نگاهی به فعالیت‌های هفت مؤسسه الهیات اسلامی در آلمان

به گزارش «شیعه نیوز»، براساس آخرین برآوردهای انجام شده از سوی دولت فدرال آلمان، نزدیک به ۴ میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند و مسلمانان پس از پیروان کلیساهای پروتستان و کاتولیک، سومین گروه بزرگ مذهبی در کشور آلمان به حساب می‌آیند.

علاوه بر این، پیش‌بینی‌های مرکز تحقیقات پیو در واشنگتن نیز نشان می‌دهد که امکان رشد سهم جمعیت مسلمانان آلمان از ۶ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۲۰ درصد در سال ۲۰۵۰، امکان‌پذیر است.

براساس گزارشی که بر روی سایت وزارت آموزش و تحقیقات فدرال آلمان منتشر شده است، پیشنهاد ایجاد مؤسسات الهیات اسلامی از سال ۲۰۱۰ در وزارت آموزش و تحقیقات فدرال آلمان ارائه شد و یک‌ سال بعد، پنج مؤسسه الهیات اسلامی در دانشگاه‌های توبینگن، فرانکفورت-گیسن، اسنابروک، مونستر و ارلانگن-نورنبرگ با حمایت مالی این وزارتخانه راه‌اندازی شدند.

در سال جاری نیز وزارت آموزش و تحقیقات فدرال، دو مؤسسه الهیات اسلامی در دانشگاه‌های هومبولت برلین و پادربورن را راه‌اندازی کرد. این وزارتخانه برای راه‌اندازی هفت مؤسسه الهیات اسلامی در دانشگاه‌های مختلف آلمان، در مجموع ۴۴ میلیون یورو اختصاص داده است. هدف از تأسیس این مؤسسات، آموزش معلمان دینی برای کار در مدارس و همچنین ایجاد مراکز تحقیقاتی در حوزه الهیات اسلامی عنوان شده است. علاوه بر این، مسئولان وزارت آموزش و تحقیقات آلمان می‌خواهند دانشجویان رشته‌های الهیات اسلامی و مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های دولتی و به زبان آلمانی تحصیل کنند.

مونستر

مؤسسه الهیات اسلامی دانشگاه مونستر از نخستین مراکز آموزش اسلامی در دانشگاه‌های آلمان است. این مؤسسه از بدو تأسیس تاکنون در رشته‌های الهیات اسلامی و تربیت معلم دینی در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، دانشجو می‌پذیرد و متقاضیان مقطع دکترا نیز می‌توانند برای رشته فلسفه اسلامی در آن اقدام کنند. علاوه بر این‌ها، مؤسسه الهیات اسلامی مونستر هر سال، پروژه‌های تحقیقاتی زیادی را در حوزه‌های کلام و فلسفه اسلامی، تفسیر قرآن، حدیث، سیره و تاریخ اسلامی، زبان عربی، آموزش اسلامی و علم فقه اجرا می‌کند. یکی از معروف‌ترین پروژه‌های این مؤسسه «سلام-آنلاین» بود که در سال ۲۰۱۶ برای مقابله با افزایش سلفی‌گری و اسلام‌گرایی در آلمان انجام شد. در این پروژه، دانشجویان، سخنرانی‌های واعظان سلفی در اینترنت را مورد تحلیل و بررسی قرار دادند و درباره راه‌های مقابله با اسلام‌گرایی با یکدیگر به بحث پرداختند.

از دیگر کارهای مهمی که در مؤسسه الهیات اسلامی مونستر انجام می‌شود، انتشار سالنامه تخصصی فلسفه اسلامی است. تاکنون دو شماره از این سالنامه تخصصی منتشر شده است و چندی پیش، مسئولان دانشگاه برای انتشار جلد سوم آن نیز فراخوان دادند. این مؤسسه همچنین در برگزاری کنفرانس‌ها و کارگاه‌های آموزشی نیز شهرت بسیاری دارد. مسئولان دانشگاه مونستر چندی پیش میزبان کنفرانسی درباره قرآن بودند. کنفرانسی که با حضور اساتید برجسته‌ای از نقاط مختلف جهان برگزار شد و قرآن‌پژوهانی از ایران نیز در آن حضور داشتند.

