علامه اميني؛ خالق دايرة المعارف جاودانه امامت و ولايت علوي

«شیعه نیوز»: شيخ عبدالحسين اميني مشهور به علامه اميني در سال 1320 هجري قمري در تبريز در خانواده اي اهل علم، تقوي و فضيلت ديده به جهان گشود.

پدرش حاج ميرزا احمد اميني از بزرگان و عالمان برجسته تبريز بود و به پرهيزگاري، علم کثير، اخلاق حسنه و بسياري از صفات پسنديده ديگر شهرت داشت . جد بزرگ او نيز مشهور به امين الشرع، مردي بود عاشق و شيفته اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام و همين امر او را به سرودن اشعار و مدايح فراوان درباره آل الله تشويق مي کرد.
عبدالحسين در چنين خانداني شروع به رشد کرد و از اوان کودکي عشق به خاندان طهارت در او ريشه گرفت. اما او تنها به عشق ورزيدن کفايت نکرد، بلکه درصدد فراگيري علوم و احاديث آن بزرگواران بر آمد. لذا مقدمات علوم را در شهر تبريز فرا گرفت و در محضر استادان و علماي به نامي چون سيد محمد مولانا، صاحب کتاب مصباح المساکين، سيد مرتضي خسرو شاهي و شيخ حسين، صاحب کتاب هديه الانام تلمذ کرد.

در همين دوره بود که الفيه ابن مالک (هزار بيت در باره صرف و نحو ادبيات عرب به زبان عربي) را حفظ کرد، اما آنچه بيشتر ذوق اديبانه و شور عاشقانه او را اقناع مي کرد، حفظ اشعار مختلف درباره امام علي (علیه السلام ) بود. همين عشق در وجود او به طور گسترده اي گسترش يافت تا وي را براي سفر به نجف اشرف ترغيب کرد. در شهري که همواره مي توانست در جوار مولايش به تحصيل و تحقيق بپردازد.
او در حوزه علميه نجف، نزد استاداني چون سيد ابوتراب خوانساري و سيد محمد فيروز آبادي به تحصيل علوم مختلف پرداخت و در حين تحصيل، تحقيق را که عمده ترين دل مشغولي اش بود، دنبال مي کرد.

شيخ عبدالحسين در سال 1335 تأليف اثر گرانبهاي "شهداء الفضيله" را آغاز کرد. عبدالحسين 33 ساله در اين دوره با انجام کاري نو و ابتکاري با تحقيق از ميان کتب قديمي که در معرض نابودي و فراموشي بودند، مطالبي درباره علماي متقدم و متأخري که در راه حق به شهادت رسيده اند تدوين کرد.

او براي تهيه اين کتاب که تحسين بسياري را برانگيخت، به کتابخانه هاي بسياري در ايران و عراق سر کشيد تا از هر جا حتي اندک مطلبي درباره علماي شهيد بيابد.

علامه اميني در اين کتاب کوشيد تا به زندگي و ديدگاه بيش از يکصد تن از پيروان امام علي(ع) و علماي شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم بپردازد. اين محدث، مفسر، متکلم و فقيه معاصر به تحقيقات گسترده خود ادامه داد و تعليقه اي بر کتاب "کامل الزيارات" ابن قولويه قمي نوشت. او اين تعليقه را با هدف معرفي مفهوم زيارت در فرهنگ تشيع و بحث پيرامون آن به رشته تحرير در آورد و در ادامه آن با تأليف "ادب الزائر" ارادت خود را به امام حسين (ع) اثبات کرد.

وي همچنين در حوزه فلسفه "ثمرات الاسفار" را در دو جلد تدوين مي کند و در حوزه فقه و اصول نيز حاشيه اي کلان بر دو کتاب سترگ "مکاسب" و "وسايل" شيخ انصاري مي نگارد. در همين دوره است که به دليل تلاش هاي علمي خود از جانب حضرات آيات سيد ابوالحسن اصفهاني، حاج ميرزا احمد حسين نائيني، شيخ عبدالکريم حائري يزدي و شيخ محمد حسين کمپاني اجازه اجتهاد دريافت مي دارد و پس از آن به تبريز باز مي گردد. در اين زمان او به تفسير قرآن کريم جذب مي شود و برخي آيات قرآن کريم را در سوره هاي اعراف، واقعه و مؤمن مورد بحث و تحليل قرار مي دهد، اما همه اين تحقيقات مقدمه اي براي کار عظيم او است .

