مقتلی که اهل سنت برای امام حسین نوشتند

به گزارش «شیعه نیوز»،كتاب مقتل الحسین علیه‏السلام مشهور به مقتل خوارزمى نوشته موفق بن احمد خوارزمى است. این كتاب هر چند عنوان مقتل دارد، لیكن حدود دو سوم آن مباحث دیگر است. ثلث اول كتاب، شرح مناقب اهل‏بیت، ثلث دوم ماجراى كربلا و ثلث سوم درباره قیام مختار است. كتاب داراى 15 فصل است كه عناوین فصول پانزده گانه چنین است:

1. فضائل پیامبر(صلی الله علیه و آله)، 2. فضائل خدیجه، 3. فضائل فاطمه مادر على علیه‏السلام ، 4. فضائل امیر المؤمنین علیه‏السلام ، 5. فضائل حضرت زهرا علیهاالسلام ، 6. فضائل حسنین علیهماالسلام ، 7. فضائل خاص امام حسین علیه‏السلام ، 8. اخبار شهادت امام از زبان پیامبر(صلی الله علیه و آله)، 9. مرگ معاویه و ردّ بیعت از سوى امام، 10. امام حسین (علیه السلام) در مكه 11. خروج امام از مكه تا شهادت او، 12. عقوبت قاتلان، 13. اشعار و مراثى، 14. زیارت كربلا، 15. قیام مختار.

آنچه با عنوان اصلى كتاب یعنى مقتل تطبیق دارد، تنها فصل یازدهم است كه در چاپ رایج این كتاب از صفحه 315 تا پایان جلد نخست (صفحه 358) و جلد دوم از ابتدا تا صفحه 91 را در بر دارد. مجموع این فصل به 150 صفحه نمى‏رسد، در حالى كه مجموع كتاب خوارزمى حدود 600 صفحه است.

روش تألیف‏

خوارزمى در كتاب خود شیوه حدیثى را پى گرفته و سلسله اسناد هر روایت را بیان مى‏كند. برخى روایات او كوتاه و برخى بسیار مفصل و طولانى است چنانكه گزارش او از ابن اعثم در واقعه كربلا اینگونه است. بخش عمده گزارش حركت امام حسین به كربلا از ابن اعثم نقل شده ولى حوادث روز عاشورا را به نقل از ابو مخنف و سپس راویان و مورخان دیگر آورده است.

اهمیت‏

اهمیت مقتل خوارزمى به چند چیز است: قدمت آن كه حتى بر كتبى مانند لهوف حدود یك قرن تقدم دارد. دوم نقل آن از منبعى كهن چون كتاب الفتوح است كه در تأكید خوارزمى بر روایت ابن اعثم است. موضع غیر شیعى وى، از دیگر امتیازات این اثر است. او همچنین در مواردى به نقد مطالب دیگران از جمله ابن اعثم پرداخته و گاه با تغییر در عبارت مورخان، به اصلاح یا توضیح آن كمك كرده است.

در عین حال اشكال مهم آن در مقایسه با دیگر منابع مانند روایت ابومخنف در تاریخ طبرى نشان مى‏دهد كه متأسفانه ابن‏اعثم و پیرو او خوارزمى به رغم قدمتى كه دارند، اشتباهاتى آشكار و جدى مرتكب شده‏اند كه این اشتباهات به منابع و مقتل‏هاى بعدى نیز راه یافته است.

الموفّق بن احمد بن محمد المكى الخوارزمى‏

معرفى مؤلف‏

الموفّق بن احمد بن محمد المكى الخوارزمى المعروف بأخطب خوارزم(484-567 ه) وى فقیهى آگاه،محدثى خبیر،خطیبى توانا،ادیبى زبردست،خبره در سیره و تاریخ و شاعرى چیره دست بود.یاقوت حمدى در«معجم الادباء»در شرح حال ابو العلاء همدانى رصفدى در«الوافى بالوفیات»تقى فارسى در«العقد الثمین»فی تاریخ بلد الامین،قفطى در اخبار النحاة،سیوطى در«بغیة الوعاة»ص 41 و غیره از او یاد كرده و او را ستوده‏اند.

در نام وى اختلاف نظر وجود دارد:ابن عساكر و محمد بن عبد اللحى اللكنوى هندى از او با نام«احمد بن مكى»یاد مى‏كنند در حالیكه دیگران با نام«موفق بن احمد»از او نام مى‏برند.ولى آنچه مشهور است همان نام«موفق»است و بیشتر معاجم همین نام را ثبت كرده‏اند.

اساتید

علامه امینى از لابلاى آثار وى اسامى حدود 35 تن از مشایخ او را استخراج كرده كه از آن جمله‏اند:حافظ نجم الدین عمر بن محمد بن احمد نسفى،ابو القاسم جار اللّه محمود بن عمر زمخشرى،ابو الفتح عبد الملك بن ابو القاسم بن ابو سهل كروخى هروى،زین الدین ابو منصور شهر دار بن شیرویه دیلمى،عبد الكریم بن محمد سمعانى،على بن احمد بن حمویه جوینى بزدى، فضل بن محمد استرآبادى و غیره.سید محمد رضا خرسان تعداد مشایخ خوارزمى را تا 65 نفر ذكر كرده است.به هر حال این كثرت مشایخ بر جایگاه و موقعیت مؤلف نسبت به احادیث و روایات دلالت دارد.

شاگردان

برخى شاگردان و افرادى كه از وى روایت كرده‏اند عبارتند از:برهان الدین ابو المكارم ناصر بن عبد السید المطرزى خوارزمى،مسلم بن على بن اخت،طاهر بن ابى المكارم عبد السید بن على خوارزمى،محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى،ناصر بن احمد بن بكر نحوى و غیره.

آثار

اشتغال خوارزمى به علوم گوناگونى چون فقه و حدیث و تاریخ و ادب و شهرت فراگیر وى و نیز مكاتباتى كه با اساتید فنون مختلف داشته اقتضاء مى‏كند كه وى داراى آثار و تألیفات زیادى بوده باشد ولى مع الاسف آنچه از آثار وى به دست ما رسیده است از عدد انگشتان دست تجاوز نمى‏كند.آثارى چون:مناقب الامام ابى حنیفة،ردّ الشمس لامیر المؤمنین، كتاب قضایا امیر المؤمنین،مقتل امیر المؤمنین،مقتل الامام السبط الشهید،المسانید على النجارى،دیوان شعر و فضایل امیر المؤمنین علیه السلام معروف به مناقب.

انتهای پیام/ 852