مسلمانان چگونه و در چه زمانی دریافتند که حج سال دهم، آخرین حج پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )، و یا همان «حجة الوداع» است؟ و آیا ارتباطی میان سوره نصر و رحلت حضرتشان وجود دارد؟

شیعه نیوز:
پرسش
از کجا معلوم شد که حج سال دهم، آخرین حج(حجة الوداع) پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده است؟ قبل از رفتن به حج، یا در بین راه، یا آخر حج؟
پاسخ اجمالی
بر اساس منابع تاریخى و روایى، پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) در سال دهم هجرى، به زیارت خانه خدا مشرّف شد، و آخرین حج خود را به نام «حجة الوداع» ثبت و ضبط نمود. روایات متعددی وجود دارد که پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) در منا (اواسط ایّام تشریق[1]) دریافت که این حج، آخرین حج بوده و هنگام وداع با مسلمانان فرا رسیده است و مسلمانان نیز به تدریج به همین موضوع پی بردند:
1. امام على( علیه السلام ) می‌فرماید: «خداوند، هنگامى که سوره "إِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ"(سوره نصر) را بر پیامبرش فرو فرستاد، [در واقع،] خبر درگذشتش را به او اعلام کرد. (البته پیش از آن)، فتح [مکّه]، در سال هشتم بعد از هجرت پیامبر خدا صورت گرفت. و چون پیامبر به سال نهم هجرت وارد شد، ورود پیاپى قبایل بر او [و رو آوردن به اسلام،] شتاب گرفت. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) که نمی‌دانست چه وقت اجلش خواهد رسید، شب و روز، بر تلاش خود افزود: سنّت‌ها را توسعه داد، فرائض (واجبات) را محکم کرد، رخصت‌ها را نشان داد و بسیارى از احادیث را منسوخ کرد، و به جنگ تبوک رفت، و [به طور کلّى‏] مانند شخصى که وداع می‌کند، عمل کرد».[2]
2. سوره «إِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ»، در اواسط ایّام تشریق، بر پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) نازل شد و ایشان دریافت که دیگر هنگام وداع است.[3]
3. در منابع اهل‌سنت نیز چنین نقل شده است که وقتی سوره «إِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ»، در حجّة الوداع، در مِنا (اواسط ایام تشریق)، نازل شد. با نزول آن، پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: «خبر مرگم به من داده شد».[4]

[1]. سه روز بعد از عید قربان را «ایّام التشریق» می‌گویند. این نام‌گذارى، از «تشریق اللّحم» گرفته شده ‏است که به معناى قطعه قطعه کردن گوشت و پهن کردن آن در آفتاب است تا خشک شود (فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ‏5، ص 38، قم، هجرت‏، چاپ دوم‏، 1410ق؛ جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج ‏4، ص 1501، بیروت، دار العلم للملایین‏، چاپ اول‏، 1410ق).
[2]. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏6، ص 407، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
[3]. صدوق، محمد بن على‏، خصال، محقق، غفارى، على اکبر، ج ‏2، ص 486، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول‏، 1362ش.
[4]. نک: ابن کثیر دمشقی‏، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ‏5، ص 202، بیروت، دار الفکر، 1407ق؛ طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج ‏3، ص 183، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق؛ بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق، قلعجی، عبد المعطی، ج ‏5، ص 445، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1405ق؛ صالحى دمشقى‏، محمد بن یوسف‏، سبل الهدى و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج ‏12، ص 229، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل‏، 1414ق.

آیات مرتبط

سوره النصر : کل سوره

T