علامه اميني از ابتداي تحصيلات علمي خود در فکر ايجاد جامعه اي مبتني بر انديشه هاي والاي اسلامي بود. جامعه اي که در آن اخوت و برادري مفهومي عيني مي يابد و طي آن مسلمانان به دور از تبعيضات و تفرقه ها در ساختن جامعه اي آرماني همت مي گمارند.

اميني با همين انديشه و با اندوخته کلان خود به سراغ نگارش کتابي رفت که واقعيتي را به منظور ايجاد وحدت در جامعه اسلامي مطرح سازد، لذا حديث غدير را شکافت و واقعه غدير را با هدف تبيين ولايت جاودان امير مؤمنان حضرت علي (ع) به رشته تحرير در آورد.

وي روش کار خود را را در تدوين اين کتاب بر بررسي موضوعي مسئله غدير و ولايت امير مؤمنان مي گذارد و با مواد و مصالح مختلف تاريخي از جمله آيات قرآن، احاديث و قول تابعين و اصحاب و علماي فرق مختلف به ويژه مذاهب چهارگانه، نسبت به اثبات و دفاع از ولايت امير مؤمنان همت مي گمارد.

او براي اين منظور با سفر به کتابخانه هاي کشور هاي مختلف دنيا از جمله عراق، هندوستان، پاکستان، مغرب، مصر و... ابتدا به سراغ تحقيق درباره آيات تبليغ (سوره مبارکه مائده -67 )، اکمال (مائده -5 )، آيات يک تا سه سوره مبارکه معارج، ولايت (مائده -55) و سوره هل اتي مي رود.

آنگاه احاديثي چون غدير، ولايت، منزلت، ثقلين، انذار العشيره  را از مناظر تاريخي و سندي مورد تحليل و بررسي قرار مي دهد.

وي سپس در پي اسناد حديث غدير، 24 کتاب تاريخي، 27 محدث، 14 مفسر قرآن و 7 متکلم اسلامي را مي يابد که به نقد و بررسي حديث غدير پرداخته اند.

اميني پس از آن، شرح حديث غدير از صحابه و تابعين پيامبر را به ترتيب عنوان و در اين فهرست به 110 تن از صحابي و 84  تابعي اشاره مي کند.

علامه آنگاه 360 تن از راويان حديث غدير را از قرن دوم تا قرن چهاردهم بر مي شمارد و براي اين منظور به کتابخانه هاي بسياري از کشورهاي اسلامي سفر مي کند.

علامه در پايان تحقيق، اشعار شاعران مختلف را درباره اين موضوع ذکر مي کند و در اين مقوله، قصد او کمک گرفتن از انواع روايات است براي دفاعي تاريخي از ولايت امير مؤمنان علي (ع) براي جهانيان.

چاپ نخست کتاب الغدير در سال 1324 هجري شمسي در نجف آغاز مي شود و اين مجموعه تا نه جلد افزيش مي يابد. پس از انتشار اين کتاب عظيم، بسياري از علماي کشورهاي مختلف اسلامي ضمن ستايش، بر آن حاشيه مي نويسند و آن را مورد بحث و بررسي قرار مي دهند.

علامه اميني هفت سال پس از انتشار نخستين جلد الغدير در اثبات ارادت خود به امير مؤمنان علي (ع) کتابخانه اي با بيش از 42 هزار کتاب خطي و چاپي درباره مولي الموحدين امام علي (ع) با عنوان مکتبه الامام امير المؤمنين تأسيس مي کند.

علامه اما در تبيين مسائل تاريخي از مسائل روز جهان اسلام هيچگاه غافل نمي ماند، چنانکه انديشه ولايت فقيه در بينش او از مکانتي بالا و والا برخوردار است. استاد با طرح مباحثي جدي، حکومت و ولايت در عصر غيبت حجت خداوند و ولي عصر (عج) را از آن ولي فقيه جامع شرايط مي داند و آن را امري ضروري و لازم مي شمارد. 

رحلت
سرانجام پس از عمري تلاش در راه احياي معارف ديني، استاد علامه اميني پس از دو سال بيماري و ضعف جسماني ناشي از فعاليت و تحقيق بسيار در کشور هاي مختلف، در روز جمعه دوازدهم تير 1349 ديده از جهان فرو بست و بسياري را از غم فقدان خود اندوهگين ساخت.

پيکر مطهر او پس از تشييع باشکوه در تهران، به نجف اشرف منتقل و به خاک سپرده شد. او را در کتابخانه اي که خود تأسيس کرده بود، به خاک سپردند.

T