چهار مسجد منفور در عصر ظهور!

به گزارش «شیعه نیوز»، بنابر روایات مرتبط با عصر ظهور امام زمان(عج)، مسجد در آن عصر طلایی تاریخ بشریت از جایگاهی ویژه برخوردار است و محور بسیاری از اقدامات امام عصر(عج) به شمار می رود.

در این نوشتار به بخشی از جایگاه مسجد در دولت موعود پرداخته می شود:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در ابتدای ورود خویش به مدینه، اقدام به ساخت مسجد نمود. ساختن مسجد همزمان بود با فقر و محرومیّت و بی سوادی مردم؛ زمانی که جاهلیت هنوز ریشه در افکار مردم داشت و حکومت اسلامی پا نگرفته و از نظر بنیه اقتصادی به شدت ضعیف بود. نه بیت المالی وجود داشت و نه مسلمانان و شخص پیامبر صلی الله علیه و آله از مال و منالی برخوردار بودند. اکثر اصحاب در خانه های انصار مقیم بودند و عده ای نیز در کنار مسجد زندگی می کردند که به «اصحاب الصفّة» شهرت یافتند. در این شرایط، مسجدی بسیار ساده و با استفاده از مصالحی چون خشت و گل و چوب ساخته شد و با فرا رسیدن فصل گرما، مجوّز پهن کردن و بلند نمودن دیوارها و انداختن سایبانی بر سقف مسجد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اخذ شد.

در سال هفتم هجری به علّت توسعه اسلام و افزایش مسلمانان، حضرت(ص) دستور توسعه مسجد را داد؛ درحالی که هنوز سقفی برای آن ساخته نشده بود.

پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر اثر گسترش فتوحات مسلمین و کشورگشایی خلفا و راه یافتن فرهنگ و تمدّن های دیگر و اخذ تجارب، بنیان معماری نوینی در ساخت مساجد براساس نیازها و ضرورتهای زمان با سرعت فوق العاده آغاز شد.

سقف، محراب، مقصوره، گنبد، شبستان، صحن، رواق، مناره، و... اموری است که در این تحولات جدید به بنای مسجد اضافه شد؛ البته ریشه این تحولات گاه ضرورت ها، گاه سیاست ها و رقابت ها و گاه پیشرفت معماری و تمدن اسلامی و زیبایی خواهی بوده است.

علاقه مسلمانان به تعظیم و تقدیس مساجد که منبعث از تأکیدات قرآن کریم و دستورات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و پیشوایان اسلامی مبنی بر «عمران و آبادی مسجد»، «اخذ زینت در مسجد»، «رفعت مکانی مسجد»، «تعظیم شعائر الهی» و... استوار بوده است، باعث اهتمام بیش از پیش آنان در زیباسازی و مقاوم سازی و هنرنمایی در مساجد گردیده است. بدیهی است که در بستر گسترش تمدن و پیشرفتهای علمی و تکنولوژیهای مدرن، طبعا روز به روز مطابق با تحولات و پیشرفتهای زمان، بر شکوفایی و هنرنمایی مساجد مسلمین افزوده شده و می شود و این روند ادامه خواهد یافت تا روزی که آخرین ذخیره الهی، حضرت بقیة اللّه علیه السلام ظهور نماید.

نگاهی به روایات وارده در این موضوع، ما را با برنامه های حضرت مهدی علیه السلام نسبت به مساجد آشنا می سازد. آنچه از روایات استفاده می شود، به شرح ذیل است:

منع از تخریب مساجد

آن حضرت(عج) وقتی قیام می کند، برنامه های خویش را به یاران و اصحاب خود اعلام می دارد و از تک تک آنها تعهّد و بیعت می گیرد که طبق دستورات اعلام شده، رفتار نمایند و آنان حق تخلّف از آن را ندارند. از جمله اموری که بر آن بیعت گرفته می شود، این است که مساجد را در هنگام درگیری نظامی و فتح شهرها و محلاّت تخریب نکنند؛ لذا هیچ کس به هیچ وجه اجازه ندارد که بدون علّت و خودسرانه مسجدی را تخریب کند؛ مگر در مواردی که خود امام صلاح بداند و یا طرح های توسعه راه های عبور و مرور، چنین امری را ایجاب نماید.

