ثبت جهانی کاروانسراها، دروازه‌ای از تاریخ و هنر ایران به جهان

به گزارش «شیعه نیوز»، ۹ کاروانسرای استان اصفهان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید که بیشترین تعداد کاروانسراهای ثبت جهانی متعلق به استان اصفهان است، با این افتخار ماندگار از تاریخ و هنر غنی ایرانیان، دروازه‌ای دیگری به روی جهانیان گشوده شده است.

دوره ساخت کاروانسراها در ایران به دوره صفویه باز می‌گردد. شاه عباس اول که تصمیم به بازسازی و احیای جاده ابریشم گرفته بود، ساخت کاروانسراها را در دستور کار قرار داد و تا آنجا که می‌توانست برای احداث آن‌ها معماران کارکشته را به کار گرفت، به طوری که یکی از شاهکارهای معماری ایران را کاروانسراهای آن و شکوه طاق‌ها، حجره‌ها و اندرونی‌ها و بیرونی‌های متعددش می‌دانند و شاه عباس صفوی را بانی احداث کاروانسراها در ایران.

درست است که در گذشته دور کاروانسرا بیشتر مورد استفاده طبقه اعیان یا حکومتی‎‌ها بوده، اما این روزها از هر طبقه و منطقه‌ای که باشیم می‌توانیم چند روزی را در کاروانسرهایی که بازسازی شده و کاربری هتل را پیدا کرده‌اند به سر کنیم و قدم در دل تاریخ بگذاریم.

شهرستان شهرضا از جمله شهرهای قدیمی استان اصفهان است که بر شاهراه ارتباطی ۵ استان کشور، فارس، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و یزد قرار گرفته است؛ در این شهرستان ۱۵۰ اثر تاریخی در حوزه‌های مختلف و بناهای تاریخی گردشگری، مذهبی و تفریحی و آثار ناملموس و ۲۷ مرکز خانه مسافر و اقامتگاه بوم‌گردی و جذب مسافر و گردشگر و یکی از چهار عصارخانه فعال در سطح کشور با قدمت بیش از ۳۰۰ سال در شهرضا وجود دارد.

شهرستان شهرضا دارای کاروانسراهایی بازمانده از دوره صفویه است، کاروانسراهای تاریخی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران هستند که همواره بسیاری از جهانگردان را به سوی خود جذب می‌کنند؛ کاروانسرای ملک از بناهای تاریخی دوره صفویه در شمال شهرستان شهرضا در جوار امامزاده شاهرضا در مسیر اصفهان به شیراز بنا شده است که امروزه به عنوان هتل از آن استفاده می‌شود.

ثبت جهانی ۲ کاروانسرا، ارزیابان یونسکو را به شهرضا کشاند

کاروانسرای دیگر شهرضا مهیار و امین‌آباد است که یکی در جاده اصفهان به شهرضا و دیگری در جاده شهرضا به شیراز قرار دارد و در سفر کارشناسان کشوری همراه با نماینده یونسکو این دو کاروانسرا برای ثبت جهانی معرفی شد.

در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد(یونسکو) پرونده ۵۴ کاروانسرای ایرانی مطرح و این آثار ارزشمند تاریخی به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست میراث بشری به ثبت ملی رسید.

به گفته حمیدرضا محققیان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با توجه به برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده و تشکیل پرونده کاروانسراهای استان در سال‌های۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تعداد ۹ کاروانسرای استان اصفهان از جمله کاروانسراهای گز، امین آباد، مرنجاب، نیستانک، کوهپایه، گبرآباد، مهیار و شیخعلی‌خان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید که در این میان بیشترین تعداد کاروانسراهای ثبت جهانی متعلق به استان اصفهان است.

کاروانسرای مهیار

ثبت ۲۷ اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو

مجموعه کاروانسراهای ایران متعلق به ۲۴ استان به عنوان بیست و هفتمین اثر از ایران در فهرست یونسکو ثبت جهانی شد. کاروانسراهای موجود از دوره ساسانی تا پایان دوره قاجار هستند. این پرونده یکی از بزرگترین و پیچیده‌ترین پرونده‌های میراث فرهنگی ایران در یونسکو است. در چهل‌وپنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو که از ۱۹ شهریور به میزبانی عربستان سعودی آغاز شد، ۵۰ میراث فرهنگی و طبیعی از بیش از ۴۰ کشور برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو نامزد شدند. از این تعداد، ۲۴ پرونده سهمیه اجلاس سال گذشته است که به دلیل جنگ روسیه و اوکراین به تعویق افتاد و ۲۶ پرونده مربوط به اجلاس سال ۲۰۲۳ است. ایران تا کنون موفق شده است ۲۷ اثر تاریخی و طبیعی خود را در یونسکو ثبت کند که از این منظر در رتبه نهم جهان قرار دارد.

اما ۲ کاروانسرا از ۹ کاروانسرای ثبت شده در فهرست میراث جهانی مربوط به شهرستان شهرضا است.

