آیا حضرت عباس( علیه السلام ) تنها هنگام شهادت از امام حسین( علیه السلام ) با عنوان برادر یاد کردند؟ و آیا ذکر نام معصومان بدون القاب احترام آمیز – بویژه در مداحی‌ها – توهین به آن حضرات است؟

شیعه نیوز:
پرسش
با توجه به این‌که حضرت عباس( علیه السلام ) در مدت عمر شریفشان همواره سید الشهدا( علیه السلام ) را با کلمات مولای و سیدی خطاب می‌کردند (البته به‌جز لحظات آخر عمر شریفشان) آیا مناسب است نام گرامی حضرت حسین( علیه السلام ) به صورت ممتد و پشت سرهم (آن‌گونه که امروزه در مجالس مذهبی مرسوم است) برده شود؟ آیا این به دور از ادب نیست؟
پاسخ اجمالی
1. این‌باور مشهور که «حضرت عباس( علیه السلام ) تنها در لحظه شهادت، امام حسین( علیه السلام ) را با عنوان "برادر" مخاطب قرار داده، ولی قبل از آن، تنها ایشان را با عباراتی؛ مانند "مولای" و "سیدی" خطاب می‌کردند»، نه تنها منشأ روایی و تاریخی معتبری ندارد، بلکه در نقلی معتبر آمده است که ایشان در گفت‌وگوی خود با امام حسین( علیه السلام ) در عصر تاسوعا از خطاب «یا اخی» و یا همان «برادرم» استفاده کردند.[1]
اساساً استفاده از عناوینی؛ نظیر «برادرم»، «پدرم» و ... در میان اعضای خانواده، عاطفی­تر از عناوین و القاب احترام­آمیز و تشریفاتی است.
روایت ذیل نیز شاهدی بر این مدعا است:
از حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل است: هنگامی که آیه 63 سوره نور نازل شد که شما پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) را مانند دیگران مخاطب قرار نداده، (بلکه با احترام از ایشان یاد کنید)، برایم دشوار بود که به پدرم بگویم «پدر جان»! و حضرتشان را با عبارت «یا رسول الله» صدا می‌کردم.
روزی پدرم رو به من کرده و فرمود: دخترم! این آیه در مورد تو و مانند تو نازل نشده است. تو از من هستی و من از تو هستم! این آیه خطاب به افراد جفاکار و متکبر است! از این بعد با همان «پدر جان» صدایم کن، چون هم بیشتر به دلم می‌نشیند و هم خدا از آن راضی‌تر است. [2]
2. گرچه احترام به ائمه اطهار( علیه السلام ) امری واجب و پسندیده است، اما ذکر نام امام بدون عناوین احترام‌آمیز، همواره دلالت بر بی‌احترامی نمی‌کند. برای نمونه؛ در روایات بسیاری، اصحاب ائمه از سید الشهداء( علیه السلام ) تنها با نام «حسین» یاد می‌کردند و واکنشی منفی از امامان مشاهده نشده است: «عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ قَالَ ...»؛ زید بن شحام می‌گوید: از امام صادق( علیه السلام ) پرسیدم: کسى که قبر حسین! را زیارت کند ثوابش چیست؟
آن‌حضرت فرمود:«مثل کسى است که خدا را در عرش زیارت نماید». زید شحام گفت: براى کسى که یکى از شما اهل بیت را زیارت کند، چه پاداشی در نظر گرفته شده؟ فرمودند: «مثل کسى است که رسول خدا را زیارت نموده است».[3]
3. استفاده امروزه مداحان از نام مبارک امام حسین( علیه السلام ) را می‌توان از دو منظر بررسی کرد:
الف. در بسیاری موارد این اسم تنها برای ایجاد آهنگ در مداحی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نفس آهنگین کردن مداحی‌ها، عمل مناسبی بوده و طبیعتاً در جذب بیشتر افراد مؤثّر خواهد بود، اما این‌که از این نام به گونه‌ای استفاده گردد که تنها نوع آهنگ، برجسته شده و خود نام، تحت الشعاع آهنگ قرار گیرد، مورد پذیرش نیست.
ب. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ إِنَّا إِذَا ذُکِرْنَا ذُکِرَ اللَّه»‏؛ همانا ذکر ما از اذکار الهی است و زمانی که ما یاد شویم (چون برگزیده خداییم) خدا نیز یاد شده‏ است؛[4] بر این اساس، اگر مداحی نام امام حسین( علیه السلام ) را به این قصد، بر زبان آورده و تکرار کند، ایرادی متوجه او نخواهد بود، اگرچه با صدایی زیبا باشد.

[1]. «و قال العبّاس بن علی [علیه السّلام‏]: یا اخی: أتاک القوم!»؛ برادرم: لشکر به طرف شما آمده است. ابو مخنف کوفی، لوط بن یحیی، وقعة الطف، محقق و مصحح: یوسفی غروی، محمد هادی‏، ص 193، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417ق؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ‏2، ص 90، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[2]. شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص 462، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1420 ق.
[3]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص 147، نجف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 186، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

آیات مرتبط

سوره النور (63) : لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا ۚ قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا ۚ فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

T