هنگام وضو گرفتن خواندن چه دعاهایی مستحب است؟

شیعه نیوز:
پرسش
اگر امکان دارد دعاهای هنگام وضو گرفتن را برایم بفرستید.
پاسخ اجمالی
وضو؛ علاوه بر این‌که مقدمه‌ای است برای یک امر عبادی دیگر، خود نیز وسیله‌ای برای تقرّب به خدا می‌باشد. براساس آنچه در روایات آمده مستحباتی در وضو وجود دارد که می‌تواند ارزش آن‌را بسیار بالا ببرد. گفتن «بسم الله» در وضو چنین نقشی دارد، تا آن‌جا که پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مواردی که «بسم الله» گفته نشده، توصیه به وضوی مجدّد کرد؛ امام صادق( علیه السلام ) در این‌باره می‌فرماید: «همانا مردی وضو گرفت و نماز خواند، پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) [که او را می‌دید] به او فرمود: وضو و نمازت را إعاده کن، دو مرتبه دیگر این شخص وضو گرفت و نماز خواند ولی پیامبر به او فرمود: وضو و نمازت را دوباره بخوان. این شخص نزد امام علی( علیه السلام ) گلایه کرد. امام به او فرمود: هنگام وضو بسم الله گفتی؟ شخص گفت: نه، امام( علیه السلام ) فرمود: در وضوی خود بسم الله بگو. بعد از انجام این کار بود که دیگر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) توصیه به اعاده وضو نکرد».[1]
همچنین در روایات، دعاهایی برای وضو نقل شده است که تعدادی از آنها را ذکر می‌کنیم:
الف. یکی از این روایات؛ به این جهت که شامل همه اعمال وضو می‌شود به شهرت رسیده است. این دعای معروف، برای هر یک از اعمال مستحب و واجب وضو،ذکری را گفته که براساس روایتی از امام صادق( علیه السلام ) است: روزى امام علی( علیه السلام ) به همراه محمد حنفیّه نشسته بود که به او فرمود: «ای محمد! از براى من ظرف آبىبیاور که برای نماز، وضو بگیرم»؛ محمّد ظرفى را که آب در آن بود حاضر ساخت، و حضرت علی( علیه السلام ) اجزای وضو را به ترتیب به همراه دعای آن، چنین انجام دادند:
1. با دست راست، آب بر دست چپ ریخت. و این ذکر را فرمود: «بِسْمِ اللَّه وَ باللَّه و الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً»؛ به نام خدا و به ذات خدا؛ ستایش خداى را که آب را پاک و پاک‌کننده قرار داد، و آن‌را ناپاک و پلید نگردانید.
2. استنجا کرد و فرمود: «اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ َ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلى النّار»؛ خدایا! مرا پاکدامن قرار ده و عورت مرا بپوشان، و آتش دوزخ را بر من حرام کن.
3. آب را در دهان گردانید و گفت: «اللَّهُمّ لَقّنّی حُجّتی یومَ ألقاک و أطلِقْ لِسانی بذکرک وَ شُکْرِک»؛ خدایا! روزى‏ که ملاقاتت می‌کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما، و زبانم را به یاد و سپاس از خودت گویا کن.
4. استنشاق فرمود و این دعا را خواند: «اللَّهُمّ لا تُحَرِّمنی ریحَ طیّبات الجنة وَ اجْعَلْنی مِمّن یَشُمُّ ریحَها وَ رَوحَها و ریحانَها وَ طیبَها»؛ خدایا! بوى نعمت‌های بهشتی‏ را بر من حرام مکن، و از کسانى قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن‌را [با شامّه خود] حسّ می‌کنند.
5. صورت را شست و فرمود: «اللَّهُمّ بَیّض وَجهى یوم تَسْوَدُّ فیه الوُجُوه و لا تُسَوِّد وَجهی یوم تبیضُّ فیه الوُجُوه»؛ خدایا! روزى که چهره‌ها [از بدکرداران] در آن روز سیاه می‌شود چهره مرا سفید گردان‏، و روزى که روی‌ها (مؤمنان و صالحان) در آن روز سفید می‌گردد روى مرا سیاه مگردان.
6. دست راست را شست و فرمود: «أَللَّهُم أعْطِنی کِتابی بَیمینی وَ الخُلْدَ فی الجِنان بیَساری و حاسِبنی حِساباً یَسیراً»؛ خدایا پرونده‏ام را به دست راستم بده، و نامه جاوید بودن در بهشت را به دست چپم، و حسابم را آسان رسیدگى کن.
7. دست چپ را شست و دعا کرد: «اللَّهُمّ لا تُعطِنی کتابی بشِمالی و لا مِن وَراءِ ظَهْری و لا تَجْعَلها مَغْلُولةً إلى‏ عُنقی و أعوذ بک مِن مُقَطَّعات النّیران»؛ خدایا! نامه عمل مرا از سمت چپ و یا از پشت سر در اختیارم قرار مده، و آن‌را زنجیر بر گردنم مساز، و از پاره‌های آتش به تو پناه می‌آورم.
8. سپس مسح سر بجا آورد و فرمود: «اللَّهمّ غَشِّنی برحْمَتِک و بَرکاتِکَ و عَفوِکَ وَ عافیتِکَ»؛ خدایا! [جامه] رحمتت و برکات و بخشایشت را بر من بپوشان و مرا با آنها فراگیر.
