چهل حدیث درباره مال و ثروت از ائمه اطهار (ع)

 «شیعه نیوز»: «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»: ما بَلَی اللهُ العِبادَ بِشَیءٍ اَشدَّ عَلیهم مِنَ اِخراجِ الدِّرهَم! خداوند بندگان را به چیزی سخت‌تر از خرج کردن پول امتحان نکرده است! (بحار، ج ٧٠، ص ١٣٩)
چهل حدیث درباره مال و ثروت
١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَلمالُ عارِیةٌ.
مال و ثروت در دست انسان یك عاریه و امانت است. (فهرست غرر، ص ٣٧٤)

٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِنَّ اَحسابَ اَهلِ الدُّنیا هذا المالُ!
حَسَب و افتخارات اهل دنیا تنها در همین مال‌ و منال‌ها خلاصه می‌شود! (شهاب‌الاخبار، ص ٢٥٨)

٣ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
ما بَلَی اللهُ العِبادَ بِشَیءٍ اَشدَّ عَلیهم مِنَ اِخراجِ الدِّرهَم!
خداوند بندگان را به چیزی سخت‌تر از خرج کردن پول امتحان نکرده است! (بحار، ج ٧٠، ص ١٣٩)

٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
حُبُّ المالِ یُوهِنُ الدّینَ و یُفسدُالیَقینَ.
مال‌دوستی، دینِ و ایمان انسان را سست می‌کند و معتقدات یقینی را تباه و منحرف می‌نماید. (فهرست غرر، ص ٣٧٦)

٥ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:
اِنّ اَعظَمَ النّاسِ قَدْراً اَلّذیِ لایَریَ الدُّنیا لِنَفسِهِ خَطَراً.
بالاترین قدر و منزلت را كسی داراست كه دنیا و مادیات در نظر او قدر و منزلتی نداشته باشند. (اصول كافی، ج ١، ص ٢٢)

٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
خَیرُالمالِ ما اُنفِقَ فی سبیلِ ‌اللهِ.
بهترین مال و ثروت آن مالی است که در راه خدا انفاق شود. (مواعظ عددیه، ص ٢٢)

٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
لا یُكرِمُ المَرءُ نَفسَهُ حَتّی یُهینَ مالَهُ.
انسان تا وقتی که مال خود را حقیر و ناچیز نشمارد به کرامت نفس و بزرگواری دست نخواهد یافت. (فهرست غرر، ص ٣٧٧)

٨ـ امام علی‌ نقی(ع):
النّاسُ فیِ الدُّنیا بِالأَموالِ وَ فیِ الآخِرَةِ بِالأَعمالِ.
مردم در دنیا با مال و دارائیشان نشانه و شناخته می‌شوند و در آخرت (تنها) با اعمال و کردارهایشان. (بحار، ج ٧٨، ص ٣٦٩)

٩ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
اِنْ كانَ الحِسابُ حَقّاً فالجَمعُ لِماذا؟!
اگر حسابرسی (فردا) حتمی و حق است پس این همه جمع و اندوخته کردن چرا؟! (خصال، ج ٢، ص ٦١)

١٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
یَاابْنَ آدَم! لا بِقلیلٍ تَقنَعُ وَ لا بِكَثیرٍ تَشبَع!
ای آدمیزاد! تو نه با كم قناعت می‌كنی و نه با زیادی سیر می‌شوی! (مواعظ عددیه، ص ١١)

١١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
یَاابْنَ آدمَ! مَا كَسَبْتَ فَوقَ قُوتِكَ فَاَنتَ فیهِ خازِنٌ لِغَیركَ.
ای آدمیزاد! (بدان) هر چه زیادتر از روزی خود به دست می‌آوری خزانه‌دار برای دیگری خواهی بود. (نهج‌البلاغه، كلمة ١٨٣)

١٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
الحِرصُ عَلَی الدُّنیا مِن علاماتِ النِّفاقِ.
یكی از علامت‌های نفاق حریص بودن بر دنیا و دنیاداری است. (مواعظ عددیه، ص ١١)

١٣ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
اَوحَی اللهُ عَزّوَجَلّ اِلی موسی(ع): یا موسی! لاتَفرحْ بِكَثرَةِ المالِ وَ لا تَدَعْ ذِكریِ عَلی كُلِّ حالٍ فَاِنَّ كَثَرةَ المالِ تُنسیِ الذُّنوبَ، وَ اِنَّ تَرْكَِ ذِكری یُقسی القُلوبَ.
خداوند متعال به موسی علیه‌السلام وحی فرستاد: موسی! باداشتن مال زیاد خوشحال و مغرور مشو و ذكر مرا در هر حال كه هستی از یاد مبر كه مال زیاد گنا‌هان را از یاد انسان می‌برد و غافل ماندن از ذكر من باعث قساوت و سنگدلی می‌گردد. (اصول كافی، ج ٤، ص ٢٥٦)

١٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اِستراحَةُ الناسِ فی‌الیَأسِ.
آسایش (واقعی) مردم، در نداشتن چشم‌داشت به مال دیگران است. (مواعظ عددیه، ص ٢١)

١٥ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
كَثَرةُ المالِ تُفسِدُ القُلوبَ و تَنشیءُ الذُّنوبَ.
مال زیاد، دل‌ها را فاسد می‌كند و برگناهان انسان می‌افزاید. (فهرست غرر، ص ٣٧٦)

١٦ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
المالُ والبَنونَ حَرثُ الدّنیا و العَملُ الصّالِحُ حَرثُ الآخِرَةِ و قد یَجَمَعهُما اللهُ لِأَقوامٍ.
مال و اولاد بذر و کشتزار دنیا است و عمل صالح کشتزار آخرت است و گاه می‌شود خداوند این دو را با هم جمع می‌كند و به مردمی (شایسته و سعادتمند) عطا می‌فرماید. (تفسیر صافی قدیم، ص ٤٧٩)

١٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
لایَذهَبُ مِن مالِكَ ما وَعَظَكَ!
مالی که از دست داده‌ای و برای تو یک درس و موعظه بوده (در حقیقت) آن را از دست نداد‌ه‌ای! (نهج‌البلاغه، کلمة ١٨٧)

١٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِتقَّوا الشُّحَّ فَإنَّ الشُّحَّ أَهلَكَ مَن كانَ قَبلَكُم.
از بخل و حرص كاملاً بپرهیزید. همین بخل و حرص بود كه امت‌های پیشین قبل از شما را به هلاكت رسانده است. (مواعظ عددیّه، ص ١٣)

١٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
السّخاءُ حَسَنٌ وَ هُوَ مِن الأغنیاءِ أحسَنُ.
سخاوت یک خصلت نیکو و پسندیده است اما از اغنیا نیكوتر و پسندیده‌تر است. (مواعظ عددیه، ص ١٨١)

٢٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
غَنِیٌّ سَخِیٌّ أجرُهُ كَأَجرِ الخَلیلِ ابراهیمَ علیه‌السلام.
یك آدم غنی سخاوتمند، پاداش او همانند پاداش ابراهیم خلیل پیامبر علیه‌السلام است. (مواعظ عددیه، ص ١٧٦)

٢١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
الغَنِیُّ بِلاسَخاوَةٍ كَالشّجَرِ بِلاثَمَرٍ.
آدم غنی كه سخاوت ندارد مانند درختی است كه میوه ندارد. (مواعظ عددیّه، ص ١٥٤)

٢٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
إنَّ اللهَ یُبغِضُ البَخیلَ فی حیاتِهِ اَلسَّخِیَّ عندَ مَوتِه.
خداوند، آن كسی كه در زندگی بخیل و تنگ‌نظر باشد ولی در وقت مردن كریم و سخاوتمند شود! مبغوض می‌دارد. (المحجّةالبیضاء، ج ٦، ص ٧٤)