کاروانسرای مهیار

کاروانسرای مهیار

این کاروانسرا که از نمونه‌های عالی و برجسته سبک معماری و ساختمان عهد صفوی است در ۳۰ کیلومتری شهرضا واقع شده است، این بنا در زمان حکومت شاه اسماعیل اول احداث شده و بعدها به سبب خرابی‌های فراوان در سال ۱۰۸۵ هجری در دوره شاه سلیمان صفوی تعمیر و تکمیل شده است، اوژن فلاندن فرانسوی می‌نویسد: کاروانسرای مهیار در راه اصفهان به شیراز یکی از معتبرترین کاروانسراهای ایران است. سیاحان ساختمانش را به مادر شاه‌عباس نسبت می‌دهند.

روستای مهیار در دوره صفویه یکی از آبادی‌های مهم محسوب می‌شده است، بسیاری از جهانگردان خارجی، مانند دیولافوا و فلاندر طرح‌های زیبایی از این کاروانسرا همراه با توصیف آن ارائه داده‌اند، جلو کاروانسرای مزبور بازار، مسجد، قهوه خانه و نانوایی ساخته شده است، این مشخصات در کمتر کاروانسرایی دیده می شود.

چهار اصطبل سراسری که ورودی آن‌ها در چهار گوشه کاروانسرا بوده، برای چهارپایان ساخته شده است. مصالح ساختمانی کاروانسرا سنگ و آجر است و کف حیاط نیز با آجر مفروش است، قسمت ورودی بنا و طاق‌نماهای اطراف، دارای تزیینات کاشی بوده که اغلب آن‌ها از بین رفته است.

کاروانسرای مهیار

سفر به دوران صفویه با اقامت در کاروانسرای امین‌آباد

کاروانسرای امین‌آباد در ۳۸ کیلومتری شهرضا واقع شده است و از بناهای تاریخی و دیدنی این شهرستان محسوب می‌شود که پس از گذشت سالیان زیاد، هنوز هم کاملاً سالم بوده و پابرجا است و شکوه خود را حفظ کرده است، این بنا در دوره صفویه و در دوران سلطنت شاه عباس اول بنا شده است، ساخت کاروان‌سراها در این دوره به‌واسطه تصمیم شاه‌عباس یکم برای بازسازی و احیای جاده ابریشم صورت گرفت. شاه‌عباس برای احداث این کاروان‌سراها، عموما از معماران خبره استفاده می‌کرد. طاق‌ها، حجره‌ها، اندرونی‌ها و بیرونی‌های متعدد، از جمله‌ ویژگی‌های مشترک کاروان‌سراها در این دوره قلمداد می‌شود.

ساختمان این کاروانسرا با دیگر کاروانسراهای دوران صفویه متفاوت است، به صورتی که نقشه کلی این ساختمان هشت ضلعی است، وجود بناهایی مانند مسجد، آب انبار و حمام در کنار این اثر تاریخی باعث شده است تا این کاروانسرا جایگاه ویژه‌ای در میان اقامتگاه‌های بین راهی زمان خود داشته باشد و امروزه نیز گردشگران بسیاری برای بازدید از آن به شهرضا در استان اصفهان سفر می‌کنند.

کاروانسرای امین آباد

این اثر در تاریخ یکم دی ۱۳۴۸ با شماره ثبت ۸۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، در هشت گوشه خارجی بنا، ۸ برج تعبیه کرده‌اند، این برج‌ها، علاوه بر آنکه به نمای خارجی بنا از حیث بصری استحکام بخشیده‌اند، نقش مهمی در امنیت کاروانیان داشته اند، تأسیسات دفاعی، از جمله برج‌ها و محل‌های تیراندازی بر بالای آن‌ها و دیوارها، حکایت از آن دارد که امین‌آباد منطقه‌ای پرخطر بوده است، در حال حاضر، کنگره دیوار خارجی کاروانسرا وجود ندارد.

کاروانسرای ملک‌التجار امین‌آباد در شهرستان شهرضا با مساحت ۴ هزار و ۵۰۰ متر مربع در دوره صفوی احداث و چندین مرتبه بازسازی شده است در آخرین مرحله بازسازی سال ۹۸ در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته و در حال حاضر بازسازی اتمام و تجهیز شده است.

کاروانسرای امین آباد

این کاروانسرا شامل هتل سنتی با بیش از ۴۰ تخت اقامتی و ۳ قسمت پذیرایی مجزا شامل رستوران سنتی، کافی‌شاپ و قهوه‌خانه و غرفه‌های صنایع دستی است.

ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی سبب می‌شود علاوه بر محافظت و نگهداری و معرفی ارزش‌های آن به جهانیان به عنوان هدف اصلی، نوعی تبلیغات برای مقصد محسوب شود که به‌واسطه آن فعالیت‌های گردشگری در محوطه نیز افزایش می‌یابد. زمانی که فعالیت‌های گردشگری به خوبی برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی شوند، می‌توانند منابع مالی مهمی را برای محوطه و نیز برای اقتصاد محلی به ارمغان آورند. با سرریز شدن گردشگران برای بازدید از یک اثر که ثبت میراث جهانی شده ممکن است زیرساخت‌های مقصد نیز در ابعاد اقامتی، پذیرایی، ارتباطی و جاده‌ای و حمل و نقل زمینی یا هوایی بهبود یابد و کسب و کارهای کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری به این واسطه شکل گیرد و افزایش اشتغال را به همراه داشته باشد.

انتهای پیام