پرونده مزار مقدس

به گزارش «شیعه نیوز»، «سلفي‌هاي متعصب عربستان در قبرستان بقيع مدينه به طور مکرر به شيعيان توهين مي کنند. اين مسائل در کشور عربستان بايد رفع شود و کسي جرأت اهانت به شيعه را نداشته باشد. اگر اين مسائل در عربستان رفع نشود به همراه ديگر مراجع، عمره مفرده را تحريم خواهيم کرد.»

اين بخشي از اظهارات آيت الله ناصر مکارم شيرازي است که چندي پيش در ديدار با برخي ائمه جماعات مساجد تهران بر زبان آورد. البته اين نخستين بار نيست که مراجع تقليد قم صراحتا به نحوه برخورد ماموران دولت عربستان سعودي با زائران و حجاج ايراني اعتراض مي کنند. با اين وجود بحث «تحريم عمره مفرده از سوي مراجع تقليد» اولين باري است که مطرح مي شود.

البته تحريم سفر حج در دهه هاي اخير اقدام بي سابقه اي نيست. در دهه 60 نيز پس از کشته شدن بيش از 400 نفر از حجاج ايراني در جريان راهپيمايي برائت، امام خميني براي چندين سال حج واجب را در اعتراض به اين کشتار وسيع تعطيل کرد.
قبرستان هميشه غريب
اما اساس اعتراضات اخير مراجع شيعه به عملکرد مسئولان سعودي چيست؟ عمده اين اعتراضات به موضوع مزار مقدس بقيع بازمي گردد. بقيع يک قبرستان تاريخي است که چهار تن از امامان شيعه يعني امام حسن مجتبي( علیه السلام )، امام سجاد( علیه السلام )، امام باقر( علیه السلام ) و امام صادق( علیه السلام ) و نيز بسياري از صحابه مشهور پيامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در آن مدفونند. همچنين بر اساس برخي روايات، حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) دختر پيامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نيز احتمالا در اين قبرستان دفن شده است.

بر اساس اسناد و تصاوير منتشره، اين قبرستان تا قبل از روي کار آمدن حکومت وهابي سعودي در عربستان، همچون بسياري ديگر ازبقاع متبرکه و قبور ائمه و امام زادگان شيعه داراي گنبد و بارگاه بوده و حجاج شيعه و حتي اهل سنت هنگام وقوف در مدينه به زيارت اين قبور مي آمده اند. اما از زمان استيلاي وهابيون بر شبه جزيره، که هر گونه زيارت قبور را معادل شرک به خداوند مي دانند، بسياري از بارگاه هاي ائمه و صحابه تخريب شد.

وهابيون حتي قصد داشتند که قبور ائمه کربلا و نجف را نيز از بين ببرند. حتي گفته مي شود آنها قصد تخريب قبر پيامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) را داشتند که البته به دليل واکنش شديد عامه مسلمانان از اين اقدام خودداري کردند.

علي ايحال، از زمان روي کار آمدن وهابيون در عربستان، بقيع به يک معنا منطقه ممنوعه و زيارت آن حتي از دور و از پشت ديوار و نرده حائل، خصوصا براي حجاج شيعه يک مشکل هميشگي است. مشکلي که خصوصا با افزايش قابل توجه مسافران عمره مفرده از ايران، در سال هاي اخير حادتر شده است.

رفتار دوگانه سعودي ها
البته بعد ازچند سال تحريم حج تمتع از جانب ايران و شروع مجدد اعزام زائران، بر اساس پروتکل هاي تعيين شده، ماموران سعودي تا حدودي از مشکل آفريني براي حجاج ايراني کم کردند. براي مدتي به دليل رونق نسبي روابط ايران و دربار سعودي، ماموران اين کشور، برخورد احترام آميزي با حجاج ايراني داشتند. برخي آزادي هاي نسبي هم براي زائران ايراني در اطراف قبرستان بقيع به وجود آمد، اما در چند سال اخير مجددا سخت گيري ها و اذيت هاي گذشته باب شده است.

هم اکنون علاوه بر حج تمتع، سالانه ده ها هزار نفر از مردم ايران در قالب کاروان هاي مختلف از جمله کاروان هاي دانشجويي و دانش آموزي در ايام مختلف سال به حج عمره مي روند. به همين دليل، موضوع نحوه برخورد ماموران سعودي با حجاج ايراني در قبرستان بقيع، امري مهم است که مي بايست مسئولان چاره اي براي آن بينديشند.

هراس موهوم از هلال شيعي
به نظر مي رسد يکي از عوامل اصلي در سخت گيري هاي اخير سعودي ها بر زائران و حجاج ايراني، مسائل عراق است. حقيقت اين است که سعودي ها از روند تحولات عراق بعد از سقوط صدام چندان دل خوشي ندارند و خصوصا از روي کار آمدن يک دولت شيعي به شدت ناراحتند. آنها ايران را عامل تقويت شيعيان و تضعيف اهل سنت در عراق مي دانند.

موضوع هلال شيعي که ابتدا از جانب شاه اردن مطرح شد، اکنون در ميان سعودي ها نيز که خود را رهبر جهان عرب مي دانند، مطرح است. قدرت گيري شيعيان در عراق و حضور پرقدرت حزب الله در عرصه سياسي لبنان موجب هراس سعودي ها شده است. خصوصا اينکه در خود عربستان نيز يک اقليت مهم شيعي وجود دارد که بر اساس برخي آمارها تا 20 درصد جمعيت شبه جزيره را شامل مي شود.