٢٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
شَحیحٌ غَنِیُّ أفْقَرُ مِن فَقیرٍ سخِیٍّ!
یك ثروتمند بخیل و طمعكار از یك فقیر سخاوتمند فقیرتر است! (مواعظ عددیّه، ص ٢٢)

٢٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
طوبی لِمَن شَغلَهُ عَیبُهُ عَن عُیوب النّاسِ وَأَنَفَقَ مِن مالٍ اكتَسَبَهُ مِن غَیر مَعصِیَةٍ.
خوشا به حال كسی كه با اصلاح عیوب خود، او را از دنبال كردن عیوب دیگران باز می‌دارد و از مالی كه از راه مشروع به دست آورده (در راه خدا) انفاق می‌نماید. (مواعظ عددیه، ص ١٠)

٢٥ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَلغِنی و الَفقرُ یَكْشفِان جَواهِرَ الرِّجالِ وَ أوصافَهُما!
فقر و غنی حقیقت و رفتار اشخاص را آشکار می‌سازد! (هر دو مایة امتحان است) (فهرست‌ غرر، ص ٢٩٨)

٢٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن قَنَعَ بِما رَزَقَهُ اللهُ فَهُوَ مِن أَغنیَ النّاسِ.
غنی‌ترین مردم آن كسی است كه به قسمت خدادادی خود قانع و راضی باشد. (الشِّهاب فی‌الحِكَم و الآداب، ص ٢١)

٢٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مالُكَ ما قَدّمتَ و مالُ وارِثِكَ ما أخَّرتَ.
مالی كه پیشاپیش خود (برای آخرت) می‌فرستی آن مال تو است و آن که بعد از خود به جای می‌گذاری مال وارث تو است. (نهج‌الفصاحه، ج ١، ص ٧٠)

٢٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
إنّ قَلبَ الرّجُلِ مَعَ مالِهِ، إنْ قَدّمَهُ أحَبَّ أنْ یَلحَقَهُ وَ إنْ خَلَّفهُ أَحَبَّ أَن یَتخلَّفَ مَعَهُ.
دل انسان به مال و دارائی او بسته است. اگر آن را پیش فرستاد دوست دارد بدان ملحق شود و اگر آن را برای بعد از خود گذاشت دوست دارد (در این دنیا) در کنار آن بماند و با حسرت و ندامت از دنیا می‌رود. (مشکوةالأنوار، فصل ٧، باب ٦)

٢٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
قلیلٌ مِنَ الأَغنیاءِ مَن یُواسی و یُسعِفُ.
از میان اغنیا عدة قلیلی هستند که به داد فقرا می‌رسند و از آن‌ها دستگیری می‌نمایند. (فهرست غرر، ص ٢٩٩)

٣٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَعظمُ النّاسِ حسرَةً مَن رَأی مالَهُ فی میزانِ غَیرِهِ و أَدخَلَهُ اللهُ بِهِ النّارَ وَ أَدخَلَهُ وارثَهُ یِهِ الجّنَّةَ!
روز قیامت بیشترین حسرت و افسوس را کسی می‌خورد که ببیند مال او در ترازوی دیگری است (وارث او) و خداوند او را از راه همین مال وارد جهنم می‌کند و وارثش را با عمل صالح از راه همین مال وارد بهشت می‌گرداند! (سفینه، ج ٢، ص ٥٥٨)

٣١ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
اَوّلُ مَن‌ یَدخُلُ‌ النّارَ امیرٌ یَتَسلّطُ لَم یَعدِلْ وَ ذو ثَروَةٍ مِنَ المالِ لَمْ یُعطِ‌ المالَ حَقَّهُ و فَقیرٌ فَخُورٌ.
این سه نفر نخستین کسانی هستند که (فردا) وارد جهنم می‌شوند: زمامدار جبّار ستمگر و صاحب مالی که وجوهات و حقوق خود را نمی‌پردازد و فقیر متکبر فخرفروش. (عیون‌اخبارالرضا(ع)، ج ١، ص ٢٨)

