آندومتریوز موجب نازایی زنان می‌شود؟

شیعه نیوز | متخصص زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره عوارض بیماری آندومتریوز و چگونگی درمان آن توضیح داد.

به گزارش «شیعه نیوز»، دکتر نسرین سحرخیز درباره بیماری آندومتریوز و ارتباط آن با ناباروری گفت: خون قاعدگی بافت پوشاننده حفره رحم آندومتر گفته می‌شود؛ این بافت در هر سیکل قاعدگی ریزش پیدا می‌کند و زمانی که بافت آندومتر خارج از حفره رحم باشد بیماری آندومتریوز بروز می‌کند.

وی با بیان اینکه شایع ترین محل بروز این بیماری در حفره لگن است، افزود: این بافت می تواند بر تخمدان ها، لوله ها و لیگامان های رحمی و در بخش هایی از لگن مثل مثانه و روده کاشته شود. به دنبال وقوع سیکل های قاعدگی همانطور که بافت آندومتر داخل حفره رحم ریزش می‌کند، بافت‌های خارج رحمی نیز پاسخ هورمونی می‌دهند و خونریزی و علایمی مانند درد و التهاب لگن به وجود می‌آید.

این متخصص زنان و زایمان با اشاره به اینکه علت بیماری هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، توضیح داد: فاکتورهای متعددی در ایجاد آن نقش دارند؛ یکی از تئوری‌های مطرح شده برگشت خون قاعدگی است؛ یعنی وقتی خون قاعدگی از دهانه رحم خارج می‌شود همزمان از لوله‌ها به داخل حفره رحم وارد شود، در این وضعیت بافت سلول‌های آندومتری که هنوز زنده هستند در حفره لگن کاشته می‌شوند.

سحرخیز بروز این اتفاق را در بسیاری از خانم ها ممکن دانست و افزود: البته همه این افراد دچار آندومتریوز نمی شوند یعنی علاوه بر برگشت خون قاعدگی زمینه ژنتیکی در فرد نیز مطرح است تا این پروسه بتواند پیشرفت کند؛ بنابراین سیستم ایمنی بدن در این زمینه نقش مهمی دارد.

وی با اشاره به اینکه احتمال بروز این بیماری در خواهران دوقلو وجود دارد، گفت: مشکلات هورمونی، احتمال ابتلای افرادی که خویشاوندان نزدیک‌شان این بیماری را دارند، اشخاصی که اختلالات مادرزادی در رحم دارند یا انسداد در مسیر کانال خروج خون وجود داشته باشد مانند تنگی‌های دهانه رحم، دیواره‌های مادرزادی که در واژن وجود دارد و مانع از خروج خون می‌شود، همه اینها باعث برگشت خون بیشتر می‌شوند و در کسانی که ناهنجاری‌های بدو تولد شکل رحم دارند، شایع‌تر است.

فلوشیپ نازایی و آی وی اف، سن شیوع بیماری به دلیل وابسته بودن آن به هورمون را زمانی اعلام کرد که سیکل‌های قاعدگی در فرد برقرار است و گفت: اوج بروز این بیماری 25 تا 35 سالگی یعنی سنین باروری خانم‌ها است؛ البته در سنین قبل از بلوغ و یائسگی هم وجود دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه ممکن است فردی هیچ علامتی از این بیماری را نداشته باشد، تصریح کرد: در مطالعاتی اعلام شده در جمعیت عمومی بین یک تا هفت درصد ممکن است وجود داشته باشد.

وی علامت اصلی بیماری را درد بیان کرد و افزود: این بیماری در افراد به ویژه در سنین نوجوانی که دردهای مزمن و لگنی دارند، شایع است با این توضیح که میزان ابتلا در دختران زیر 20 سال 25 تا 28 درصد است. در 47درصد آنهایی که به خاطر درد مجبور به لاپاراسکوپی می‌شوند این بیماری شایع می‌شود.

سحرخیز شیوع این بیماری را در میان افرادی که به دلیل مشکل نازایی به پزشک مراجعه می‌کنند 25 تا 40 درصد اعلام کرد.

وی با بیان اینکه بروز درد در دوره قاعدگی، درد مزمن لگن، نازایی یا توده‌های تخمدانی از علایم عمده این بیماری هستند، گفت: مشکلات مثانه و سوزش ادرار و دفع خون، اختلال در عملکرد روده مانند دفع خون و درد در هنگام اجابت مزاج، اختلال در سیکل های قاعدگی یا لکه بینی، کمردرد و خستگی مزمن جزو علایمی است که شیوع کمتری در افراد دارد، حتی ممکن است در حین عمل جراحی دیگر، این بیماری تشخیص داده شود.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه مهمترین راه تشخیص بیماری وجود علایم ذکر شده است، اظهار کرد: معاینه در توده‌های تخمدانی سونوگرافی کمک می‌کند تا وجود کیست در تخمدان تشخیص داده شود، ام.آر.آی هم می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

به گفته سحرخیز، دنیا به سمتی حرکت می‌کند تا از جراحی برای تشخیص بیماری استفاده نکند و براساس علایم و معاینه بیمار مراحل تشخیص و درمان انجام شود.

وی با اشاره به تقسیم بندی این بیماری در سه دسته خفیف، متوسط و شدید گفت: برای درمان مراحل اول و دوم از داروهای کم خطرتر و روش‌های ساده‌تر و کم هزینه‌تر استفاده می شود با این توضیح که در اولین قدم درمان طبی و در مرحله بعد درمان جراحی به کار گرفته می شود.