از امیر مؤمنان علی علیه السلام نقل شده است که آن حضرت(ع) فرمود: «أَنَّهُ یَأْخُذُ الْبَیْعَةَ عَنْ اَصْحابِهِ عَلی اَنْ لا یَسْرِقُوا وَلا یَزِنُوا وَلا یَسُبُّوا مُسْلِما... وَلا یُخَرِّبُوا مَسْجِدا؛ به راستی او (مهدی علیه السلام ) از یارانش بیعت می گیرد که سرقت نکنند و زنا ننمایند و به مسلمانی دشنام ندهند ... و مسجدی را [بدون جهت و دلیل] تخریب نکنند».

تخریب مساجد ملعونه

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به فرمان الهی دست به تخریب مسجد ضرار زد که توسط دوازده نفر از منافقین ساخته شده بود؛ چنان که در قرآن کریم می خوانیم: «وَ الَّذِینَ اتَّخَذُواْ مَسْجِدًا ضِرَارًا وَ کُفْرًا وَ تَفْرِیقَام بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُو مِن قَبْلُ وَ لَیَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَآ إِلاَّ الْحُسْنَی وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَـذِبُونَ * لاَ تَقُمْ فِیهِ أَبَدًا »؛ «و [گروهی از منافقین] کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان [به مسلمانان] و [تقویت] کفر و تفرقه میان مؤمنان و کمینگاه برای کسی که با خدا و پیامبرش از پیش مبارزه کرده بود و سوگند یاد می کنند که نظری جز نیکی [و خدمت] نداشته ایم؛ امّا خداوند گواهی می دهد که آنها دروغگو هستند. [ای پیامبر!] هرگز در آن [مسجد] قیام [و عبادت] نکن!»

پس از نزول آیه، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به عاصم بن عدی عَجْلانی و مالک بن رُخْتُم سالمی دستور داد که آن مسجد را تخریب کنند.

چون پدید آمد که آن مسجد نبود/خانه حیلت بُد و دام یهود

پس نبی فرمود کانرا برکنید/مطرح خاشاک و خاکستر کنید

صاحب مسجد، چو مسجد قلب بود/دانه ها بر دام ریزی، نیست بود

بر محک زن کار خود ای مرد/ کارتا نسازی مسجد اهل ضرار

از این رو، این چهار مشخصه در ساختن هر مسجدی باشد، در زمان حضرت حجّت علیه السلام نیز تخریب می شود: مسجد سازی با هدف ضرر زدن و یا بروز ضرر از جانب مسجد به اسلام: «ضِرارا»، مسجدسازی با هدف ترویج کفر: «وَکُفْرا»، مسجدسازی با هدف تفرقه اندازی در میان مؤمنان: «وَتَفْرِیقا بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ»، و ساخت مسجد برای اعلان جنگ با خدا و رسول خدا صلی الله علیه و آله : «وَاِرْصادا لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ».

مساجدی که براساس نیات پلید ساخته شده باشد نیز توسط آن حضرت(عج) تخریب می شود.

ابوبصیر از امام باقر علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت(ع) فرمود: «اِذا قامَ الْقائِمُ سارَ اِلَی الْکُوفَةِ فَهَدَمَ بِها اَربَعَةَ مَساجِدَ وَلَمْ یَبْقَ مَسْجِدٌ عَلی وَجْهِ الاَْرْضِ لَهُ شُرَفٌ اِلاَّ هَدَمَها؛ هنگامی که قائم علیه السلام قیام کند، به کوفه رود و در آنجا چهار مسجد را ویران کند و مسجد کنگره داری در روی زمین نباشد، جز آنکه حضرت آن را خراب سازد».

در روایت دیگر، ابو بصیر از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت(ع) فرمود: «اِذا قامَ الْقائِمُ علیه السلام دَخَلَ الْکُوفَةَ وَاَمَرَ بِهَدْمِ الْمَساجِدِ الاَْرْبَعَةِ حَتّی یَبْلُغَ اَساسَها وَیُصَیِّرُها عَرِیشا کَعَرِیشِ مُوسی وَیَکُونُ الْمَساجِدُ کُلُّها جُمّا لا شُرَفَ لَها کَما کانَ عَلی عَهْدِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؛ آن گاه که قائم علیه السلام قیام کند، داخل کوفه شود و دستور انهدام مساجد چهارگانه را صادر فرماید تا به پایه های آنها برسد و آنها را همانند سایبان حضرت موسی علیه السلام قرار می دهد و کلیه مساجد، ساده و بدون کنگره خواهند بود؛ آن گونه که در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله [ساده و بی آلایش] بودند.».

*برگرفته از دانشنامه امام مهدی(عج)