدیر گروه شبهه‌شناسی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات دینی یکی دیگر از پیامدهای گرایش جوانان به ارتباط‌های مجازی را کاهش رغبت به ازدواج و در نتیجه کاهش نرخ باروری، پیری جمعیت و کاهش جمعیت جوان کشور برشمرد و اظهار کرد: در سطح کلان سیاست‌گذاری‌های ملی باید به این موضوع توجه شود.
وی با تأکید بر اینکه ارتباط‌های عاطفی ـ جنسی در فضای مجازی غالبا به آسیب‌های جدی روانی و اجتماعی منتهی می‌شود، اظهار کرد: بسیاری از دخترانی که در فضای مجازی گرفتار دوستی با پسران می‌شوند، پس از قطع ناگهانی ارتباط و ناکامی در رسیدن به اهداف خیال‌انگیز خود، دچار افسردگی، احساس حقارت، احساس سوءاستفاده شدن، احساس تنفر از خود و جنس مخالف و خشم مداوم می‌شوند. این امر به سلامت روانی، احساس عزت نفس، اعتماد به نفس و شخصیت آنان آسیب می‌زند و ممکن است زمینههای برخورداری از زندگی سالم، موفق و رضایت‌بخش خانوادگی و اجتماعی را از آنان سلب کند. اعتیاد به مواد مخدر، گرفتار شدن در دام گروه‌های انحرافی عقیدتی، به خصوص گروه‌های مروج فمنیسم، از دیگر آسیب‌های مهم و خطرناک ورود غیرهدفمند و مدیریت‌ناشده در شبکه‌های اجتماعی است.
وی در ادامه سخنان خود به راهکارهای لازم برای مواجهه صحیح و سازنده با معضل اجتماعی کاهش رغبت جوانان به ازدواج و گرایش به دوستی‌ها و روابط مجازی اشاره و عنوان کرد: به صورت طبیعی و به عنوان اصلی اساسی در علوم اجتماعی، همه پدیده‌‌های خوب یا بد روان‌شناختی و اجتماعی، در بستر زیر ساخت‌های خاص و عوامل مادی و معنوی سخت و نرم خاصی شکل می‌گیرند و از این رو رفع آسیب‌ها یا ارتقای وضعیت‌های مطلوب، موقوف و متوقف بر توجه به هردو لایه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پدیده‌ها و فرایند‌های انسانی است.
وظایف دولت برای تسهیل ازدواج
حجت‌الاسلام دردشتی افزود: تردید نداریم که مشکلات اقتصادی، از قبیل فقدان مسکن ارزان و مناسب، معضل بیکاری و فقدان زمینههای اشتغال مناسب و متناسب با علاقه و تخصص جوانان و در دسترس نبودن تسهیلات لازم برای ازدواج، از مهم‌ترین عوامل سخت‌افزاری کاهش نرخ ازدواج جوانان است. حل چنین مشکلاتی در سطح ملی، عزم ملی می‌طلبد و به سامان‌کردن آن تنها در قدرت دولت‌ها نیست. تولید مسکن و ایجاد زمینههای مناسب و متناسب اشتغال و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای ترغیب و تشویق جوانان به سوی ازدواج، نخست بر عهده مجلس و دولت است.
