سایر زبان ها

شهروند خبرنگار

صفحه نخست

سرویس خانواده شیعه

سرویس شیعه شناسی

دیده بان شیعیان

سرویس عکس

سرویس فیلم

صوت

سردبیر

صفحات داخلی

«چهل حديث» از امير‌المؤمنين علي (ع)

استخراج حديث و کلمات قصار در بين روايات منقول از ائمه معصومين عليهم السلام در قالبهاي مختلفي صورت مي‌گيرد که يکي از آنها سنت چهل حديث است.
کد خبر: ۳۸۴۹
۰۰:۰۰ - ۰۱ مهر ۱۳۸۷
علي عليه‌السلام فرمود: دو گروه به خاطر من هلاک شدند؛ دوستي که اندازه نگاه نداشت و دشمني که بغض ـ مرا ـ در دل کاشت.

استخراج حديث و کلمات قصار در بين روايات منقول از ائمه معصومين عليهم السلام در قالبهاي مختلفي صورت مي‌گيرد که يکي از آنها سنت چهل حديث است، چهل حديث زير که از منابع صحيح روايي است به همه علاقه‌مندان امير مؤمنان تقديم مي‌شود:

1- خير پنهاني و کتمان گرفتاري

مِنْ کُنُوزِ الْجَنَّةِ الْبِرُّ وَ إِخْفاءُ الْعَمَلِ وَ الصَّبْرُ عَلَي الرَّزايا وَ کِتْمانُ الْمَصائِبِ.

از گنجهاي بهشت؛ نيکي کردن و پنهان نمودن کار[نيک] و صبر بر مصيبت‌ها و نهان کردن گرفتاري‌ها (يعني عدم شکايت از آنها) است.

2- ويژگي‌هاي زاهد

أَلزّاهِدُ فِي الدُّنْيا مَنْ لَمْ يَغْلِبِ الْحَرامُ صَبْرَهُ، وَ لَمْ يَشْغَلِ الْحَلالُ شُکْرَهُ.

زاهد در دنيا کسي است که حرام بر صبرش غلبه نکند، و حلال از شکرش باز ندارد.

3- تعادل در جذب و طرد افراد

«أَحْبِبْ حَبيبَکَ هَوْنًا ما عَسي أَنْ يَعْصِيَکَ يَوْمًا ما. وَ أَبْغِضْ بَغيضَکَ هَوْنًا ما عَسي أَنْ يَکُونَ حَبيبَکَ يَوْمًا ما.»

با دوستت آرام بيا، بسا که روزي دشمنت شود، و با دشمنت آرام بيا، بسا که روزي دوستت شود.

4- بهاي هر کس

قيمَةُ کُلِّ امْرِء ما يُحْسِنُ.

ارزش هر کسي آن چيزي است که نيکو انجام دهد.

5- فقيه کامل

«اَلا أُخْبِرُکُمْ بِالْفَقيهِ حَقَّ الْفَقيهِ؟ مَنْ لَمْ يُرَخِّصِ النّاسَ في مَعاصِي اللّهِ وَ لَمْ يُقَنِّطْهُمْ مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ وَ لَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَکْرِ اللّهِ وَ لَمْ يَدَعِ القُرآنَ رَغْبَةً عَنْهُ إِلي ما سِواهُ، وَ لا خَيْرَ في عِبادَة لَيْسَ فيها تَفَقُّهٌ. وَ لاخَيْرَ في عِلْم لَيْسَ فيهِ تَفَکُّرٌ. وَ لا خَيْرَ في قِراءَة لَيْسَ فيها تَدَبُّرٌ.»

آيا شما را از فقيه کامل، خبر ندهم؟ آن که به مردم اجازه نـافرماني خـدا را ندهـد، و آنهـا را از رحمت خدا نوميد نسازد، و از مکر خدايشان آسوده نکند، و از قرآن رو به چيز ديگر نکنـد، و خيـري در عبـادت بدون تفقّه نيست، و خيـري در علم بدون تفکّر نيست، و خيري در قرآن خواندن بدون تدبّر نيست.

6- خطرات آرزوي طولاني و هواي نفس

«إِنَّما أَخْشي عَلَيْکُمْ إِثْنَيْنِ: طُولَ الاَْمَلِ وَ اتِّباعَ الْهَوي، أَمّا طُولُ الاَْمَلِ فَيُنْسِي الاْخِرَةَ وَ أَمّا إِتِّباعُ الْهَوي فَإِنَّهُ يَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ.»

