چرا بر خلاف موارد مشابه، ضمیر در «علیهُ الله» در سوره فتح مضموم است؟

شیعه نیوز:
پرسش
چرا ضمیر در «علیهُ الله» در سوره فتح مضموم است؟
پاسخ اجمالی
ضمیر موجود در «علیه» در آیه دهم سوره فتح،[1] بر خلاف استاندارد رایج در ادبیات عرب، در قرائت حفص از عاصم به صورت مضموم قرائت می‌شود.
مفسّران قرآن و ادبای عرب دلایلی نیز برای آن ذکر کرده‌اند؛[2] از جمله آن‌که گفته‌اند چون در آیه مورد بحث بعد از آن لفظ «الله» قرار گرفته مضموم خوانده شده تا با تفخیم[3] «لام» در «الله» سازگارتر باشد.[4]
به هر حال باید گفته شود که مضموم بودن «علیه» در این آیه، یک قرائت است و قرائات دیگری نیز وجود دارد که به همان مدل رایج، «علیه» را به کسر می‌خوانند.[5]

[1]. «إِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللهَ یَدُ اللهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى‏ نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى‏ بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللهَ فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیم»؛ کسانى که با تو بیعت می‌کنند [در حقیقت] تنها با خدا بیعت می‌نمایند، و دست خدا بالاى دست آنهاست پس هر کس پیمان‌شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است و آن‌کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، بزودى پاداش عظیمى به او خواهد داد».
[2]. ر. ک: درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج ‏9، ص 236، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، 1415ق؛
[3]. تفخیم در لغت، به معنای «بزرگداشت و گرامی داشتن» می‌باشد، و در اصطلاح تجوید قرآن، عبارت است از: درشت و غلیظ اداء کردن حرف به طوری که دهان از صدای آن پُر شود.
[4]. ر. ک: ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، ج ‏6، ص 271، دمشق، مطبعة الترقی، چاپ اول، 1382ق؛ ابن‌جنى، عثمان بن جنى‏، الخصائص، ج ‏1، ص 50، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم؛ دمیاطى‏، احمد بن محمد بن عبد الغنى، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعة عشر، ص 509، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1422ق.
[5]. ر. ک: آلوسى، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج ‏13، ص 252، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
آیات مرتبط

سوره الفتح (10) : إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ ۚ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَىٰ نَفْسِهِ ۖ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا

T