كشوری به نام لبنان و معضلی به نام كتاب تاریخ

به گزارش «شیعه نیوز» ، در حال حاضر چندین كتاب تاریخ مختلف و حتی متناقض در مدارس لبنان تدریس می شود؛ مدارس مسیحیان بویژه مدارس فرانسوی بیشتر تاریخ اروپا و تاثیر فرهنگ اروپایی بر كشور لبنان را می خوانند بدون آنكه با تجاوزهای اسرائیلی به كشورشان آشنا شوند؛ مدارس اهل سنت بویژه مدارس وابسته به جریان المستقبل بیشتر تاریخ كشورشان را به حركت های عثمانی ها گره زده و در بخش تاریخ معاصر نیز ترور 'رفیق حریری' را بزرگترین حادثه تاریخی می دانند و نهایتا شیعیان نیز بیشتر به بررسی جنگ های مقاومت اسلامی با رژیم صهیونیستی از جمله آزاد سازی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ و جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶ می پردازند.

بر اساس متن توافقنامه 'طائف' جریان های مختلف سیاسی لبنان در سال ۱۹۸۹ میلادی پذیرفته اند كه تنها یك كتاب تاریخ تهیه و در مدارس این كشور تدریس شود اما آن گونه كه پیداست بسیاری از بندهای این توافقنامه كه بوسیله آن جنگ داخلی طولانی مدت لبنان به پایان رسید و گروهك های مسلح منحل شدند، هنوز اجرایی نشده است.

با وجود اینكه توافقنامه طائف به عنوان قانون اساسی دوم لبنان تلقی می شود، یك بند از قانون پیشین این كشور را در خصوص 'آزادی آموزش و انتشار فرهنگ آزاد انتقاد در لبنان' در خود حفظ كرده است كه به نظر می رسد این نكته با موضوع یكی ساختن كتاب تاریخ منافات دارد.

** تالیف كتاب آموزشی تاریخ

علاوه بر این باید دانست كه اقدام به تالیف یك كتاب واحد با وجود اختلاف نظر میان تمامی گروه های سیاسی و طایفه ای مختلف كه در لبنان حضور دارند، بسیار سخت و دور از دسترس به نظر می رسد.

اولین گام به منظور تالیف كتاب تاریخی واحد در اواخر سال ۲۰۰۲ میلادی با تشكیل گروه هایی آموزشی برداشته شد و تا سال ۲۰۰۴ ادامه پیدا كرد؛ این گروه ها توانستند كه در تمامی سه دوره آموزشی یعنی دبستان و راهنمایی و دبیرستان، تحقیقاتی به عمل آورده و در امور درسی تجدید نظرهایی انجام دهند.

** ترور حریری و آغاز اختلافات

اما در پی ترور 'رفیق حریری' نخست وزیر اسبق لبنان در سال ۲۰۰۵، تمامی اقدامات تعطیل و پرونده این موضوع بسته شد و تا ابتدای سال ۲۰۱۰ این امر مسكوت ماند.

در این سال و در زمان 'حسن منیمنه' كه وزارت آموزش عالی و پرورش لبنان را بر عهده داشت، مجددا گروهی از تاریخ دانان كه از احزاب و جریانات سیاسی مختلف تشكیل شده بودند، گرد هم آمده و با تشكیل جلساتی توانستند گروهی به نمایندگی از تمامی سه دوره آموزشی انتخاب كنند. پس از آن منیمنه موضوع را به منظور تصمیم گیری نهایی به كابینه برد اما كابینه قبل از اتخاذ تصمیم نهایی سقوط كرد.

پس از سقوط دولت 'سعد حریری' نخست وزیر سابق لبنان و همراه با آغاز به كار 'نجیب میقاتی' در این سمت، كمیته ای به ریاست 'نقولا فتوش' وزیر مشاور در امور پارلمانی به منظور از سرگیری این موضوع تشكیل شد و در این كمیته 'محمد فنیش' وزیر توسعه اداری، 'حسن دیاب' وزیر آموزش عالی و پرورش، 'گابی لیون' وزیر فرهنگ، 'علی قانصو' وزیر مشاور، 'علی حسن خلیل' وزیر بهداشت، 'شكیب قرطباوی' وزیر دادگستری، 'فادی عبود' وزیر گردشگری و 'فیصل كرامی' وزیر ورزش و جوانان حضور دارند.