همانا بر شما از دو چيز مي‌ترسم: درازي آرزو و پيروي هواي نفس. امّا درازي آرزو سبب فراموشي آخرت شود، و امّا پيروي از هواي نفس، آدمي را از حقّ باز دارد.

7-مرز دوستي

«لاَ تَتَّخِذَنَّ عَدُوَّ صَديقِکَ صَديقًا فَتَعْدي صَديقَکَ.»

با دشمنِ دوستت دوست مشو که [با اين کار] با دوستت دشمني مي‌کني.

8-اقسام صبر

«أَلصَّبْرُ ثَلاثَةٌ: أَلصَّبْرُ عَلَي الْمُصيبَةِ، وَ الصَّبْرُ عَلَي‌الطّاعَةِ، وَ الصَّبْرُ عَلَي الْمَعْصِيَةِ.»

صبر بر سه گونه است: صبر بر مصيبت، و صبر بر اطاعت، و صبر بر [ترک] معصيت.

9- تنگدستي مقدَّر

مَنْ ضُيِّقَ عَلَيْهِ في ذاتِ يَدِهِ، فَلَمْ يَظُنَّ أَنَّ ذلِکَ حُسْنُ نَظَر مِنَ اللّهِ لَهُ فَقَدْ ضَيَّعَ مَأْمُولاً.
وَ مَنْ وُسِّعَ عَلَيْهِ في ذاتِ يَدِهِ فَلَمْ يَظُنَّ أَنَّ ذلِکَ اسْتِدْراجٌ مِنَ اللّهِ فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفًا.

هر که تنگدست شد و نپنداشت که اين از لطف خدا به اوست، يک آرزو را ضايع کرده و هر که وسعت در مال يافت و نپنداشت که اين يک غافلگيري از سوي خداست، در جاي ترسناکي آسوده مانده است.

10- عزّت، نه ذلّت

اَلْمَنِيَّةُ وَ لاَ الدَّنِيَّةُ وَ التَّجَلُّدُ وَ لاَ التَّبَلُّدُ وَ الدَّهْرُ يَوْمانِ: فَيَوْمٌ لَکَ وَ يَوْمٌ عَلَيْکَ فَإِذا کانَ لَکَ فَلا تَبْطَرْ،وَ إِذا کانَ عَلَيْکَ فَلا تَحْزَنْ فَبِکِلَيْهِما سَتُخْتَبَرُ.

مردن نه خوار شدن! و بي باکي نه خود باختن! روزگار دو روز است، روزي به نفع تو، و روزي به ضرر تو! چون به سودت شد شادي مکن، و چون به زيانت گرديد غم مخور، که به هر دوي آن آزمايش شوي.

11- طلب خير

ما حارَ مَنِ اسْتَخارَ، وَ لا نَدِمَ مَنِ اسْتَشارَ.

هر که خير جويد سرگردان نشود، و کسي که مشورت نمايد پشيمان نگردد.

12- وطن دوستي

عُمِّرَتِ الْبِلادُ بِحُبِّ الأَوْطانِ.

شهرها به حبّ و دوستي وطن آباداند.

13- سه شعبه علوم لازم

أَلْعِلْمُ ثَلاثَةٌ: أَلْفِقْهُ لِلاَْدْيانِ، وَ الطِّبُّ لِلاَْبْدانِ،وَ النَّحْوُ لِلِّسانِ.

دانش سه قسم است: فقه براي دين، و پزشکي براي تن، و نحو براي زبان.

14- سخن عالمانه

تَکَلَّمُوا فِي الْعِلْمِ تَبَيَّنَ أَقْدارُکُمْ.

عالمانه سخن گوييد تا قدر شما روشن گردد.

15- منع تلقين منفي

لا تُحَدِّثْ نَفْسَکَ بِفَقْر وَ لا طُولِ عُمْر.

فقر و تنگدستي و طول عمر را به خود تلقين نکن.

16- حرمت مؤمن
سِبابُ الْمُؤْمِنِ فِسْقٌ وَ قِتالُهُ کُفْرٌ وَ حُرْمَةُ مالِهِ کَحُرْمَةِ دَمِهِ.

دشنام دادن به مؤمن فسق است، و جنگيدن با او کفر، و احترام مالش چون احترام خونش است.

17- فقر جانکاه

أَلْفَقْرُ الْمَوْتُ الاَْکْبَرُ، وَ قِلَّةُ الْعِيالِ أَحَدُ الْيَسارَيْنِ وَ هُوَ نِصْفُ الْعَيْشِ.

