حکم رشوه دادن و رشوه گرفتن

به گزارش «شيعه نيوز»، آیات عظام صافی گلپایگانی، موسوی اردبیلی، سبحانی و صانعی به پرسش هایی درباره رشوه و دادن هدیه پاسخ دادند.


متن پرسش های مطرح شده و پاسخ این مراجع تقلید شیعیان بدین شرح است:

الف- مفهوم رشوه در شرع مقدس چیست؟ آیا صرفا منظور شارع از رشوه، پرداخت به قاضی برای دخالت در امر قضا و تاثیرگذاری ناحق بر حکم است؟ یا هرگونه پرداخت به صاحب منصبان و دیگر افراد برای تاثیرگذاری خلاف قانون در روند تصمیمات را نیز شامل می شود؟

ب – دیده می شود که افرادی با این فرض که رشوه فقط در امر قضا است و شامل موارد دیگر نمی شود، برای تسهیل در کسب حق خود، اقدام به پرداخت وجوه خارج از قانون یا به اصطلاح حق حساب یا هدیه می کنند و گمانشان بر آن است که چون حق خود را دریافت می کنند و برخی کارکنان بدون دریافت حق حساب یا هدیه حاضر به اعاده این حق نیستند، گناهی مرتکب نشده اند. در حالی که این دیدگاه وجود دارد که پرداخت حق حساب حتی برای کسب حق خود، در بلند مدت موجب فساد کارکنان و انحطاط ساختار اداری شده و نتیجتا بسیاری از مردم که توان پرداخت حق حساب را ندارند از کسب حق خود محروم خواهند شد. دیدگاه حضرتعالی درباره پرداخت مبالغ مذکور برای کسب حق خود با شرایطی که عرض شد چیست؟

ج – آیا حکم شرعی مبالغ اضافه تحت عناوینی نظیر حق حساب یا هدیه برای گیرنده و دهنده متفاوت است یا خیر؟

د- چنانچه در دستگاه های دولتی و عمومی، تخصیص برخی از امتیازات به افراد متقاضی به تشخیص متصدی مربوطه واگذار شده باشد (بدون تعیین ضوابط خاص توسط مراجع قانونی) حکم شرعی دریافت مبلغی تحت عناوینی نظیر حق حساب یا هدیه توسط شخص متصدی مربوطه در قبال واگذاری امتیاز مذکور چیست؟ این حکم درخصوص پرداخت کننده وجه در قبال اخذ امتیاز چیست؟

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

به طور کلی رشوه دادن و رشوه گرفتن در قضاوت حرام است و در غیر مورد قضاوت اگر احقاق حق شرعی شخص موکول به دادن وجهی باشد دادن وجه اشکال ندارد اما برگیرنده آن حرام است و اما دادن هدیه و امثال آن برای تخلف کارمند از قوانین و یا دادن امتیاز به برخی از مشتریان خصوصا اگر موجب تضییع حق دیگران شود جایز نیست.

آیت الله موسوی اردبیلی:

الف : [رشوه] هرگونه پرداخت مال به صاحب منصب و دیگران، برای تاثیرگذاری برخلاف حق واقع را شامل می شود.

 

ب  وج : اگر کسی ناچار شود، برای احقاق حق ثابت و مسلم خود مبلغی را بپردازد، حکم رشوه را ندارد، ولی اگر گیرنده حق و حساب و هدیه، به وظیفه خود عمل نمی کند، مگر با گرفتن وجه، برای او جایز نیست.

د: اصل واگذاری امتیاز توسط یک فرد باید قانونی و در حدود اختیارات او باشد و از نظر گرفتن وجه، تنها در صورتی جایز است که در قانون مذکور چنین اجازه ای داده شده باشد و الّا جایز نیست.

آیت الله سبحانی:

رشوه این است که با پرداختن چیز ارزشمند حقی را ناحق و باطلی را زنده کند و احیاناً برخی گفته اند اگر برای صدور حکم به نفع او، چیزی پرداخت شود خواه حق یا باطل، حکم رشوه را دارد.

آیت الله صانعی:

ج- الف: هر چند حرمت رشوه در ارتباط با قاضی مطرح گردیده است اما به الغاء خصوصیت رشوه دادن و رشوه گرفتن در هر کاری که موجب تضییع حق دیگران گردد حرام و اکل به باطل است.

ب: گرفتن رشوه و پرداخت آن حرام است، مگر در جایی که انسان به شرط عدم تضییع حق دیگران بدون پرداخت رشوه نمی تواند به حق خود برسد، که در این صورت، برای پرداخت کننده مانعی ندارد و معذور است، ولی برای گیرنده حرام است، و اکل مال از طریق باطل است؛ و حکم مرتکبِ حرامی که معذوریتی در آن نباشد، تعزیر است. و لکن بر اداره کنندگان امور کشوری نظارت بر دستگاه های ذیربط و حسن اجرای امور و برخورد با متخلفان است تا افراد مسئول با رعایت قوانین و تسهیل امور از انحطاط ساختار اداری جلوگیری نمایند.

د: هرگونه دریافت پول یا گذاشتن شرایطی که موجب تضییع حق دیگران یا تأثیر در تصمیم گیری اموری که در قانون به نظر متصدی مربوطه گذاشته شده باشد گردد و اکل مال به باطل و حرام است.