كتاب های تاریخی موجود كه در مدارس لبنان تدریس می شود بر اساس مصالح و منافع گروه ها و طوایف معین و خاصی نوشته شده، به شكلی كه برخی از این كتاب ها، مفاد دیگری را نفی می كند.

مثلا در یك كتاب مشاهده می شود كه از یك شخصیت تاریخی بخصوص تعریف و تمجید به عمل آمده اما در كتابی دیگر به همان شخصیت به شكل حاشیه ای پرداخته شده است. همچنین برخی كتاب ها به مراحل تاریخی بسیار مهمی اصلا اشاره نكرده و آنها را نادیده انگاشته اند و در این حال برخی دیگر موضوعاتی را كه اصلا به لبنان ارتباطی ندارد و برای مثال به جنگ های كشورهای اروپایی اشاره می كند، در محوریت كتاب های خود قرار داده اند كه این امور نشانگر میزان اختلاف های فاحش میان تاریخ دانان لبنانی است كه هر یك از آنها از جریان و حزب خاصی نشات گرفته اند.

** انقلاب ارز یا جنگ ۳۳ روزه

گروه های مرتبط با جریان ۱۴ مارس كه اخیرا از این كمیته خواسته اند كه در طی تجدید نظر در خصوص كتاب تاریخ، موضوعاتی خاص را در این كتاب بگنجانند كه از جمله آن، حركتی است كه به 'انقلاب ارز' معروف شده و ترور برخی شخصیت های سیاسی كه در سال ۲۰۰۵ صورت پذیرفت.

'پطرس حرب' یكی از نمایندگان مسیحی جریان ۱۴ مارس در گفتگو با شبكه تلوزیونی 'الجدید' لبنان می گوید: 'ما نمی خواهیم كه این اشتباه را مرتكب شویم و بگوییم كه آن كسانی كه به پیروزی دست یافتند، بنابر تمایلات شخصی خود به نگارش تاریخ دست زدند.'

این در حالی است كه وی مخالف این است كه موفقیت های مقاومت اسلامی لبنان در جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ در تاریخ این كشور ثبت شود و در همین حال اصرار دارد كه انقلاب ارز كه بنابر ادعای آنها باعث خروج نیروهای نظامی سوریه از خاك لبنان شد در تاریخ نگاشته شود( غافل از اینكه نیروهای سوری بر اساس توافقنامه طایف خاك لبنان را ترك گفتند.)

'زیاد عبس' عضو جریان ملی آزاد لبنان در خصوص این موضوع می گوید كه گابی لیون (وزیر فرهنگ فعلی) مخالف برده شدن نام انقلاب ارز در كتاب تاریخ بوده نه از آن جهت كه این حادثه به طور كلی تكذیب شده و از كتاب محو شود، بلكه تنها مخالف این نام گذاری است، به ویژه اینكه اجتماع مردمی بزرگی كه در تاریخ ۱۴ مارس سال ۲۰۰۵ صورت پذیرفت، جریان ملی آزاد به عنوان بزرگترین جریان مسیحی لبنان، اصلی ترین گروه شركت كننده در این تجمع بود.

** حذف نام رهبران شیعی

برخی از گروه های جریان ۱۴ مارس مخالف این هستند كه اسامی برخی شخصیت های لبنانی كه در تاریخ این كشور تاثیر بسزایی داشته اند در كتاب های تاریخ مدارس آورده شود، چرا كه بهانه ی آنها این است كه این كتب گنجایش تمامی آنها را ندارد و از جمله این شخصیت ها علامه 'سید عبد الحسین شرف الدین' از رهبران شیعی لبنان است كه نقش به سزایی در رهبری به منظور مقابله با تسلط فرانسوی ها بر لبنان و پشتیبانی از مجاهدان و راهبری آنها داشته است.

از دیگر اموری كه جریان ۱۴ مارس با ذكر آنها در كتب تاریخ مخالف است، برخی حوادث مهمی است كه با مقابله با رژیم صهیونیستی ارتباط مستقیم دارد كه از جمله آن كشتار 'حولا' در جنوب لبنان است كه طی آن در سال ۱۹۴۸ میلادی، رژیم صهیونیستی ۸۴ تن را به خاك و خون كشید.

در همین راستا، روزنامه 'المستقبل' كه متعلق به سعد حریری است طی خبری نوشت كه محمد فنیش( وزیر توسعه امور اداری كه عضو حزب الله است) خواسته كه در خصوص علامه شرف الدین مطالبی كه مرتبط با استقلال لبنان و همچنین فاجعه حولا است، به كتاب تاریخ اضافه شود.

