دوران امام محمد باقر (ع) و شکوفایی جامعه شیعی

شیعه نیوز: امام محمد باقر (علیه السلام)  پنجمين امام شيعه در روز اول رجب مصادف با روز جمعه در سال 57 هجري ديده به جهان گشود، پدر گرامي ايشان امام سجاد  (علیه السلام)  و مادر بزرگوارش فاطمه دختر امام حسن (علیه السلام)  بود..

مشهورترين لقب ايشان «باقر» است. 3 ساله بود كه واقعه عاشورا اتفاق افتاد و 38 سال در كنار امامت پدر عزيزش امام سجاد (علیه السلام)  بود و با شهادت ايشان در سال 95 هجري دوران امامت ايشان آغاز شد .

اين دوران به گواهي امام صادق  (علیه السلام)  نوزده سال و دو ماه ادامه يافت و با حكمراني پنج تن از خلفاي اموي هم زمان بود . از حضرت باقر (علیه السلام)  برخورد سياسي عمومي با خلفاي هم عصرشان گزارش نشده اما هر گاه فرصت را مناسب مي ديد حكومت غاصبانه آنان را نفي مي كرد .

سرانجام آن امام مظلوم در اثر دسيسه «هشام بن عبدالملك» مسموم شد و به روز هفتم ذي الحجه از سال 114 هجري در سن 57 سالگي چشم از جهان فروبست و در بقيع به خاك سپرده شد. امام باقر (علیه السلام)  علاوه بر علم عظيم الهي وحلم بي نظير داراي سجاياي اخلاقي بزرگي بودند. به مناسبت سالروز میلاد آن حضرت گفتگویی انجام داده ایم با حجت الاسلام و المسلمین «محمدرضا فوادیان» ، استاد حوزه و دانشگاه که در پی می آید:

فضای جامعه در دوران امامت امام محمدباقر (علیه السلام)  چگونه بود؟

امامت امام سجاد  (علیه السلام)  بیش از 30 سال به طول انجامید که ابتدای امامت آن حضرت مصادف با زمانی بود که شیعه مهجور شده بود، اما امام سجاد  (علیه السلام) در طول این سال‌ها شرایط و بستری را فراهم کردند که مردم، مرجعیت علمی ائمه  (علیه السلام)  را بپذیرند.

دانش امام محمد باقر (علیه السلام)  در میان شیعیان زبانزد است و ما معتقدیم که ایشان فرصتی برای نشر علوم اهل بیت  (علیه السلام)  پیدا کردند و امروز مطالب زیادی از آن حضرت به یادگار مانده است.

در میان 12 امام معصوم  (علیه السلام) ، بیشترین احادیث و روایات منتسب به امام محمد باقر  (علیه السلام)  و امام جعفر صادق  (علیه السلام)  است، همه مردم از جمله فرقه‌ها و جریان‌های مختلف در دوران امام محمدباقر (علیه السلام) ، به در خانه اهل بیت  (علیه السلام)  می‌رفتند و از علم سرشار آن حضرت استفاده می‌کردند.

امام محمد باقر  (علیه السلام)  از فرصتی که امام زین العابدین (علیه السلام)  ایجاد کرده بودند، استفاده کردند و موضوعات مختلف از جمله احکام، معارف و کلام شیعه را جان تازه بخشیدند.

اولین جریانات انحرافی در زمان امام محمدباقر  (علیه السلام)  شکل گرفت در این خصوص توضیح بفرمایید؟

در زمان امامت آن حضرت، اولین جریان‌های انحرافی شکل گرفت به همین دلیل در میان روایاتی که به نقل از امام محمد باقر  (علیه السلام)  بیان شده است، روایات مهدویت نیز وجود دارد.

در میان ائمه معصوم  (علیه السلام) ، امام محمد باقر  (علیه السلام)  بعد از امام صادق  (علیه السلام)  بیشترین روایات مهدویت را بیان فرموده است و معرفت امام زمان (عج)، مسأله غیبت امام مهدی (عج)، انتظار، علائم ظهور، حکومت و رجعت مهم ترین موضوعاتی است که امام محمد باقر  (علیه السلام)  در احادیث مهدویت به آن اشاره فرموده است.