این فلوشیپ نازایی و آی وی اف با بیان اینکه در درمان طبی تجویز داروهای ضد التهابی و قرص‌های ترکیبی ضد بارداری به صورت مداوم خط اول درمان محسوب می‌شوند، افزود: برای افرادی که قصد بارداری دارند درمان‌های جراحی انجام می‌شود اما به طور کلی جراحی تا حد امکان اجرا نمی‌شود؛ چون عوارضی برای بارداری خانم‌ها دارد و در آینده ذخیره تخمدان آنان را کاهش می‌دهد و ممکن است یائسگی زودرس رخ دهد و قدرت باروری از بین برود یا به حداقل ممکن برسد؛ بنابراین برای خانم‌های جوان تا حد ممکن نباید سراغ جراحی رفت و با درمان‌های طبی و تجویز دارو بیماری آنها را کنترل و رفع کرد.

سحرخیز با تاکید بر پرهیز از تاخیر در ازدواج و بارداری گفت: بارداری بسیار در ممانعت از بروز و پیشرفت روند بیماری کمک می‌کند و حتی یک روش درمانی به شمار می‌آید. از سوی دیگر، پزشک باید با معاینه و تجویز آزمایش و سونوگرافی فرد به تشخیص بیماری و سطح آن بپردازد؛ بر این اساس بیمار نمی‌تواند با خوددرمانی بیماری را کنترل کند.

وی تاکید کرد: شدت درد و بیماری با هم رابطه ندارند؛ یعنی ممکن است بیماری در فردی شدید باشد اما میزان درد در او خفیف باشد و برعکس. با این توضیح که توده های تخمدانی ممکن است در آینده تبدیل به سرطان شوند مخصوصا در افرادی که توده‌های تخمدانی در آنان بالای 40سال تشخیص داده می‌شود یا اندازه توده پیش رونده و در حال رشد است.

این متخصص زنان و زایمان تصریح کرد: از عوارض این بیماری در بارداری می‌توان به افزایش احتمال سقط جنین اشاره کرد. دردهای لگنی، پاره شدن خودبه خود کیست‌ها به دلیل درمان نشدن و علایم حاد شکمی چه درحاملگی چه در غیرحاملگی از دیگر عوارض بیماری آندومتریوز است.

وی با تاکید بر اینکه این بیماری با دارو ریشه کن نمی‌شود، افزود: بیماری پیش‌رونده است؛ یعنی تا زمانی که سیکل‌های قاعدگی و هورمونی در فرد است، امکان پیشرفت بیماری وجود دارد، ریشه‌کن شدن بیماری فقط با جراحی و با خارج کردن رحم و تمامی ضایعات روی لگن و روده ممکن است؛ با این حال نمی‌توان این عمل را از بین رفتن قطعی بیماری اعلام کرد.

به گفته سحرخیز، بیماری آندومتریوز علاوه بر انتشار در حفره شکم و لگن می‌تواند از طریق سلول‌های خونی یا دیافراگم به قفسه سینه نیز تسری یابد و اینها در ریه و ایمپلنت‌ها ایجاد شود و علایمی را به صورت حاد در سیکل‌های قاعدگی و خلط‌های خونی و دردهای شدید ایجاد کند. بنابراین این بیماری می‌تواند دیگر اعضای بدن را درگیر کند.

این فلوشیپ نازایی و آی وی اف اضافه کرد: بروز خونریزی از بینی و خلط‌های خونی در زمان قاعدگی همه از علایم آندومتریوز هستند.

وی با تاکید بر اینکه یکی از عوارض مراجعه بیمار، نازایی است که در بررسی فرد با این بیماری برخورد می‌کنیم، گفت: شاید این بیماری علامت نداشته باشد و با ناباروری، فرد به پزشک مراجعه می‌کند. در این وضعیت لوله‌ها، تخمدان‌ها، حفره لگن را درگیر می‌کند و چسبندگی‌هایی که در لگن ایجاد می‌شود و آناتومی دستگاه تناسلی را بر هم می‌زند می‌تواند باعث ناباروری شود؛ همه اینها می‌تواند بر تحرک اسپرم و تخمک و کیفیت تخمک تاثیر بگذارد و انسدادی که در لوله ایجاد می‌کند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود و لقاح صورت نمی‌گیرد و حتی اگر لقاحی انجام شود به دلیل التهابی که در لگن وجود دارد، میزان کاشته شدن آنها نیز کاهش می‌یابد.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سحرخیز افزود: تشخیص آندومتریوز در افراد مغایر با باروری است؛ درمان طبی برای خانمی که قصد بارداری دارد اثربخش نخواهد بود و باید از طریق درمان جراحی وارد عمل شد که عوارض آن به گونه‌ای است که تلاش بر این است تا سراغ درمان جراحی نرویم و از روش‌های کمک باروری استفاده کنیم.

وی درباره روش‌های پیشگیری از بروز این بیماری تصریح کرد: ورزش ابتلا به آندومترویوز و روند درد را کاهش می‌دهد. همچنین تغذیه مناسب اهمیت دارد، استفاده کمتر از غذاهای حیوانی به خصوص گوشت قرمز نیز توصیه می‌شود. در این میان داشتن رژیم گیاهخواری و عدم مصرف سیگار و الکل هم در کاهش روند بیماری موثر است.