مراد امام علی( علیه السلام ) از این سخن چیست: «هرگاه خداوند بخواهد کسی را خوار کند، دانش را از او دور می‌کند»؟

شیعه نیوز:
پرسش
در حدیثی از امام علی( علیه السلام ) آمده است: «هرگاه خداوند بخواهد کسی را خوار کند، دانش را از او دور می‌کند». منظور این حدیث چیست؟ آیا منظور این است که چنین شخصی حتی اگر برای به دست آوردن علم تلاش کند، تلاشش ثمره‌ای نخواهد داشت؟ یا منظور این است که چون با اراده خود به سمت کسب علم نرود، طبق سنت الهی دچار خواری می‌شود؟
پاسخ اجمالی
در منابع حدیثی، این سخن از امام علی( علیه السلام ) نقل شده است: «إِذَا أَرْذَلَ اللَّهُ عَبْداً حَظَرَ عَلَیْهِ الْعِلْم»؛‏[1] هرگاه خداوند بنده‌‌‏اى را خوار و پست کند، دانش را از او منع می‌نماید؛ یعنی توفیق تحصیل علم را که موجب سعادت و نیک‌بختى است از او سلب می‌کند.
این روایت ناظر به افرادی است که به جهت اعمال و رفتار زشت، شایستگی هدایت را از دست داده، و خداوند هم به جهت چنین عملکردی، قدرت فهم و دانش را از آنها می‌گیرد.
این روایت که در نهج البلاغه و برخی منابع دیگر ذکر شده است، می‌تواند مصادیق فراوانی داشته باشد. به عبارتی خداوند از راه‌های مختلف می‌تواند بین او و دانش جدایی افکند:
الف) او را نسبت به کسب دانش بی‌علاقه کند.
ب) وسائل کسب دانش(استاد، کتاب و ...) را در اختیارش قرار ندهد.
ج) آنچه دانسته را از یادش ببرد.
د) نتواند به دانش خویش عمل کند.
و ...

[1]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 526، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

T