آیا بر اساس سخنی از امام علی( علیه السلام )، دوستی اهل بیت( علیه السلام )، انسان را به فقر و تنگدستی و مشکلات دچار می‌کند؟!

شیعه نیوز:
پرسش
امیرمؤمنان( علیه السلام ) در سخنی فرمود: «من احبنا اهل البیت فلیستعد للفقر جلبابا»؛ هر کس ما اهل بیت را دوست‏ بدارد پس باید فقر و محرومیت‏ها را چونان لباس رویین بپذیرد. اگر این‌گونه است پس؛ چرا این همه پولدار محب امام علی( علیه السلام ) و اهل بیت، با ماشین‌های آنچنانی و خانه‌های آنچنانی و بریزو بپاشها.... همه هم که ادعای تشیع می‌کنند، و خیلی هم محب اهل بیت هستند، اتفاقاً از تولید ثروت هم خیلی طرفداری می‌کنند که بچه شیعه بایستی پولدار باشد و... می‌خواهم بدانم که این مسائل چگونه با هم جمع می‌شوند؟
پاسخ اجمالی
امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «هر کس ما اهل بیت را دوست بدارد، باید براى پوشیدن لباس فقر آماده شود!».
این روایت لزوماً به معنای آن نیست که تمام شیعیان در اثر محبت اهل بیت( علیه السلام ) فقیر خواهند بود، بلکه اعلام می‌کند که شیعه باید آمادگی تحمل هر شرایطی؛ مانند فقر را داشته باشد.
ولایت اهل بیت و دلباختگی به این خاندان بدون آمادگی برای رنج و محنت‌ها و با گریختن از انواع محرومیت‌ها دشوار خواهد بود؛ زیرا که حقیقی بودن علاقه درونی شخص، هنگامی نمایان می‌شود که فرد مورد امتحان قرار گیرد و حوادثی تلخ و ناراحت کننده در زندگی انسان رخ نماید، آن‌گاه است که دوستان حقیقی از دوستان مجازی جدا می‌گردند، و گرنه در هنگام راحتی و آسایش هر کسی می‌تواند ادعای دوستی اهل بیت( علیه السلام ) را داشته باشد.
لذا باید در راه ولایت و محبت اهل بیت سختی‌ها و رنج‌ها را تحمل کرد و دم بر نیاورد، و این یکی از بارزترین نشانه‌های مهم شیفتگان اهل بیت است.