کتاب هاي مسئله دار
البته اين مسائل، بهانه هايي نيستند که دولتمردان سعودي در ظاهر بدان اشاره اي کنند. آنها معمولا مسائل ديگري را دستاويز ايجاد محدوديت براي زائران و حجاج ايراني و شيعه قرار مي دهند. اخيرا در جريان پيگيري هاي مسئولان ايراني براي رفع تضييقات موجود، طرف سعودي برخي مسائل را به ميان کشيده است. از جمله خواندن دعا با صداي بلند، صلوات فرستادن در مسجدالنبي هنگام اذان، سب صحابه در پشت قرآن ها و...

آنها همچنين نسبت به توزيع کتب شيعي توسط برخي زائران ايراني اعتراض دارند. به گفته آنها اين کتب حاوي اهانت به برخي باورهاي اهل سنت و صحابه پيامبر است.

طرح اين موضوع از جانب سعودي ها البته ممکن است بيراه نباشد. اما چندي پيش مشخص شد که برخي کتبي که به اسم علماي شيعه در عربستان توزيع مي شود، جعلي است و علماي شيعي که کتاب ها به نام آنها توزيع مي شود اصولا صاحب چنان تاليفاتي نيستند! نظير کتبي که به اسم علامه عسکري و آيت الله جعفر سبحاني در مدينه و بقيع توزيع شده بود.

از سوي ديگر، حتي اگرتوزيع برخي کتاب ها با مشخصاتي که دولتمردان سعودي مي گويند، واقعيت داشته باشد ، مغاير با سياست رسمي حکومت ايران است. دولتمردان جمهوري اسلامي حتي در داخل کشور نيز درگير مبارزه اي جدي با برخي گروه هاي افراطي هستند که تحت لواي دفاع از تشيع و ولايت، به گونه اي اهانت آميز با باورهاي ساير مسلمانان برخورد نموده و از اين طريق به اصل انسجام اسلامي که يک استراتژي محور جمهوري اسلامي است خدشه وارد مي کنند.

از جانب ديگر، خود حکومت سعودي برنامه هاي تبليغي وسيعي براي تمامي حجاج از جمله حجاج ايراني دارد و ساليان مديدي است که برخي کتب مبلغ وهابيت در بين حجاج ايراني توزيع مي شود.

دو بهانه جديد و هيجان انگيز
اما دو موضوع جديدي که دولتمردان سعودي بهانه برخورد نامناسب با حجاج ايراني کرده اند ، بحث حجاب و از آن هيجان برانگيزتر موضوع مواد مخدر است! قطعا در ميان ده ها هزار حاجي و زائر ايراني (خصوصا با افزايش قابل ملاحظه مسافران عمره) ممکن است معدودي افراد خاطي وجود داشته باشند که چنين ناهنجاري هايي از آنها سر زند، اما آيا اين مسائل قابل تعميم به عموم حجاج ايراني است و مي تواند بهانه اي براي برخورد نامناسب با همه حجاج و زوار ايراني شود؟

آيا در ميان حجاج ساير کشور ها چنين ناهنجاريهايي در سطح محدود وجود ندارد. و آيا در خود عربستان سعودي چنين مسائلي اصلا ديده نمي شود؟

از تحريم تا شکايت حقوقي
به نظر مي رسد عليرغم همه اين دستاويزها، مسئولان ايراني يک بار براي هميشه بايد تکليف حجاج شيعه و ايراني را با دولتمردان سعودي روشن سازند. طبعا دولت عربستان با توجه به عايدي سرشاري که از قبل سفر حجاج ايراني کسب مي کند، نمي خواهد به طور کامل از اين درآمد چشم بپوشد. اما اين فقط يک گوشه ماجراست. قبرستان بقيع و برخي ديگر از اماکن مقدس سرزمين حجاز، جزو ميراث معنوي و تاريخي شيعه است.

وهابيون حاکم بر عربستان ديدگاهشان براي خودشان محترم است اما صدها ميليون شيعه و حتي اهل سنت در سراسر جهان ديدگاهي غير از آنان دارند و براي قبور ائمه ( علیه السلام ) و صحابه پيامبر احترام ويژه قائلند. کمااينکه بيت المقدس ومسجدالاقصي براي همه مسلمانان داراي احترام هستند و اعتراض مسلمانان جهان به اين رژيم اين است که ميراث معنوي مسلمين را غصب نموده و براي آنان محدوديت و مضيقه ايجاد مي کند.

بحث تحريم عمره که برخي مراجع شيعه پيش کشيده اند يک شيوه است. اما شايد لازم باشد که دولت جمهوري اسلامي و يا گروهي از شيعيان، به نهادهاي بين المللي نظير يونسکو يا ديوان لاهه شکايت ببرند و تکليف اماکني چون بقيع را روشن سازند.

به نظر مي رسد اين يک پرسش حقوقي مهم باشد که آيا يک دولت مي تواند هر گونه که بخواهد با ميراث معنوي و تاريخي ملت هاي ديگر (به صرف آنکه در محدوده جغرافيايي آن دولت واقع شده اند) رفتار کند؟

T