ضرورت تغییر نگرش‌های فرهنگی
وی تغییر نگرش‌های فرهنگی، دگرگونی انتظارات و تحول در نظام نیازها را از دیگر اموری دانست که به گونه چشم‌گیری بر موضوع ازدواج جوانان تأثیر می‌گذارد و گفت: ازدواج و تشکیل خانواده، به مثابه زیربنایی‌ترین نهاد تأثیرگذار در زندگی انسان‌ها، بیش‌ترین تأثیر را از این واقعیت برداشته و آثار مثبت و منفی آن به خوبی قابل مشاهده و تجربه است. در جامعه کنونی ما نگرش‌ها، ارزش‌ها، انتظارات و نیازهایی پدید آمده یا تشدید شده است که زندگی را پیچیده‌تر، سخت‌تر و رسیدن به اهداف سالم و مطلوب را با پیچ و خم‌های زیادی مواجه کرده است. مثلا انتظارات حداکثری از ازدواج برای رفع همه نیازهای فردی (تصمیم بر اساس علل نه دلائل برای انتخاب همسر)، باور به لزوم مهیابودن همه لوازم و ابزارهای رفاهی، مانند مسکن، خودرو، انواع لوازم منزل، ... از ابتدای زندگی، اهمیت‌دادن به مقوله عشق پیش از ازدواج و گسترش روزافزون دوستی دختر و پسر و ازدواج‌های احساسی، بهادادن غیرواقع‌بینانه به تحصیلات بالا و منزلت اجتماعی همسر و خانواده او، و در مقابل، بی‌اعتنایی به معیارهای دینی، اخلاقی، شخصیتی و رفتاری، تضعیف روزافزون نقش حمایتی و فکری خانواده در انتخاب همسر و مسائل پس از ازدواج، انواع رسوم‌ها و آداب نو به نویی که هرازگاه پیدا می‌شود و به سبب هم‌چشمی‌های افسارگسیخته، فرایند ازدواج را دشوارتر می‌کند ... پاره‌ای از این مشکلات است.
وی تصریح کرد: مرور آموزه‌های اسلامی در قرآن کریم و سنت پیشوایان دین، به خوبی نشان می‌دهد که از نگاه اسلام، ازدواج به‌هنگام و عاقلانه مهم‌ترین راهبرد پیشگیری و رفع مشکلات و آسیب‌های فردی و اجتماعی است و در این راستا طرح‌ها، توصیه‌ها و الگوهایی ارائه شده است. در چشم دین و پیشوایان دینی موضوع ازدواج مطلوب تا آنجا اهمیت می‌یابد که نیمی یا دو سوم دینداری به واسطه ازدواج تحصیل می‌شود و کسی که ازدواج کند تا اندازه زیادی خود را در برابر آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی مصونیت بخشیده است. اکنون به خوبی می‌دانیم که یکی از عوامل مهم بی‌حجابی و نمایش‌گری برخی از بانوان در محیط اجتماع، بالا رفتن سن و کاهش فرصت ازدواج دختران است. دخترانی که سن ازدواج‌شان به تأخیر می‌افتد، ممکن است ترس و نگرانی از مجرد ماندن آنان را به سوی بدحجابی سوق دهد تا با نمایش زیبایی‌های خود مردان را جذب کرده و برای ازدواج فرصتی پیدا کنند.
آموزش سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی از دوران مدرسه
وی با تأکید بر اینکه مسئله آموزش سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی چه در حوزه دانش‌ها و چه در قلمرو مهارت‌ها، باید از همان دوران مهدکودک و پیش‌دبستانی در دروس و برنامه‌های نظری و عملی دانش‌آموزان گنجانیده شده و پا به پای تحول شناختی و بالا رفتن سن و سطح تحصیلی، عمق، غنا و گستره لازم را پیدا کند، اظهار کرد: فضای مدرسه باید بهترین فرصت یادگیری و تمرین سبک زندگی اسلامی – ایرانی باشد و فرزندان ما تا رسیدن به دهه سوم زندگی مسیر صحیح زندگی را پیدا کرده باشند. برانگیختن احساس مسئولیت والدین، به ویژه پدران، و برگزاری جلسات متناوب و مستمر برای رایزنی میان مسئولان مدرسه، به‌ویژه معلمان، با والدین، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای پدران و مادران و دانش‌آموزان و معلمان و تقویت برنامه‌های فرهنگی، مثل اردوهای هدفمند و برنامه‌ریزی شده، تقویت رابطه مدرسه و حوزه علمیه، با هدف نزدیک سازی دانش‌اموزان با عالمان دینی، ... بخشی از راهبردها و راهکارهایی است که می‌تواند به توانمندسازی نسل نوجوان و جوان در حل صحیح و موفق مسائل زندگی و مصون‌ماندن از انحرافات و آسیب‌ها یاری رساند.
انتهای پیام/654