وی همچنین خواسته كه در خصوص تمدن مصر و دین، هنر و ادب این سرزمین مطالبی اضافه شود كه در آن به نقش حضرت یوسف (ع) در ساختن تمدن مصر اشاره می شود؛ اضافه شدن متونی در خصوص ساختار حكومت در زمان حضرت محمد (ص) در زیر مجموعه تمدن عربی نیز از دیگر خواسته های این وزیر است.

بنا برخبر این روزنامه، فنیش همچنین خواسته كه عكسی از علامه شرف الدین به همراه متن نامه ای كه به 'شریف حسین' حاكم آن زمان مكه فرستاده در كتاب آورده شود و همچنین خواسته كه در خصوص آغاز مقاومت مردم لبنان بر ضد اشغالگران صهیونیستی نیز مطالبی اضافه شود كه البته روزنامه المستقبل نسبت به موافقت كمیته مربوطه در مقابل این خواسته ها، انتقاداتی را مطرح كرده است.

** حذف انقلاب شیعیان علیه عثمانی ها از تاریخ

از سوی دیگر، دكتر 'سعدون حماده' تاریخ دان معروف لبنانی می گوید كه در كتب تاریخ مدارس لبنان یك برحه تاریخی مهم نادیده انگاشته شده كه سال های ۱۶۸۵ تا ۱۷۰۲ میلادی را در بر می گیرد كه طی این سال ها انقلابی شیعی علیه حكومت عثمانی به راه می افتد و در نتیجه آن یك جمهوری مستقل تاسیس می شود كه از جبل عامل كسروان و بعلبك آغاز و تا حوالی حلب امتداد داشته است.

حماده پیش از این در گفتگویی مطبوعاتی گفته بود كه بدون شك تاریخ شیعیان در لبنان نادیده انگاشته شده و در حوادثی كه در تاریخ نوشته شده است، شیعیان هیچگونه نقشی ندارند و اگر از شیعه نامی برده شده، نقشی حاشیه ای برایشان متصور شده است كه این امكان وجود دارد كه این امر عمدی یا غیر عمدی صورت پذیرفته باشد.

وی كسانی را كه تاریخ لبنان را نگاشته اند، اشخاصی می داند كه یا تاریخ را نمی شناسند و یا اینكه بر اساس امیال و خواسته های خود به تنظیم آن پرداخته اند كه بنابراین بسیاری از پیشینه های تاریخی و حوادث مهم از تاریخ این مرز و بوم حذف شده است.

به اعتقاد حماده تاریخ لبنان تا حد زیادی از حقیقت و واقعیت دور بوده و بسیاری اكاذیب و مطالبی كه كاملا با حوادث تاریخی تناقض دارد در آن راه یافته اند و متاسفانه هم اكنون تاریخ لبنان پیش از قرن هفدهم میلادی در اختیار ما نیست.

وی زمان آغاز كتابت تاریخ لبنان را همان قرن هفدهم میلادی می داند و اولین كسی كه اقدام به نوشتن آن كرد بنابر گفته وی 'الدویهی' یك اسقف مسیحی مارونی است كه بنابر برخی اسناد، بعضی مواد تاریخی كه به آنها در نوشتن تاریخ استناد شده است 'زجل' یا همان شعر كوچه و بازار مردمی بوده كه در آنها بسیاری حكایت ها و اسطوره ها وجود دارد.

بنابر گفته حماده، اسناد و مدارك زیادی وجود دارد كه اثبات می كند كه دویهی یك شخص كاملا امانت دار در نوشتن تاریخ نبوده و یا به قولی دیگر در كار خود دقت كافی را مصروف نداشته است و باید گفت كه او بسیار از زاویه ای تنگ به تاریخ می نگریسته و دیدی گسترده به تمامی حوادث و حقایق موجود نداشته و از دیدی لبنانی به این امور نمی نگریسته است.

به هر حال باید منتظر ماند و دید كه آیا طائفه ها و جریانهای سیاسی مختلف لبنان بر سر نگارش یك كتاب تاریخ آموزشی مشترك به توافق دست خواهند یافت یا اینكه دانش آموزان امروز و آینده سازان فردای این كشور، تاریخ كشورشان را همانطور كه پدرانشان دوست دارند، خواهند آموخت.

ایرنا