زمانی نامناسب برای چالش نفتی عربستان

به رغم اینکه تحلیلگران از تغییر راهبرد عربستان سردرگم شده‌اند، اما ممکن است انگیزه مقامات سعودی از این رفتار فقط منطق اقتصادی باشد. با توجه به اینکه رقبای عربستان همگی در تلاش برای حفظ سهم بازار خود هستند، ممکن است این کشور نیز به دنبال افزایش سهم خود در بازار جهانی باشد و تلاش کند اشتباهی را که پیشتر هنگام نوسان شدید بهای نفت مرتکب شد، تکرار نکند.

با کاهش شدید قیمت نفت سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز آمریکا سال گذشته 37 درصد کاهش یافت. حتی این احتمال وجود دارد که سرمایه‌گذاریها در آمریکا و دیگر نقاط جهان امسال کاهش بیشتری یابد. کاهش قیمت گاز نیز که تابع قیمت نفت است، ممکن است به افزایش مصرف گاز و در عین حال کاهش استفاده از خودروهای کم مصرف و کاهش مصرف انرژیهای بادی، خورشیدی و هسته ای منجر شود. بنابراین کاهش قیمت جهانی در حال حاضر ممکن است زمینه را برای افزایش شدید قیمت‌ها در آینده فراهم کند.

نمی‌توان تصور کرد که مقامات سعودیها به پیامدهای ژئوپلیتیک بازی که راه انداخته اند، فکر نکرده باشند.

کاهش بهای نفت به معنی کاهش درآمد کشورهای رقیب تولید کننده نفت است. اگر کاهش قیمتها به ایران و روسیه(رقبای دیرینه عربستان) لطمه بزند، ریاض به طور قطع هیچ نگرانی نخواهد داشت. به علاوه کاهش بهای نفت ممکن است ایران را برای دستیابی به توافق هسته ای تحت فشار بیشتری قرار دهد و باعث توقف مواضع روسیه در قبال اوکراین شود.

انگیزه عربستان از این راهبرد جدید نفتی کمتر از پیامدهای احتمالی این راهبرد اهمیت دارد. پیامدهایی که برخی از آنها ممکن است کاملاً منفی باشد.

به رغم نفوذ قابل توجه عربستان در تعیین قیمت نفت، تولید نفت و گاز در آمریکا احتمالاً مدتی کند خواهد شد، اما نهایتا به وضعیت قبل بازخواهد گشت. آثار کاهش قیمت نفت در مناطق مختلف آمریکا متفاوت خواهد بود. با قیمت 50 دلاری نفت تنها برخی از میادین نفت شیل آمریکا همچنان قادر به سوددهی هستند. نفت شیل آمریکا نفت خام شیرین است و نسبت به نفت عربستان مزایایی دارد. پالایش نفت خام شیرین نسبت به نفت خام ترش عربستان آسان تر است.

ایجاد دردسر برای تهران و مسکو الزاماً منجر به اعطای امتیاز از سوی تهران یا تغییر رفتار مسکو نخواهد شد. حتی ممکن است این اقدامات نتیجه عکس داشته باشد. این احتمال وجود دارد که ایران حمایت از سوریه و تلاش برای گسترش نفوذ شیعه در منطقه مدیترانه و شبه جزیره عرب را بیشتر کند. در حال حاضر با وجود کاهش سریع ارزش روبل روسیه نشانه‌های زیادی از آمادگی پوتین برای خارج کردن نیروها و تجهیزات نظامی روسیه از شرق اوکراین دیده نمی‌شود.

بزرگترین خطر استراتژی نفتی عربستان برای این کشور، داخلی است. از دست رفتن درآمد 89 میلیارد دلاری عربستان در سال 2015(با احتساب نفت بشکه ای 55 دلار) به انقلاب در این کشور منجر نخواهد شد. اما کاهش ناگهانی و شدید بودجه اجتماعی و دستمزد کارکنان دولت که 50 درصد بودجه را به خود اختصاص می‌دهد، ممکن است عواقب غیرمنتظره ای برای ریاض داشته باشد.

در واقع افزایش بیکاری در عربستان ممکن است بسیار زودتر از آنچه مقامات سعودی تصور می‌کنند موجبات بی ثباتی در عربستان را فراهم کند. مقامات عربستان در محافل خصوصی اعلام کرده اند که ذخایر ارزی حدودا 750 میلیارد دلاری برای مقابله با پیامدهای مالی کوتاه مدت و جلوگیری از کسری بودجه در اختیار دارند.

دولت‌ها چه در اطمینان کامل و چه در نگرانی ممکن است در سطح کلان ریسک کنند. راهبرد نفتی عربستان نشانه اطمینان مقامات این کشور نیست. با توجه به وخامت حال پادشاه عربستان، رقابت شاهزادگان سعودی برای جانشینی، فشارهای داخلی برای اصلاحات، درگیریها در همسایگانی نظیر یمن و چالش‌های ناشی از اقدامات داعش، ممکن است عربستان با مشکلات بسیار بیشتری از آنچه که فکر می‌کرد مواجه شود و اینطور به نظر می‌رسد که ریاض زمان نامناسبی را برای چالشی ترین راهبرد نفتی ژئوپلیتیک خود از سال 1945 تاکنون انتخاب کرده است.

انتهای پیام/ ن . ش