امروزه ثابت شده که تفاوت فصلهای سال به دلیل مدل چرخش زمین به گرد خورشید است، اما در روایتی، جابه‌جایی «حوض زمهریر» توسط فرشتگان، علت تغییر فصول دانسته شده است! آیا چنین روایتی توجیه‌پذیر است؟!

شیعه نیوز:
پرسش
با سلام. شبهه‌ای برایم پیش آمده و آن این است که در داستان معراج پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌خوانیم که ایشان به حوض زمهریر رسیده و جبرئیل به حضرتشان می‌گویند که با جابه‌جایی این حوض توسط فرشتگان، فصل‌ها پدید می‌آید،حال آنکه امروزه می‌دانیم گردش زمین به دور خورشید پدید آورنده فصلهاست! آیا این جا مشکلی پیش نمی‌آید؟با تشکر
پاسخ اجمالی
حکیمان بر این باورند که هر چیزی برای بوجود آمدن نیاز به چهار علت دارد. علت‌های چهارگانه در این تقسیم‌بندی عبارت‌اند از: 1. علت فاعلی، 2. علت مادی، 3. علت صوری، 4. علت غایی. [1]
به عنوان نمونه،‌ در فرایند ساخت یک صندلی، «نجّار» علت فاعلی بوده، «چوب» علت مادی، «شکل صندلی» علت صوری و «نشستن بر آن» علت غایی است.[2]
بنابراین در صورت صحت استناد و اعتبار رجالی روایت موجود در پرسش، آنچه در محتوای آن آمده که با جابه‌جا کردن حوض زمهریر توسط فرشتگان، فصل‌ها بوجود می‌آیند، ناظر به سلسله‌ی علل فاعلی پیدایش فصول بوده اما گردش زمین به دور خورشید ناظر به علت مادی تغییر فصل‌ها است و این هر دو با هم قابل جمعند. به بیان دیگر، پیدایش هر امر مادی علاوه بر این‌که متوقف بر تحقق شرایط مادی است، وابسته به یک سری امور غیر مادی و معنوی است که در این روایت، تأثیر امور معنوی بر حوادث مادی از باب تشبیه معقول به محسوس، به این شکل بیان شده است.
در مثالی ساده‌تر می‌توان گفت با آنکه تمام وسایل فیزیکی صدا و تصویر یک تلویزیون، درون خود آن قرار دارد، اما یک فرد با استفاده از ابزار می‌تواند صدا، تصویر، رنگ، شفافیت و ... تلویزیون را از راه دور کنترل کند. شاید آن حوض زمهریر اشاره‌شده در روایت نیز نمادی از ابزار کنترلی فرشتگان باشد که با استفاده از آن، تغییرات آب و هوایی زمین را کنترل می‌کنند و اگر چنین کنترلی نباشد، سیستم مادی و طبیعی شناخته‌شده دیگر جوابگو نخواهد بود.

[1]. برای اطلاع بیشتر، ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، بدایة الحکمة، ص 109 - 124، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1423ق.
[2] . ر. ک: 55133.

آیات مرتبط

سوره الإنسان (13) : مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ ۖ لَا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِيرًا
سوره قريش (2) : إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ

T