٣٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
أمسِكْ مِنَ المالِ بِقَدرِ ضَرورَتِكَ و قَدِّمِ الفَضلَ لِیَومِ فاقَتِكَ.
از مال خود به اندازة نیازت برای خود نگهدار و زیادی را برای روز مبادا و فلاکت‌بار (بعد از مرگ) خود پیشاپیش فرست (آن را در واجبات و باقیات صالحات به مصرف برسان). (فهرست ‌غرر، ص ٣٧٥)

٣٣ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
نِعَم العَونُ علی تقوی اللهِ، اَلمالُ.
مال و دارایی انسان را به تقوی و پرهیزکاری یاری می‌‌نماید و به راستی که چه خوب معین و نیکو یاوری است. (مواعظ عددّیه، ص ١٩)

٣٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
بَرَكَةُ المالِ فی اَداءِ الزّكوةِ
پرداختن زکات و وجوهات، باعث برکت مال می‌شود. (مواعظ عددیه، ص ٢١)

٣٥ـ رسول اكرم(ص):
إنْ اَردتَ أن یُثرِیَ اللهُ مالَكَ فَزَكِّه.
اگر خواستی خدا مال و دارایی‌ات را زیاد کند آن را پاکیزه و طاهر بگردان (حق و وجوهات آن را بپرداز). (بحار، ج ٩٦، ص ٢٣)

٣٦ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
أشدُّ الأعمالِ ثلاثةٌ: اِعطاءُ الحَقِّ مِن‌نَفسِكَ، و ذِكرُاللهِ عَلی‌كُلِّ حالٍ ومُواساةِ الأَخِ فی المالِ.
این سه کار (برای انسان) سخت‌ترین اعمال است: با مردم با عدل و انصاف رفتار کردن، در هر حال در ذکر و به یاد خدا بودن، و با مال خود با برادران دینی مواسات نمودن. (مُسندالاما‌م‌الرضا علیه‌السلام، ج ١، ص ٢٨٨)

٣٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن مَدَّ عَیْنَیْهِ الی ما فی أیدیِ النّاسِ مِن دُنیاهُم طالَ حُزنُهُ.
کسی که همواره به دارایی و دنیای مردم چشم می‌دوزد غم و اندوه او طولانی خواهد بود. (تحف‌العقول، ص ٥١)

٣٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
لا مالَ أذهبُ بِالفاقَةِ مِنَ الرِّضا وَ القنُوعِ.
هیچ مالی كه بتواند فقر و بینوایی را از بین ببرد بهتر از قناعت و رضا بودن و قسمت خدادادی نیست. (تحف‌العقول، ص ٨٨).

٣٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اِنَّ اللهَ سُبحانَهُ فَرَضَ فی‌ اَموالِ الأَغنیاءِ أَقواتَ الفُقراءِ فما جاعَ فقیرٌ اِلاّبِما مَنعَ غنیٌّ.
خداوند سبحان، آذوقة فقرا را در اموال اغنیا قرار داده است، هیچ فقیری گرسنه نمانده مگر به سبب آنچه که ثروتمندی از او دریغ داشته است. (نهج‌البلاغه، کلمة ٣٢٠)

٤٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
إنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةُ المالِ و أفضلُ مِن سَعَةِ المالِ صِحَّةُ البَدَنِ و اَفضَلُ مِن صِحّةِ البَدَنِ تَقویَ القَلبِ.
یکی از نعمت‌های الهی وسعت مالی است، و از وسعت مالی بالاتر، سلامتی بدن و از سلامتی بدن بالاتر تقوای دل و پرهیزگاری است. (مواعظ‌ عددیه، ص ٢)