پاسخ تفصیلی
در راستای آنچه در پرسش مطرح شده، باید گفت که امام علی( علیه السلام ) در سخنی فرمود:
«مَنْ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَلْیَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَابا»؛[1] هر کس ما اهل بیت را دوست بدارد، باید براى پوشیدن لباس فقر آماده شود!
مشابه این سخن نیز از حضرتشان نقل است:
«مَنْ تَوَلَّانَا فَلْیَلْبَسْ لِلْمِحَنِ إِهَاباً»؛[2] هر کس ما اهل بیت پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله وسلم ) را دوست دارد باید برای محنت‌ها پوستی دیگر بپوشد.
این سخنان کنایه از این است که شیعه و دوست‌دار حقیقی ائمه( علیه السلام ) باید آمادگی مقابله با فقر و تنگ‌دستی و انواع بلاها و مشکلات را داشته باشد.
معنای جمله «مَنْ تَوَلَّانَا فَلْیَلْبَسْ لِلْمِحَنِ إِهَاباً»، این است که؛ این آزمون سختی است، پس غم‌ها به او رو می‌آورند و این کار نشدنى است، مگر با پرهیزگاران، نیکوکاران و برگزیدگان نیک کردار.[3]
این سخن امام( علیه السلام ) مانند آن عبارت است که فرمود: «من احبّنا اهل البیت فلیستعدّ للفقر جلبابا»؛ یعنى این‌که شیعه باید این آمادگی را براى خود مهیا سازد.
دلیل استعاره آوردن به «جلباب» و «إهاب» این است که همان‌گونه که این لباس‌ها انسان را از سرما و گرما و برخی آسیب‌‌ها محافظت می‌‌کند، مؤمن واقعی باید لباس صبر و تحملی بپوشد که او را از عوارض فقر و اندوه محافظت کند. لباسی که نداشتن آن، چه بسا به کفر می‌‌انجامد.
چون دوستى مخلصانه این خاندان( علیه السلام )، مستلزم پیروى از راه و روش ایشان است، و از جمله روش‌هاى اهل بیت، صبر در برابر فقر و اندوه است، بنابر این لازم است دوستان ایشان نیز بر همین منوال بوده و پیراهنى از صبر و استقامت براى پوشش خویش مهیّا سازند.
از میان شارحان سخن امام علی( علیه السلام )، ابن قتیبه این سخن را به فقر در دنیا تفسیر کرده و گفته است: هر کس ما را دوست دارد، باید با کمبود و گرفتارى دنیا بسازد و قناعت پیشه کند. هم او گفته امام( علیه السلام )، از آن‌ رو صبر بر فقر و تهیدستى را به پیراهن تشبیه فرموده است که فقر و تهیدستى، همچون پیراهنى بدن را می‌پوشاند. وی می‌گوید: شاهد بر درستى‏ این تأویل روایتى است که از آن‌حضرت نقل کرده‌اند.
امام علی( علیه السلام ) دید گروهى بر در خانه‌اش ایستاده‌اند، فرمود: قنبر اینان کیستند؟!
قنبر، گفت: پیروان تو یا امیر المؤمنین!
فرمود: من در اینان سیماى شیعه بودن و پیروى را نمی‌بینم.
قنبر پرسید: سیماى شیعه چطور است؟!
فرمود: چسبیدن شکم‌ها به پشت از گرسنگى، خشکیدن لب‌ها از تشنگى، کم نور شدن چشم‌ها از گریه.
در مقابل، یکی دیگر از شارحان به نام ابو عبیده در تفسیری دیگر از سخن امام علی( علیه السلام ) می‌گوید:
مقصود امام على( علیه السلام ) فقر در دنیا نیست، مگر نمی‌بینید که میان دوستان ایشان کسانى مانند دیگر مردم، ثروت‌مندند، بلکه مقصود امام( علیه السلام ) فقر در روز قیامت است، و سخن را در زمینه پند و نصیحت و تشویق بر اطاعت ایراد کرده است. گویا امام( علیه السلام ) چنین فرموده است: هر کس ما را دوست دارد، باید براى فقر روز قیامتش چیزى آماده کند تا آن‌را به وسیله اجر و تقرّب و نزدیکى به خدا جبران نماید.[4]
بنابر این؛ این‌که فقر بهتر است یا ثروت و این‌که آیا بریز و بپاش‌ها و ... درست است یا خیر در جای خودش پرداخته شده است، اما این روایت لزوماً به معنای آن نیست که تمام شیعیان علی( علیه السلام ) فقیر خواهند بود، بلکه اعلام می‌کند که شیعه باید آمادگی تحمل هر شرایطی؛ مانند فقر را داشته باشد: «فَلْیَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ».
ولایت اهل بیت و دلباختگی به این خاندان بدون آمادگی برای رنج و محنت‌ها و با گریختن از انواع محرومیت‌ها دشوار خواهد بود؛ زیرا که حقیقی بودن علاقه درونی شخص، هنگامی نمایان می‌شود که فرد مورد امتحان قرار گیرد و حوادثی تلخ و ناراحت کننده در زندگی انسان رخ نماید، آن‌گاه است که دوستان حقیقی از دوستان مجازی جدا می‌گردند، و گرنه در هنگام راحتی و آسایش، هر کسی می‌تواند ادعای دوستی اهل بیت( علیه السلام ) را داشته باشد.
لذا باید در راه ولایت و محبت اهل بیت سختی‌ها و رنج‌ها را تحمل کرد و دم بر نیاورد، و این یکی از بارزترین نشانه‌های مهم شیفتگان اهل بیت است.
حتی در کلمات علی( علیه السلام ) نکاتی دیده می‌شود که آن‌حضرت، لوازم محبت به اهل بیت بویژه لوازم دوستی واقعی خودش را برای اکثر مردم غیر قابل تحمل می‌داند و می‌فرماید: «لَوْ أَحَبَّنِی جَبَلٌ لَتَهَافَت»؛[5] اگر کوهی مرا دوست بدارد درهم فرو می‌ریزد؛ یعنی محرومیت‌ها، مشکلات و بلاها به سرعت به سراغ او می‌آید و این سرنوشت در انتظار تمام پرهیزکاران و یاران حقیقی اهل بیت( علیه السلام ) است.[6]

[1]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص ۴۸۸، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، رجائى، سید مهدى‏، دفتر تبلیغات اسلامی، ص 657، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، چاپ دوم، 1410ق.
[3]. ابن میثم بحرانی، میثم بن علی، شرح نهج البلاغه، ترجمه، محمدی مقدم، قربانعلی، نوایی یحیی زاده، علی اصغر، ج 5، ص 505، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1375ش.
[4]. شرح نهج البلاغه، ج 5، ص 506؛ علم الهدی، علی بن حسین، امالی المرتضی(غرر الفوائد و درر القلائد)، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج ‏1، ص 18، قاهره، دار الفکر العربی، چاپ اول، 1998م.
[5]. نهج البلاغة، ص 489.
[6]. ر. ک: آقا جمال خوانساری، محمد، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینی ارموی، محدث، جلال‌الدین، ج ‏5، ص 428، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش.

T