فقر و نداري بزرگترين مرگ است! و عائله کم يکي از دو توانگري است، که آن نيمي از خوشي است.

18- دو پديده خطرناک

أَهْلَکَ النّاسَ إِثْنانِ: خَوْفُ الْفَقْرِ وَ طَلَبُ الْفَخْرِ.

دو چيز مردم را هلاک کرده: ترس از نداري و فخرطلبي.

19- سه ظالم

أَلْعامِلُ بِالظُّلْمِ وَ المُعينُ عَلَيْهِ وَ الرّاضِيُ بِهِ شُرَکاءُ ثَلاثَةٌ.

شخص ستمکار و کمک کننده بر ظلم و آن که راضي به ظلم است، هر سه با هم شريکاند.

20- صبر جميل

أَلصَّبْرُ صَبْرانِ: صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصيبَةِ حَسَنٌ جَميلٌ، وَ أَحْسَنُ مِنْ ذلِکَ الصَّبْرُ عِنْدَ ما حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْکَ.

صبر بر دو قسم است: صبر بر مصيبت که نيکو و زيباست، و بهتر از آن صبر بر چيزي است که خداوند آن را حرام گردانيده است.

21- اداي امانت

أَدُّوا الاَْمانَةَ وَ لَوْ إِلي قاتِلِ وُلْدِ الاَْنْبياءِ.

امانت را بپردازيد گرچه به کشنده فرزندان پيغمبران باشد.

22- پرهيز از شهرت طلبي

قالَ(عليه السلام) لِکُمَيْلِ بْنِ زِياد:رُوَيْدَکَ لاتَشْهَرْ، وَ أَخْفِ شَخْصَکَ لا تُذْکَرْ، تَعَلَّمْ تَعْلَمْ وَ اصْمُتْ تَسْلَمْ، لا عَلَيْکَ إِذا عَرَّفَکَ دينَهُ، لا تَعْرِفُ النّاسَ وَ لا يَعْرِفُونَکَ.

آرام باش، خود را شهره مساز، خود را نهان دار که شناخته نشوي، ياد گير تا بداني، خموش باش تا سالم بماني.
بر تو هيچ باکي نيست، آن گاه که خدا دينش را به تو فهمانيد، که نه تو مردم را بشناسي و نه مردم تو را بشناسند (يعني، گمنام زندگي کني).

23- عذاب شش گروه

إِنَّ اللّهَ يُعَذِّبُ سِتَّةً بِسِتَّة : أَلْعَرَبَ بِالْعَصَبيَّةِ وَ الدَّهاقينَ بِالْکِبْرِ وَ الاُْمَراءَ بِالْجَوْرِ وَ الْفُقَهاءَ بِالْحَسَدِ وَ التُّجّارَ بِالْخِيانَةِ وَ أَهْلَ الرُّسْتاقِ بِالْجَهْلِ.

خداوند شش کس را به شش خصلت عذاب کند:عرب را به تعصّب، و خان‌هاي ده را به تکبّر، و فرمانروايان را به جور، و فقيهان را به حسد، و تجّار را به خيانت، و روستايي را به جهالت.

24- ارکان ايمان

أَلاِْيمانُ عَلي أَرْبَعَةِ أَرْکان: أَلتَّوَکُّلِ عَلَي اللّهِ، وَ التَّفْويضِ إِلَي اللّهِ وَ التَّسْليمِ لاَِمْرِللّهِ، وَ الرِّضا بِقَضاءِ اللّهِ.

ايمان چهارپايه دارد: توکّل بر خدا، واگذاردن کار به خدا، تسليم به امر خدا و رضا به قضاي الهي.

25- تربيت اخلاقي

«ذَلِّلُوا أَخْلاقَکُمْ بِالَْمحاسِنِ، وَ قَوِّدُوها إِلَي الْمَکارِمِ. وَ عَوِّدُوا أَنْفُسَکُمُ الْحِلْمَ.»

اخلاق خود را رامِ خوبي ها کنيد و به بزرگواري هايشان بکشانيد و خود را به بردباري عادت دهيد.

26- آسانگيري بر مردم و دوري از کارهاي پست

«لاتُداقُّوا النّاسَ وَزْنًا بِوَزْن، وَ عَظِّمُوا أَقْدارَکُمْ بِالتَّغافُلِ عَنِ الدَّنِيِّ مِنَ الاُْمُورِ.»

