دلایل تبدیل منازعات سیاسی به حوادث امنیتی جدید در عراق

به گزارش «شیعه نیوز»، چالش‌های کنونی امنیتی عراق را می‌توان در سه بعد مطرح کرد: اظهارات توهین‌آمیز هوشیار زیباری علیه حشد الشعبی و واکنش دیرهنگام حزب دموکرات به آن، تجمع حامیان حشد الشعبی در بغداد و آتش زدن پرچم کردستان عراق و متقابلاً آتش زدن پرچم عراق در اربیل، حاده فرحاتیه و کشته شدن 8 غیرنظامی عراقی.

این رخدادها در حالی در عراق به وقوع پیوست که از شمار حمله‌های گروه تروریستی داعش در این کشور کاسته شده و گروه‌های مقاومت موفق شدند ضربه‌های سختی در ماه‌های اخیر به بازمانده‌های داعش وارد کنند. اکنون سوال این است که چرا جنس تحولات امنیتی در عراق تغییر کرده و منازعات سیاسی به حوادث امنیتی تبدیل شده است؟

نخستین عامل در این خصوص، ضعف هویت ملی در عراق است. ساختار جمعیتی عراق ساخته استعمار بریتانیا در دهه 1930 میلادی است. گروه‌های سیاسی در عراق بیش از آنکه هویت ملی عراقی را مد نظر قرار دهند، هویت قومی کُرد و عرب و هویت مذهبی شیعه و سنی را در کانون توجه خود قرار می‌دهند. همین عامل نیز سبب می‌شود دفاع از سطح خرده ملی بر دفاع از سطح ملی ارجحیت پیدا کند. به همین دلیل نیز جامعه عراقی شاهد آتش زدن پرچم کردستان در بغداد و پرچم عراق در اربیل است. در عین حال، رخدادهای امنیتی نیز به نزاع میان عرب و کُرد تبدیل می‌شود نظیر آنچه که اکنون در رجیان آتش زدن پرچم‌های عراق و اربیل رخ داد.

دومین عامل این است که شخصیت‌های سیاسی در عراق پس از پایان دوران تصدی سِمَت‌های سیاسی، از تجربه سیاسی خود برای ارتقای انسجام و یکپارچگی اجتماعی در این کشور بهره نمی‌گیرند. اظهارات هوشیار زیباری در خصوص حشد الشعبی و مقایسه حشد با داعش در همین راستا قابل ارزیابی است. هوشیار زیباری در زمان نوری المالکی وزیر خارجه و در زمان حیدر العبادی وزیر دارایی عراق بود.

سومین عامل این است که تفکرات شخصی برخی از شخصیت‌های سیاسی عراق سبب نادیده گرفتن کارکرد گروه‌هایی شده که برای حفظ تمامیت ارضی عراق نقش سازنده‌ای داشته‌اند که حشد الشعبی از مهم‌ترین این گروه‌ها است. حشد الشعبی در پاکسازی عراق از تروریسم داعشی نقش پررنگ و مهم داشته است. برخی شخصیت‌های عراقی با تفکرات سیاسی و امنیتی حشد از جمله در خصوص حضور نظامیان آمریکایی در عراق مخالف هستند، اما به جای اینکه با دلیل این تفکر را مورد نقد قرار دهند، به آن اتهام می‌‌زنند.

چهارمین فاکتور مربوط به ضعف زمان‌شناسی گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی در عراق است. اظهارات هوشیار زیباری درباره حشد الشعبی باید پیش از آنکه تبدیل به تجمعات مردمی در حمایت از حشد شود، از سوی شخصِ زیباری یا حزب دموکرات که وی از اعضای ارشد آن است، اصلاح می‌شد. هوشیار زیباری و حزب دموکرات کردستان پس از تجمعات مردمی در بغداد، در دفاع از حشد الشعبی موضع‌گیری کردند، اما این موضع‌گیری فایده‌ای نداشت چرا که خشونت در بغداد و اربیل رخ داده و به موضوعی برای تنش در درون عراق تبدیل شد.

برونداد ضعف هویت ملی، در نظر گرفتن منافع فرقه‌ای و قومی بر منافع ملی، نادیده گرفتن کارکرد گروه‌ها در حفظ تمامیت ارضی عراق و همچنین ضعف زمان‌شناسی سبب بروز ناامنی‌هایی در قالب حمله افراد مسلح یا تروریست به غیرنظامیان در «فرحاتیه» در جنوب استان صلاح الدین، ربودن شماری از شهروندان و به قتل رساندن آنها است. یکی از علل بروز این رخداد برنامه‌ریزی شده، درگیر شدن گروه‌ها، شخصیت‌ها، مقامات و دولت به منازعات سیاسی-امنیتی بی‌اساسی است که با اندکی درایت سیاسی امکان جلوگیری از این منازعات وجود دارد.

منبع: الکوثر