کارشکنی عربستان علیه توافق آتش بس در سوریه آغاز شد

به گزارش «شيعه نيوز»، ریاض حجاب، هماهنگ کننده ائتلاف معارضین سوری تحت حمایت عربستان سعودی به نام «کمیته عالی مذاکرات»، اعلام کرده که این هیأت هرگونه طرح مورد توافق روسیه و آمریکا درباره سرنوشت سوریه را که با برنامه گذار پیشنهادی از سوی معارضین در تعارض باشد، نخواهد پذیرفت.

این کمیته که پیشتر در جریان مذاکرات ناکام تحت رهبری سازمان ملل درباره سوریه نیز حضور داشت، طرح خود برای گذار سیاسی در سوریه را در لندن ارائه داده بود. فرایند پیشنهادی، شامل یک دوره شش ماهه از مذاکرات برای تشکیل یک دولت انتقالی می شود که از چهره های معارضین، دولت و جامعه مدنی تشکیل شده است. بر اساس این طرح، بشار اسد باید در پایان دوره شش ماهه مذکور از قدرت کنار برود. پس از آن، دولت موقت هجده ماه کشور را اداره کرده و زمینه برگزاری انتخابات را فراهم می کند.

حجاب در این زمینه اظهار داشته: «اگر آنچه روس ها و آمریکایی بر سر آن توافق کرده اند، اختلاف بسیاری با آنچه سوری ها به آن تمایل دارند، داشته باشد، ما نمی توانیم آن را بپذیریم... در این طرح گذار، مسأله نگه داشتن اسد به مدت شش ماه یا یک ماه یا یک روز مطرح نیست. روس ها و آمریکایی ها این را می دانند. آن ها از مخالفت مردم سوریه آگاهند، زیرا این مردم بسیار قربانی داده اند و این خواسته خود را رها نخواهند کرد».

دلیل این کارشکنی سریع چیست؟

همان گونه که اشاره شد، گروه  کمیته عالی مذاکرات که ریاض حجاب در رأس آن قرار دارد، گروهی است که مورد حمایت عربستان سعودی قرار دارد و فراتر از آن، اصولاً تحت نظارت مستقیم سعودی ها و به منظور حرکت در مسیر دستیابی به اهداف این کشور تشکیل شده است؛ بنابراین، اساساً موضع گیری ها این گروه را باید موضع گیری های دولت سعودی در قبال سوریه دانست.

به این ترتیب، آن گونه که مشخص است، عربستان سعودی از آنچه در ژنو میان روسیه و آمریکا توافق شد، رضایت ندارد. اما دلیل این امر چیست؟ از منظری کلی، به نظر می رسد، مهمترین موضوعی که اسباب ناخشنودی عربستان را فراهم کرده، همان موضوعی است که اصرار روس ها و انکار آمریکایی ها بر آن، مدت ها دستیابی به نتیجه را در موضوع سوریه به تأخیر انداخته بود؛ یعنی تفکیک گروه های «تندرو» و «میانه رو» از یکدیگر و لزوم گنجاندن نام برخی گروه های مورد حمایت سعودی ها در فهرست نخست.

در این زمینه، به طور مشخص می بایست به «جبهه النصره» اشاره کرد که اندک زمانی پس از اوج گیری درگیری ها در سوریه، خود را شاخه ای از القاعده در سوریه معرفی کرد؛ اما به تازگی و تحت تأثیر مجموعه تحولات میدانی و بین المللی، تلاش کرد با تغییر نام و گذاشتن نام «جبهه فتح الشام» بر روی خود، از فهرست گروه های تروریستی خارج شده و بتواند نقشی در آینده سوریه ایفا کند. اقدامی که در همان زمان اغلب تحلیلگران اشاره کردند با هدایت عربستان انجام گرفته است.

هرچند پس از تغییر نام گروه مذکور، این احتمال می رفت که آمریکا به همین بهانه نسبت به شناسایی آن به عنوان یک گروه «میانه رو» اقدام کند، فشارهای افکار عمومی بین المللی از یک سو و فشارهای دیپلماتیک دولت های حامی سوریه از سوی دیگر، سبب شد این اتفاق رخ ندهد و در توافق اخیر حاصل شده میان وزرای خارجه روسیه و آمریکا نیز مستقیم به موضوع مبارزه با جبهه النصره اشاره شده است.

این در حالی است که دیگر گروه های معارض تحت لوای کمیته عالی مذاکرات، فاقد توان عملیاتی لازم برای نبرد در عرصه میدانی سوریه هستند و بر همین اساس، احتمال می رود سعودی ها امیدوار بوده باشند که از طریق وارد کردن جبهه النصره به ترکیب این کمیته، آن را به وزنه ای در مقابل دولت سوریه تبدیل کنند و یا به طور کلی، فعالیت آزادانه این گروه می توانست فشار را بر دولت سوریه افزایش داده و به نفع عربستان عمل کند. با این حال، اکنون دست کم این بخش از طرح سعودی ها به شکست انجامیده است.

علاوه بر این عامل اصلی، شاید بتوان گفت نارضایتی عربستان سعودی از عدم مشورت با این کشور توسط آمریکا پیش از دستیابی به توافق با روسیه هم یکی دیگر از عواملی باشد که زمینه های کارشکنی در اجرای توافق را ایجاد کرده است. این امر به ویژه در شرایط افزایش تنش ها میان ریاض و واشنگتن بر سر موضوعاتی همچون تصویب امکان شکایت قربانیان واقعه 11 سپتامبر از عربستان در آمریکا، معنایی مهمتر نیز می یابد.

سرنوشت توافق روسیه و آمریکا چه خواهد شد؟

روز گذشته و اندکی پس از اعلام توافق مسکو و واشنگتن بر سر سوریه، تحلیلگران مختلف در بررسی بخت موفقیت این طرح جدید، اشاره می کردند که این موضوع به میزان موفقیت آمریکا در قانع کردن گروه های معارض به فاصله گرفتن از گروه های افراط گراتر، به ویژه جبهه النصره و در مقابل، میزان موفقیت روسیه در قانع کردن دولت سوریه به محدود کردن حملات هوایی خود بستگی دارد.

ساعاتی از اعلام توافق نگذشته بود که اعلام شد، دولت سوریه از طرح مورد توافق دو طرف حمایت کرده و به تعهدات خود بر اساس آن، پایبند خواهد بود. اساساً انتظاری جز این هم نمی رفت که طرحی با آن جزئیات، بدون دست کم سطحی از هماهنگی روسیه با دولت سوریه مطرح شده و مورد توافق قرار گرفته باشد. با این حال، همان طور که دیده شد، آمریکا در قدم نخست، با مخالفت گروه های معارضی روبه رو شده که باید آن ها را مدیریت کند.

بنابراین، می توان انتظار داشت که حتی اگر کلیت کمیته عالی مذاکرات به عنوان ساختاری که سعی دارد خود را بازوی سیاسی در روند صلح سوریه نشان دهد، از بر هم زدن مستقیم توافق خودداری کند، اما دست کم عناصر یا گروه هایی از بدنه این کمیته، با انجام اقدامی در راستای نقض آتش بس، جلوی وارد شدن به مرحله بعدی، یعنی آغاز عملیات های مشترک روسیه و آمریکا علیه تروریست ها را بگیرند. طبیعی است که هماهنگی و اقدام مشترک روسیه و آمریکا در سوریه، بیش از همه می تواند برای عربستان و متحدانش گران تمام شود!