نگاهی به تأثیر معنوی بیماری در قرآن و روایات

شیعه نیوز: این روز‌ها جامعۀ ما همچون سایر جوامع با بیماری منحوس کرونا مواجه شده است. علاوه بر این، سایر بیماری‌های فصلی گریبانگیر ملت‌ها شده است به گونه‌ای که کمتر کسی را سراغ داریم که بستگان نزدیک آن‌ها گرفتار نوعی از بیماری نشده باشند.

اما از منظری دینی، آنچه ورای بیماری‌ها وجود دارد، دستیابی هرچه بیشتر به محضریت خداوند متعال است. در این نگاه، هر نوع بیماری و گرفتاری همانند برگ‌های پاییزی که از درخت فرو می‌ریزند، سبب ریزش گناهان از وجود انسان می‌شوند و او را سبکبال و موجبات تقرب به خداوند را فراهم می‌کند. در این باره پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) در حدیثی زیبا تصریح می‌فرمایند «براى مؤمن در مرضش چهار خصلت است: قلم از او برداشته مى‌‏شود و خدا به فرشتگان امر می‌کند که برایش بنویسند همان ثوابى که در حال تندرستى انجام داده و گناهانش می‌ریزد آنچنان که برگ درخت می‌ریزد؛ لِلْمَرِیضِ فِی مَرَضِهِ أَرْبَعُ خِصَالٍ یُرْفَعُ عَنْهُ الْقَلَمُ وَ یَأْمُرُ اللَّهُ الْمَلَکَ أَنْ یَکْتُبَ لَهُ نَوَالَ مَا کَانَ یَعْمَلُهُ فِی صِحَّتِهِ وَ تَسَاقَطَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یَتَسَاقَطُ وَرَقُ الشَّجَر» (إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج‏۱، ص ۴۳)

یا امام صادق علیه السلام در روایتی تب مؤمن را کفاره گناهان یک ساله فرد برشمرد و فرمود «تبِ یک شب، کفّاره گناهان یک سال است، زیرا درد و الم آن تا یک سال در بدن باقى مى‏‌ماند.» (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۹۲)

یا در حدیثی دیگر خطاب به یکی از یاران خویش به نام مفضل فرمود «به خدا سوگند شما به خاطر گناهان در آخرت عقوبت نخواهید شد بلکه ابتلائات و شدائد در دنیا که به آن‌ها گرفتار مى‌‏شوید، کفاره گناهانتان خواهد بود» (علل الشرائع، ج‏۱، ص ۲۹۷)

یا رسول گرامی اسلام (صل الله علیه و آله و سلم) در دیگر حدیث فرمود «چون مسلمان بیمار شود خداوند نیک‌ترین کارهایى را که در حال تندرستى انجام می‌داد بر او نویسد و همان‌طور که برگ از درخت فرو ریزد گناهانش فرو ریزد؛ إِذَا مَرِضَ الْمُسْلِمُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ کَأَحْسَنِ مَا کَانَ یَعْمَلُهُ فِی صِحَّتِهِ وَ تَسَاقَطَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یَتَسَاقَطُ وَرَقُ الشَّجَرِ.» (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص:۱۹۴)

نکته‌ای که در اینجا دربارۀ اثر بیماری در تقرب نسبت به خداوند متعال حائز اهمیت است، خاصیت آن در رجوع به درگاه الهی است. خداوند در آیه ۴۲ سوره انعام تضرع و خاکساری به درگاه خود را یکی از نتایج بیماری‌ها و سختی‌ها معرفی کرده، می‌فرماید «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى‏ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِکَ فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُون‏؛ و به‌یقین، ما به‌سوى امّت‌هایى که پیش از تو بودند [پیامبرانى‏]فرستادیم و آنان را به تنگى معیشت وبیمارى دچار کردیم تا به تضرع کشیده شوند» و یا در انتهای آیه ۴۸ سوره زخرف درباره امت موسای نبی یعنی بنی‌اسرائیل می‌فرماید «وَ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون‏؛ و به عذاب گرفتارشان کردیم، امید که (به‌سوی من) بازگردند.»

این نوع سنت خداوند در برخورد با بیماران، برخوردی کریمانه و از سر رحمت است تا بشر را به فطرت خداجوی خود بازگرداند و از این رهگذر او را مورد تربیت و تزکیه قرار دهد تا بشریت را در راستای برنامه‌های خویش برای تشکیل آن تمدن نهایی و سرزمین موعود به کار گیرد. هرچند وهلۀ اول هر نوع بیماری و گرفتاری برای انسان ناخوشایند است، اما در باطن، دستاوردی تربیتی را به دنبال دارد. با این حال از آنجا که انسان‌ها با حکمت مسائل آشنا نیستند، باید از هر نوع بیماری و گرفتاری به خداوند متعال پناه برد؛ چه اینکه برخی بیماری‌ها حاصل فتنه‌گری دشمنان بشریت است که این امر را در موضوعی مثل کرونا قریب به یقین یافتیم.