کتابی عامه‌پسند که اعتبارش زیر سؤال رفت

به گزارش «شیعه نیوز»به نقل از پازسینه، در اواسط دههٔ پنجاه کتابی به اسم «مغز متفکر جهان شیعه: امام صادق (علیه السلام)» در ایران منتشر شد که نام آشنای «ذبیح‌الله منصوری» را به عنوان مترجم با خود یدک می‌کشید. این کتاب شامل محتویات متنوع و گسترده‌ای پیرامون فعالیت‌های علمی و شاگردان منتسب به امام جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام) است و طی سه دههٔ گذشته، مورد استقبال عامهٔ مردم و البته مورد ارجاع پژوهشگران و نویسندگان بوده است.

به‌طور مثال، اکثر ارجاعات به وجود شخصی با نام «جابر بن حیان» در میان شاگردان امام صادق (علیه السلام) از این کتاب نقل شده است. منصوری نام «هانری کوربن» را به عنوان یکی از نویسندگان این کتاب ذکر کرده است، در حالی که هانری کوربن در زمینه شاگردی جابر برای امام صادق با احتیاط تشکیک کرده است.

در چند روز اخیر، تعدادی از پژوهش‌گران عرصهٔ دین و تاریخ در گفت‌وگو با رسانه‌ها، به تشکیک در اعتبار این کتاب پرداخته‌اند. 

حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی راد (عضو هیئت علمی پردیس قم دانشگاه تهران) کتاب «مغز متفکر جهان شیعه؛ امام صادق (علیه السلام)» را اثری کاملاً بی‌پایه و غیر مستند خواند و اظهار کرد: «متولیان امر باید جلوی چاپ و انتشار این کتاب را به عنوان روشن‌ترین مصداق جعل و کذب و وضع بر امام معصوم (علیهم السلام) بگیرند.» 

آقای مهدوی راد در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا گفته است: «بنده فضلا را به کتاب «ذبیح‌الله منصوری» تألیف آقای جمشیدی ارجاع می‌دهم که در آن سلسله مقالات نقد و بررسی آثار وی، از جمله «مغز متفکر جهان شیعه؛ امام صادق (علیه السلام)» جای گرفته است. در آن کتاب آمده است که جعفر آقایانی چاوشی پس از جست‌وجوی بسیار در کشور فرانسه، کتابی با این عنوان از مرکز استراسبورگ پیدا نکرده است. ذبیح‌الله منصوری خود در محضر آقایانی چاوشی اعتراف کرده که مطالب این کتاب را ساخته است، البته کمابیش به «السماء و العالم» از بحارالانوار و برخی از روایات طب‌النبی (صلی الله علیه و آله) و... مراجعه و از آن‌ها استفاده کرده است.» 

هم‌چنین، دکتر صادق آیینه‌وند (استاد دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس) معتقد است مستندات این کتاب، واقعیت ندارد و مانند برخی دیگر از کتاب‌های منصوری، ساخته و پرداخته ذهن خود اوست. 

به گزارش پارسینه، آقای آیینه‌وند در گفت‌وگو با سایت خبرآنلاین گفته است: «جمعی به نام استراسبورگ وجود نداشته و چنین دانشمندانی وجود خارجی نداشته‌اند. شاید بحثی در جایی صورت گرفته و جرقه‌ای در کشور آلمان زده شده اما آقای منصوری هم مرکز مطالعات و هم دانشمندان را در ذهن خودش درست کرده و با قلم خودش از زبان آن‌ها صحبت کرده است. مطالبی هم که در برخی از کتاب‌هایش و از جمله کتاب «مغز متفکر جهان شیعه» مطرح می‌کند از نظر علمی عجیب بوده و اثبات نشده است. مثلاً اینکه موریانه‌ها از چند هزار کیلومتر بو می‌کشند و غیره، این‌ها را خودش درست می‌کند و مبنای علمی ندارد.» 

همچنین، بهاءالدین خرمشاهی در سخنانی دیگر درباره کتاب مغز متفکر جهان شیعه گفت که این کتاب، کمتر علمی و تاریخی است و به نظر وی، این کتاب ارزش تحقیقی ندارد. 

به گزارش پارسینه، دکتر غلامحسین دینانی در گفت‌وگو با خبرآنلاین با انتقاد از عنوان «مغز متفکر جهان تشیع» اظهار داشته است: «حتی عنوان کتاب مغز متفکر جهان شیعه مورد نقد است و واژه نادرست و بیهوده‌ای است. نباید از تعبیر مغز متفکر برای مقام امامت که از جانب خدا مقرر شده است، استفاده کنیم. به نظر من حتی اینکه به امام بگوییم مغز متفکر تعبیر غلطی است و از روی نفهمی مقام امامت است. مگر امام صادق، برتراند راسل یا انیشتین است؟»