نسبت به مردم، زياد خرده‌گيري نکنيد، و قدر خود را با کناره‌گيري از کارهاي پست بالا بريد.

27- نگهبانان انسان

«کَفي بِالْمَرْءِ حِرْزًا، إِنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ مِنَ النّاسِ إِلاّ وَ مَعَهُ حَفَظَةٌ مِنَ اللّهِ يَحْفَظُونَهُ أَنْ لا يَتَرَدّي في بِئْر وَ لا يَقَعَ عَلَيْهِ حائِطٌ وَ لا يُصيبَهُ سَبُعٌ، فَإِذا جاءَ أَجَلُهُ خَلُّوا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ أَجَلِهِ.»

آدمي را همين دژ بس که کسي از مردم نيست، مگر آن که با او از طرف خدا نگهبان‌هاست که او را نگه ميدارند که به چاه نيفتد، و ديوار بر سرش نريزد، و درنده‌اي آسيبش نرساند، و چون مرگ او رسد او را در برابر اجلش رها سازند.

28- روزگار تباهي‌ها

«يَأْتي عَلَي النّاسِ زَمانٌ لا يُعْرَفُ فيهِ إلاَّ الْماحِلُ وَ لا يُظَرَّفُ فيهِ إِلاَّ الْفاجِرُ وَ لا يُؤْتَمَنُ فيهِ إِلاَّ الْخائِنُ وَ لا يُخَوَّنُ إِلاَّ المُؤتَمَنُ، يَتَّخِذُونَ اْلَفْئَ مَغْنًَما وَ الصَّدَقَةَ مَغْرَمًا وَصِلَةَ الرَّحِمِ مَنًّا، وَ الْعِبادَةَ استِطالَةً عَلَي النّاسِ وَ تَعَدِّيًا و ذلِکَ يَکُونُ عِنْدَ سُلطانِ النِّساءِ، وَ مُشاوَرَةِ الاِْماءِ، وَ إِمارَةِ الصِّبيانِ.»

زماني بر مردم خواهد آمد که در آن ارج نيابد، مگر فرد بي‌عرضه و بي‌حاصل، و خوش طبع و زيرک دانسته نشود، مگر فاجر، و امين و مورد اعتماد قرار نگيرد، مگر خائن و به خيانت نسبت داده نشود، مگر فرد درستکار و امين! در چنين روزگاري، بيت المال را بهره شخصي خود گيرند، و صدقه را زيان به حساب آورند، و صله رحم را با منّت به جاي آرند، و عبادت را وسيله بزرگي فروختن و تجاوز نمودن بر مردم قرار دهند و اين وقتي است که زنان، حاکم و کنيزان، مشاور و کودکان، فرمانروا باشند!

29- زيرکي به هنگام فتنه

«کُنْ فِي الْفِتْنَةِ کَابْنِ اللَّبُونِ; لا ظَهْرٌ فَيُرْکَبَ، وَ لا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ.»

هنگام فتنه چون شتر دو ساله باش که نه پشتي دارد تا سوارش شوند و نه پستاني تا شيرش دوشند.

30- اقبال و ادبار دنيا

«إذا أَقْبَلَتِ الدُّنيا عَلي أَحَد أَعارَتْهُ مَحاسِنَ غَيْرِهِ، وَ إِذا أَدْبَرَتْ عَنْهُ سَلَبَتْهُ مَحاسِنَ نَفْسِهِ.»

چون دنيا به کسي روي آرد، نيکويي هاي ديگران را بدو به عاريت سپارد، و چون بدو پشت نمايد، خوبي هايش را بربايد.
31- ناتوان‌ترين مردم

«أَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسابِ الاِْخْوانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.»

ناتوان‌ترين مردم کسي است که توانِ به دست آوردن دوستان را ندارد، و ناتوان‌تر از او کسي است که دوستي به دست آرد و او را از دست بدهد.

32- فرياد رسي و فرح بخشيِ گرفتار

«مِنْ کَفّاراتِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ إِغاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفيسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ.»

از کفّاره گناهان بزرگ، فرياد خواه را به فرياد رسيدن، و غمگين را آسايش بخشيدن است.

33- نشانه کمال عقل

«إِذا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْکَلامُ.»

چون خرد کمال گيرد، گفتار نقصان پذيرد.