9. پس مسح پا را انجام داد و فرمود: «اللَّهُمّ ثَبِّتْ قَدَمَیّ عَلى الصِّراط یَوم تَزِلُّ فیه الأقدام و اجعَلْ سَعْیی فیما یُرضیک عَنّی»؛ خدایا! قدم‌های مرا بر صراط ثابت و استوار بدار، در آن روز که‏ قدم‌ها می‌لغزد، و کوششم را در آنچه تو را از من خشنود می‌کند قرار ده.
سپس امام علی( علیه السلام ) سر برداشت و نگاه کرد و به محمّد حنفیه فرمود: «ای محمّد! هر که وضو بسازد مثل وضوى من و بگوید مثل گفته من، خداوند از هر قطره، فرشته‏اى که تسبیح و تقدیس و تکبیر خدا کنند، مى‏آفریند و ثواب آن را برای او تا روز قیامت مى‏نویسد».[2]
ب. پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: «ای علی! زمانی که وضو می‌گیری بگو: بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تَمَامَ الْوُضُوءِ وَ تَمَامَ الصَّلَاةِ وَ تَمَامَ رِضْوَانِکَ وَ تَمَامَ مَغْفِرَتِکَ »؛[3] به نام خدا؛ خدایا! کمال وضو و کمال نماز و کمال خشنودی‌ات و بهشت را از تو می‌خواهم».
ج. امیر المؤمنین( علیه السلام ) هنگامى که وضو می‌گرفت، می‌فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ أَکْبَرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی السَّمَاءِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَیٍّ وَ أَحْیَا قَلْبِی بِالْإِیمَانِ اللَّهُمَّ تُبْ عَلَیَّ وَ طَهِّرْنِی وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَى وَ أَرِنِی کُلَّ الَّذِی أُحِبُّ وَ افْتَحْ لِی بِالْخَیْرَاتِ مِنْ عِنْدِکَ یَا سَمِیعَ الدُّعَاء»؛[4] یاری می‌جویم از خداوندى که جمیع کمالات مخصوص اوست و به یارى و یاورى او شروع می‌کنم و نیکوترین نام‌ها از اوست و بزرگ‌ترین نام‌ها نام او است، او بر تمام موجودات آسمان‌ها و زمین چیره است. ستایش، مخصوص اوست که هر چیز زنده‌اى را از آب قرار داد، و قلب مرا با ایمان زنده ساخت. خدایا! مرا ببخش و پاک ساز و عاقبتم را به هر چه خوب و نیکوست مقدّر فرما و هر آنچه را که محبوب من است به من بنما (یعنى این حاجاتم را روا گردان) و درِ همه خوبی‌ها را از سوى خود بر من بگشا اى شنوا و پذیرنده دعا.
د. امام باقر( علیه السلام ) فرمود: «کسی که به دنبال وضوی خود آیة الکرسی بخواند، خداوند به او ثواب چهل سال عبادت خواهد داد و او را چهل درجه بالاتر می‌برد و چهل حوری بهشتی به او می‌دهد».[5]
هـ. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «زمانی که وضو می‌گیری بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین».[6]

[1]. «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ( علیه السلام ): إِنَّ رَجُلًا تَوَضَّأَ وَ صَلَّى فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ- أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّى فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّى فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَأَتَى أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ هَلْ سَمَّیْتَ حَیْثُ تَوَضَّأْتَ قَالَ لَا قَالَ سَمِّ عَلَى وُضُوئِکَ فَسَمَّى وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّى فَأَتَى النَّبِیَّ فَلَمْ یَأْمُرْهُ أَنْ یُعِیدَ»؛ شیخ طوسی، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 68، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 70، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 1، ص 45، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[3]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 64، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بی تا.
[4]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 43 – 44، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 298، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
[5]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 45؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 77، ص 317، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[6]. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 25، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی‌، مهدی، ج 1، ص 122، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.

T