مردی که پیامبر (ص) او را نَفَسُ‌الرَّحمان نامید

شیعه نیوز: دلیل داشت و بی‌دلیل نبود؛ مادرش گفته بود در مدینه زیادی توقف نکند. گفته بود برو و اگر پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) را نیافتی زود برگرد. بمانَد و عزیز دنیا و آخرت را ببیند یا برود و امر مادر را اطاعت کند؟ رفت. دلیلش را خدا پسندید و رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) هم. از اینجا بود که اویس، اویس شد؛ پیش از آن نزد خدا اویس بود و پس از آن که رفت نزد مردم هم اویس شد. دلیل داشت و بی‌دلیل نبود که پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) او را «نَفَسُ الرَّحمان» نامید.

نامش «اویس بن عامر تمیمی» بود و اهل قَرَن از نواحی یمن بود و شتربان بود و زاهد و قانع و نگهدارِ مادرِ پیرِ نابینا و نگهبانِ حریم والد و ولدی. از مادر اجازه گرفته بود که برای دیدار پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) برود، رفته بود درِ خانه و محبوب جانش در خانه نبود. صبر هم نمی‌توانست بکند که مادر اجازه نداده بود برای توقف زیاد. بار‌ها خانه را نگریسته بود و فقط خدا می‌داند چگونه دل کنده بود آخرسر. آخرین نگاه را انداخته بود لابد با همه وجود و همه وجود چشم شده بود جلوی آن آستان و همه وجود دل و جان شده بود در حسرت دیدار.

درباره «اویس قرنی» آثار مکتوب ادبی فراوان است و زندگی وی موضوع فیلم، سریال و نمایش‌های بسیاری در ایران و کشور‌های مسلمان شده است

سیّدالتابعین شد!

اویس دلیل داشت و بی‌دلیل نبود که پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) وقتی بازگشته بود، فرموده بود که نور می‌بیند در خانه؛ نور ارادت بوده از نگاه دل به دل‌ستان، از نگاه جان به جانان. دلیل داشت و بی‌دلیل نبود که پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) فرموده بود از سوی یمن بوی خداوند می‌شنوم. دلیل داشت و رفت و صحابه نشد و جزو تابعین شد؛ ولی «سیّدالتابعین» شد.

اویس قرنی را به زهد و پارسایی می‌شناختند و اینکه ساده‌زیست و قانع بوده و همیشه لباس بی‌ارزش بر تن داشته و دنیا را فانی می‌دانسته و بسیار صدقه می‌داده و سجده‌های طولانی و رکوع‌های طولانی داشته است. می‌گفته امشب شب رکوع است یا امشب شب سجود است و شب را با یک رکوع یا سجود طولانی به صبح می‌رسانده است؛ تاریخ هم چنین کرد و همین یک اویس را به مدت طولانی و در تمام اعصار و قرون ستود. از آنجا که جای ادب در ادبیات است، ادب اویس نسبت به مادرش جایگاهی ویژه در ادبیات پارسی دارد. محبت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به وی نیز روسپیدش کرد و در عرفان نیز مقامی بلند دارد. اویس جزو ۷۲ عارف بزرگ تذکرةالاولیاء است و عطار یک بخش از کتابش را به شرح کرامات وی اختصاص داده است.

اغلب شاعران بزرگ ایران زمین از جمله سنایی و مولانا هم درباره‌اش ابیاتی سروده‌اند و به دفعات به مقامات معنوی وی اشاره کرده‌اند. این بیت مشهور در میان پارسی‌گویان را هم «ابوسعید ابوالخیر» درباره اویس سروده است:
گر در یمنی چو با منی پیش منی
گر پیش منی چو بی‌منی در یمنی

پیراهنی منسوب به «اویس قرنی» در مسجدی در استانبول ترکیه هر ساله در معرض دید عموم قرار می‌گیرد. مشهور است که پیراهنی از طرف پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به اویس هدیه شده است

پاداشی که اویس گرفت!

تاریخ، پاداش قلب صاف و ادب و ارادت اویس را داد. ولی خودش منتظر تاریخ نماند؛ پاداشی از خدا می‌خواست بالاتر از این‌ها و بالاترین پاداش را می‌خواست. این‌گونه بود که در مدت عمر، دوباره به آستان آن در و آن خانه امن بازگشت. به دیدار علی (علیه السلام) نائل شد و از یاران شاه مردان شد و ۱۸ صفر سال ۳۷ قمری در صفین، شهد گوارا نوشید.