34- رابطه با خدا

«مَنْ أَصْلَحَ ما بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللّهِ أَصْلَحَ اللّهُ ما بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النّاسِ وَ مَنْ أَصْلَحَ أَمْرَ آخِرَتِهِ أَصْلَحَ اللّهُ لَهُ أَمْرَ دُنْياهُ. وَ مَنْ کانَ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ واعِظٌ کانَ عَلَيْهِ مِنَ اللّهِ حافِظٌ.»

آن که ميان خود و خدا را اصلاح کند، خدا ميان او و مردم را اصلاح مي‌کند و آن که کار آخرتِ خود را درست کند، خدا کار دنياي او را سامان دهد. و آن که او را از خود بر خويشتن واعظي است، خدا را بر او حافظي است.

35- افراط و تفريط

«هَلَکَ فِيَّ رَجُلانِ مُحِبٌّ غال وَ مُبْغِضٌ قال.»

دو تن به خاطر من هلاک شدند: دوستي که اندازه نگاه نداشت و دشمني که بغض ـ مرا ـ در دل کاشت.

36- روايت و درايت

«إِعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعايَة لاعَقْلَ رِوايَة، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ کَثيرٌ، وَ رُعاتُهُ قَليلٌ.»

هر گاه حديثي را شنيديد آن را با دقّت عقلي فهم و رعايت کنيد، نه بشنويد و روايت کنيد! که راويان علم بسيارند و رعايت کنندگانِ آن اندک در شمار.

37- پاداش تارک گناه

«مَا الُْمجاهِدُ الشَّهيدُ في سَبيلِ اللّهِ بِأَعْظَمَ أَجْرًا مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ، لَکادَ الْعَفيفُ أَنْ يَکُونَ مَلَکًا مِنَ الْمَلائِکَةِ.»

مُزد جهادگرِ کشته در راه خدا بيشتر نيست از مرد پارسا که ـ معصيت کردن ـ تواند ـ ليکن ـ پارسا ماند و چنان است که گويي پارسا فرشته‌اي است از فرشته‌ها.

38- پايان ناگوار گناه

«أُذْکُرُوا انقِطاعَ اللَّذّاتِ وَ بَقاءَ التَّبِعاتِ.»

به ياد آريد که لذّتها تمام شدني است و پايان ناگوار آن بر جاي ماندني.

39- صفت دنيا

«في صِفَةِ الدُّنْيا: تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ.»

در صفت دنيا فرموده است:مي‌فريبد و زيان مي‌رساند و مي‌گذرد.

40- دينداران آخر الزّمان

«يَأْتي عَلَي النّاسِ زَمانٌ لا يَبْقي فيهِ مِنَ الْقُرْآنِ إِلاّ رَسْمُهُ وَ مِنَ الاِْسْلامِ إِلاَّ اسْمُهُ. مَساجِدُهُمْ يَوْمَئِذ عامِرَةٌ مِنَ الْبِناءِ خَرابٌ مِنَ الْهُدي. سُکّانُ‌ها وَ عُمّارُها شَرُّ أَهْلِ الاَْرْضِ، مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ وَ إِلَيْهِمْ تَأْوِي الْخَطيئَةُ يَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْها فيها.
وَ يَسُوقُونَ مَنْ تَأَخَّرَ إِلَيْها.
يَقُولُ اللّهُ تَعالي «فَبي حَلَفْتُ لاََبْعَثَنَّ عَلي أُولئِکَ فِتْنَةً أَتْرُکَ الْحَليمَ فيها حَيْرانَ» وَ قَدْ فَعَلَ. وَ نَحْنُ نَسْتَقيلُ اللّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ.»

مردم را روزگاري رسد که در آن از قرآن جز نشان نماند و از اسلام جز نام آن، در آن روزگار ساختمان مسجدهاي آنان نو و تازه ساز است و از رستگاري ويران. ساکنان و سازندگان آن مسجدها بدترين مردم زمين‌اند، فتنه از آنان خيزد و خطا به آنان درآويزد.

آن که از فتنه به کنار ماند بدان بازش گردانند، و آن که از آن پس افتد به سويش برانند.
خداي تعالي فرمايد: «به خودم سوگند، بر آنان فتنه‌اي بگمارم که بردبار در آن سرگردان مانَد» و چنين کرده است، و ما از خدا مي‌خواهيم از لغزش غفلت درگذرد.نظرات بينندگان
ارسال نظرات
نظرات حاوی عبارات توهین آمیز منتشر نخواهد شد
نام:
ایمیل:
* نظر: