کوه احد و فضيلت آن

«شیعه نیوز»:

احد کجاست؟
کوه اُحُد، که جنگ مهمّ اسلام و شرک در دامنه آن رخ داد، يکي از کوه هاي بسيار مهمّ و مشهور مدينه است و در پنج کيلومتري شمال شرقي اين شهر قرار دارد.

اُحد گرچه از ديگر کوه ها جدا و مستقل است، ليکن به صورت سلسله جبالي با ده ها هزار کيلومتر طول و دو هزار کيلومتر عرض، طولاني ترين کوه در جزيرة العرب محسوب مي شود.

نامگذاري اين کوه به «اُحد»
در تسميه و نامگذاري اين کوه به احد، نظريه هاي گوناگون نقل شده است، ولي مناسبترينش آن است که اين کوه را، چون متوحّد و مستقل از کوه هاي ديگر است، اُحُد خوانده اند.

فضيلت اُحد
1- روشن است که آنچه در فضيلت مدينه گفته اند، شامل اُحد نيز هست. از رسول خدا(صلي الله عليه وآله) احاديث فراوان درباره فضيلت مدينه نقل شده است؛ مانند: تفضيل و برتري اين شهر بر ديگر شهرها. دعا کردن آن حضرت بر مردم اين شهر. استشفا با خرماي آن و حرم بودن مدينه و نهي از صيد حيوانات و قطع درختان آن.

چون اُحد در داخل محدوده مدينه است، مشمول همه اين فضايل نيز خواهد بود، زيرا رسول خدا(صلي الله عليه وآله) فرمود: «مدينه از عير تا ثور حرم است.»(1) و ثور کوهي است که در پشت کوه اُحد قرار گرفته و اين حديث در واقع بيانگر حدّ شرقي و حدّ غربي مدينه مي باشد.

2- احد کوهي است که ما را دوست مي دارد...
گذشته از فضايل عمومي، که درباره کوه احد اشاره کرديم، درباره اين کوه به طور خاصّ نيز فضايلي از رسول خدا (صلي الله عليه وآله) نقل گرديده که يکي از آنها چنين است:
«هذا جَبَلٌ يُحِبُّنا وَ نُحِبُّهُ».(2) «اين (اُحد) کوهي است که ما را دوست مي دارد و ما هم آن را دوست مي داريم.»

درمفهوم اين حديث توجيهات مختلفي ذکر شده و بهترين توجيه آن است که اين جمله مجازي است و مضاف در آن حذف شده است. مانند «واسئل القرية» و مراد از اُحد اهل آن است، يعني افرادي که در کنار اين کوه به شهادت رسيده اند و پيکر خونين آنها در دامنه اين کوه به خاک سپرده شده، ما را دوست مي دارند و ما هم آنها را دوست مي داريم و بر شهادت و از خودگذشتگي آنان ارج مي نهيم و مسلمانان نيز بايد به پيروي از رسول خدا(صلي الله عليه وآله) تا قيامت در حفظ اين ارزش معنوي کوشا باشند.

اين معني، با توجّه به اينکه رسول خدا(صلي الله عليه وآله) اين جمله را پس از جنگ احد و به هنگام مراجعت از سفر حج(3) و در مراجعت از جنگ خيبر(4) فرموده است، مناسب به نظر مي رسد.

قبر هارون در اُحد
«ابن شبّه» حديثي نقل مي کند که در آن آمده است: حضرت موسي همراه برادرش هارون به قصد زيارت خانه خدا حرکت کردند و چون به منطقه مدينه رسيدند، از ترس يهود! در خارج شهر و در کوه احد به استراحت پرداختند و اين در حالي بود که هارون سخت مريض بود و از دنيا رفت و موسي(عليه السلام) پيکر او را در همانجا دفن کرد.(5)

سمهودي پس از نقل گفتار ابن شبّه مي گويد: در کوه احد درّه اي است معروف به درّه هارون و عوام الناس خيال مي کنند قبر هارون در انتهاي آن است! سمهودي سپس اين مطلب را تضعيف مي کند و مي گويد: «وَهُوَ بَعيدٌ حِسّاً وَمَعْنيً».(6)

گفتني است در اين اواخر در بعضي از کتاب هاي فارسي که از اين قبر خيالي (طبق نظريه سمهودي) سخن به ميان آمده، به هنگام استنساخ و چاپ، کلمه «قبر» به «قبّه» تبديل شده است و چون «قبّه» و «بقعه» داراي يک مفهوم اند، به تدريج همان کلمه بقعه را به کار برده اند و لذا براي بعضي از نويسندگان اين ذهنيّت به وجود آمده است که «هارون» در کوه احد داراي «بقعه» و گنبد و بارگاه است که اگر اصل موضوع و دفن شدن وي در اين کوه صحّت داشته باشد، اينک بعد از هزاران سال از اين قبر و از اين بقعه نام و نشاني وجود ندارد.

«کتاب حضرت حمزه(ع) در کوه احد، محمد صادق نجمي»

پي نوشت ها:
1ـ «المَدِينَةُ حَرَمٌ ما بَيْنَ عَيْر اِلي ثور لا يُخْتلي خَلاها وَلا يُنْفَرُ صَيْدُها وَلا يُسْقَطُ نُقَطَها اِلاّ مَنْ أَشادَ بِها...» مشروح اين حديث را در مقاله اي با عنوان «صحيفه اميرمؤمنان(عليه السلام) قديمترين سند حديثي»، در شماره سوّم فصلنامه تخصصّي علوم حديث، از منابع شيعه و اهل سنّت آورده شده است.
2ـ صحيح بخاري، حديث 1411، 2736 و 3187 ; صحيح مسلم، حديث 1392، باب «اُحد جبل يحبّنا ونحبّه»; ابن شبه تاريخ المدينه، ج1، ص81
3ـ ابن شبّه، تاريخ ابن شبّه، ج1، 80 ـ 79
4ـ همان
5ـ همان، ج1، ص85
6ـ سمهودي، وفاء الوفا، ج3، ص930