ارلانگن-نورنبرگ

دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ از دیگر مراکز آموزش عالی آلمان است که در آن رشته مطالعات اسلامی ارائه می‌شود. گروه مطالعات اسلامی در سال ۲۰۱۲، در دانشکده فلسفه و الهیات دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ شکل گرفت و نظر بسیاری از علاقمندان به حوزه مطالعات اسلامی را جلب کرد. در مقطع لیسانس این دانشگاه، تنها رشته مطالعات اسلامی ارائه می‌شود، اما در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویان می‌توانند از میان دو رشته مطالعات اسلامی و رسانه‌ها-اصول اخلاقی و دین یکی را انتخاب کنند.

همچنین در این دانشگاه،‌ دوره‌هایی برای پرورش معلمان دینی وجود دارد و در پایان دوره به شرکت‌کنندگان، مدرک ارائه می‌شود. البته گروه مطالعات اسلامی در دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ علاوه بر بخش آموزشی، در بخش تحقیقات نیز فعالیت زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های پژوهشی این گروه، پروژه «قواعد قرآنی» است که به صورت مشترک از سوی سه دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، گوته و توبینگن اجرا می‌شود. محققان در این پروژه ۶۰۰ آیه از قرآن را مورد بررسی قرار می‌دهند که به عنوان آیات الاحکام شناخته می‌شوند. آیات الاحکام یا فقه‌ القرآن، آیاتی از قرآن هستند که در آنها حکم شرعی بیان شده یا از آنها حکم شرعی استنباط می‌شود.

فرانکفورت-گیسن

مرکز مطالعات اسلامی فرانکفورت-گیسن نیز از مهم‌ترین مراکز آموزش اسلامی آلمان است که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد. اين مركز با همکاری دانشگاه گوته فرانكفورت و دانشگاه گيسن شکل گرفته است و وظیفه آن تحقیق و تدریس در حوزه مطالعات اسلامی و همچنین تربیت معلمان دینی است. آنطور که بر روی سایت مرکز نوشته شده؛ مؤسسه فرهنگ و مذاهب اسلامی دانشگاه گوته فرانكفورت، گروه پژوهشی آموزش اسلامی در دانشگاه گوته و همچنین گروه تحقیقاتی الهیات اسلامی در دانشگاه گیسن زیر نظر مرکز مطالعات اسلامی فرانکفورت-گیسن کار می‌کنند. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که موسسه فرهنگ و مذاهب اسلامی دانشگاه گوته فرانكفورت، در حال‌حاضر در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا، دانشجو می‌پذیرد.

همچنین دانشجویان مقطع فوق‌ دکترا این مؤسسه، پروژه‌های تحقیقاتی درباره قرآن، حضرت محمد(ص)، ابن‌ رشد و همچنین تاریخ صدر اسلام در تونس دارند. البته پروژه‌های مربوط به تحقیقات اسلامی در دانشگاه گوته به این‌ها ختم نمی‌شود، در سال‌های اخیر، آکادمی اسلامی در حوزه علم و جامعه در آلمان نیز در دانشگاه گوته فرانکفورت شکل گرفته است. آکادمی که گفته می‌شود با هدف ارتقاء پژوهش‌ در حوزه الهیات اسلامی و کمک به پیشبرد بحث‌های مربوط به اسلام تأسیس شده است. مسئولان این آکادمی از سال ۲۰۱۸، دو پروژه تحقیقاتی «ایجاد پایگاه داده‌ها برای تفاسیر قرآنی» و «قواعد قرآنی» را راه‌اندازی کرده‌اند. پروژه‌هایی که گفته می‌شود تا سال ۲۰۲۰ ادامه دارند و برای اجرای آنها، بودجه‌ای در حدود ۲.۷ میلیون یورو اختصاص یافته است.