یکی از موضوعات مهم دیگر در خصوص زمینه‌های صدور روایات مهدویت از امام محمد باقر  (علیه السلام)  است؛ به طوری که نارضایتی مردم از بنی امیه در دوران امام باقر  (علیه السلام)  بالا گرفته بود و مردم از حکومت اموی خسته شده بودند و حکومت اموی رو به ضعف می‌رفت.

رویکرد مردم در دوران امام باقر  (علیه السلام)  نسبت به حکومت حاکم زمان و امامت امام زمان شان چگونه بود؟

در آن دوران درخواست‌هایی از سوی مردم به امام محمدباقر  (علیه السلام)  جهت تشکیل حکومت می‌شد، از جمله عبدالحمید واسطی و زراره به امام باقر  (علیه السلام)  که تأکید بر قیام می‌کردند؛ در دوران امام محمد باقر  (علیه السلام) ، شور و شوق انتظار برای تشکیل حکومت اهل بیت  (علیه السلام)  زیاد شده بود.

درکتاب رهبر فرزانه انقلاب (مدظله) با نام «انسان 250 ساله»، آمده است که برخی مردم گمان به قائمیت امام محمدباقر  (علیه السلام)  داشتند و آن حضرت را امام قائم می‌پنداشتند که علت این امر این بود که حکومت بنی امیه رو به ضعف می‌رفت، ظلم و فساد در جامعه افزایش یافته بود و شیعیان علاقمند بودند که اهل بیت  (علیه السلام)  حکومت تشکیل دهند.

در زمان امامت امام محمد باقر  (علیه السلام) ، آن چنان شوق برای تشکیل حکومت اهل بیت  (علیه السلام)  زیاد شده بود که امام باقر  (علیه السلام)  از این موضوع استفاده کردند و آن شرایط حکومت حقیقی اهل بیت  (علیه السلام)  را که برای امام دوازدهم است، بیان فرمودند.

وقتی مردم از امام محمدباقر  (علیه السلام)  درخواست قیام می‌کنند، آن حضرت  (علیه السلام)  تبیین می‌ کنند که اکنون شرایط مهیا نیست، اما فرزندی از فرزندان آن حضرت در آینده قیام می‌کند و حکومت تشکیل می‌دهد.

نقش امام باقر  (علیه السلام)  در شکوفایی جامعه شیعی چگونه بود؟

اگر دوران امامت امام باقر  (علیه السلام)  را با امامان پیش از ایشان مقایسه کنیم، مشاهده می‌کنیم که به خاطر ایجاد فضای مناسب برای تبلیغ معارف ناب دینی و شرایط زمانی امامت امام محمدباقر  (علیه السلام)  شاهد یک شکوفایی فوق‌العاده در جامعه شیعی هستیم.

امام باقر  (علیه السلام)  روایات بسیاری درباره امام مهدی (عج) دارند و علاقمندان به این موضوع می‌توانند به سه کتاب مراجعه کنند، از جمله کتاب «کمال الدین» شیخ صدوق که در جلد اول آن همه روایات امام محمد باقر  (علیه السلام)  در مورد امام مهدی (عج) را بیان کرده است.

همچنین در جلد پنجم کتاب «معجم احادیث الامام المهدی»، احادیث امام باقر  (علیه السلام)  در باره امام عصر (عج) بیان شده است، همچنین کتاب «یاد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف» تألیف خادمی شیرازی نیز روایات امام باقر  (علیه السلام)  در رابطه با حضرت مهدی (عج) آمده است.

مقالاتی در خصوص طرح اندیشه مهدویت از سوی امام باقر  (علیه السلام)  تألیف شده است که تأملی در چگونگی طرح آموزه‌های مهدویت از سوی امام باقر علیه‌السلام و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی آن حضرت است و در این مقالات، روایات امام باقر  (علیه السلام)  در خصوص امام زمان (عج) را تحلیل کرده است که از اهمیت زیادی برخوردار است.