توبینگن

مرکز الهیات اسلامی دانشگاه توبینگن در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد. در حال ‌حاضر ۲۲۰ دانشجو در این مرکز در رشته‌های الهیات اسلامی(مقطع کارشناسی)، تربیت معلمان دینی(مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد)، الهیات اسلامی در بستر اروپایی(مقطع کارشناسی ارشد) و همچنین الهیات عملی(کارشناسی ارشد) مشغول به تحصیل هستند. همچنین در این مرکز، پروژه‌های تحقیقاتی، کنفرانس‌ها و کارگاه‌های آموزشی زیادی در حوزه‌های مطالعات و تفسیر قرآن، علم حدیث، قانون اسلامی، تاریخ و فرهنگ اسلامی، فلسفه اسلامی، عرفان و اخلاق، مطالعات بین مذهبی و زبان عربی برگزار می‌شود. اخیرا این مرکز، میزبان کنفرانسی درباره روش تفسیر و مطالعه احادیث بود.

اسنابروک

بسیاری مؤسسه الهیات اسلامی دانشگاه اسنابروک را بزرگ‌ترین مؤسسه اسلامی در آلمان می‌دانند. این مؤسسه در سال ۲۰۱۲ با حضور سیاستمداران، دانشمندان و میهمانان افتخاری از خارج و داخل آلمان افتتاح شد.

در این دانشگاه دانشجویان می‌توانند در رشته‌های الهیات اسلامی(کارشناسی‌ و‌ دکترا)، مذاهب‌اسلامی(کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا) و تربیت معلم دینی (کارشناسی) به تحصیل بپردازند. همچنین گروهی از پژوهشگران و دانشجویان فوق‌ دکترا در این دانشگاه در حال حاضر بر روی پروژه‌ای با عنوان «کار اجتماعی در جامعه مهاجران» کار می‌کنند. این پروژه تا سال ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت. مؤسسه الهیات اسلامی اسنابروک با دانشگاه‌های معروف جهان اسلام مانند دانشگاه الازهر قاهره و همچنین مؤسسات مطالعات اسلامی در ترکیه و بوسنی‌ وهرزگوین همکاری دارد.

هومبولت

مؤسسه الهیات اسلامی هومبولت برلین را می‌توان جدید‌ترین مؤسسه الهیات اسلامی در آلمان دانست. مؤسسه‌ای که با وجود اما و اگرهای بسیار، اکتبر سال جاری کار خود را آغاز کرد. براساس اخباری که در رسانه‌های برلین منتشر شده است، دانشگاه هومبولت برای تؤسیس این مؤسسه، تا سال ۲۰۲۲ ، مبلغ ۱۴ میلیون یورو از بودجه دولتی دریافت خواهد کرد. در طول این دوره، مسئولان دانشگاه هومبولت حتی می‌توانند برای توسعه مؤسسه الهیات اسلامی، مبلغ بیشتری از وزارت آموزش و تحقیقات آلمان بگیرد. این مرکز نخستین مؤسسه الهیات اسلامی در یک دانشگاه آلمانی است که هم‌زمان به تدریس الهیات شیعه و سنی می‌پردازد.

پادربورن

هر چند مؤسسه الهیات اسلامی در دانشگاه پادربورن در سال ۲۰۱۵ افتتاح شد، اما این مؤسسه از امسال به صورت رسمی کار خود را آغاز کرده است. در این مؤسسه، رشته‌های الهیات تطبیقی(در مقطع کارشناسی) و الهیات گفت‌وگو(در مقطع کارشناسی ارشد) ارائه می‌شود. همچنین در این مؤسسه، تحقیقات بسیاری در حوزه‌های الهیات اسلامی، آموزش اسلامی، مطالعات قرآنی، احکام اسلامی، اخلاق و تاریخ اسلام انجام می‌شود. از برنامه‌های ویژه این مؤسسه می‌توان به برگزاری کارگاه «اسلام و تنوع مذهبی» اشاره کرد که هدف آن، تربیت معلمان دینی است.