آیا غیر از امام سجاد( علیه السلام )، مرد و یا پسر نوجوان و خردسال دیگری نیز در کاروان حسینی باقی مانده بود که به شهادت نرسد؟!

شیعه نیوز:
پرسش
مردان و پسران زنده مانده در کربلا چه کسانی بودند؟
پاسخ اجمالی
با توجه به این‌که آمار دقیق افراد و کودکانی که در قافله اهل‌بیت امام حسین( علیه السلام ) بودند، مشخص نیست، لذا نمی‌توان آمار دقیقی در این زمینه داد. اما با این وجود گزارش‌های پراکنده‌ای وجود دارد که مردان و کودکانی از اهل‌بیت و یاران امام حسین( علیه السلام ) در آن روز به شهادت نرسیدند که به مستند برخی از این گزارش‌ها خواهیم پرداخت:
1. امام سجاد( علیه السلام )؛[1] که زنده‌ماندن ایشان از متواترات تاریخی بوده و جای تردیدی در آن نیست.
2. امام باقر( علیه السلام )؛[2]
3. حسن مثنی؛[3]
4. عمرو بن حسن بن علی( علیه السلام )؛[4]
5. محمد بن عقیل؛[5]
6. قاسم بن عبدالله بن جعفر؛[6]
7. عقبة بن سمعان؛ غلام رباب همسر امام حسین( علیه السلام ). وقتی او را اسیر کردند، عمر بن سعد از نام و نشان او پرسید و او در جواب گفت که من غلام هستم. عمر سعد نیز او را رها کرد.[7]
8. ضحاک بن عبدالله مشرفى؛ او قبل از روز عاشوراء با امام حسین( علیه السلام ) شرط کرده بود که تا زمانی از آن‌حضرت دفاع خواهد کرد که یاوری برای امام( علیه السلام ) باقی بماند؛ لذا بعد از شهادت یاران امام( علیه السلام )، او نزد حضرتشان آمد و عرض کرد: اکنون که یاور دیگرى ندارید، اجازه بدهید که من بروم. امام( علیه السلام ) هم به جهت شرطی که با او گذاشته بود، اجازه داد و با اسبی که داشت از زمین کربلا دور شد.[8]
9. مرقع بن ثمامه اسدی؛ قوم بنی اسد به او امان دادند و او را از معرکه جنگ بیرون بردند؛ اما وقتی ابن زیاد فهمید، او را به بحرین تبعید کرد.[9]
10. زید بن حسن بن علی( علیه السلام )؛[10]
12. قاسم بن محمد بن جعفر بن أبی‌طالب‏؛[11]
13. محمد بن حسین( علیه السلام )؛[12]
14. عمرو (یا عمر) بن حسین( علیه السلام )؛[13]
15. عبدالله بن حسن( علیه السلام )؛[14] البته بیشتر منابع تاریخی و مقاتل حسینی، نقل کرده‌اند که عبدالله فرزند امام حسن مجتبی( علیه السلام ) در کربلا شهید شده است.[15] ولی قاضی نعمان در صفحه‌ای از کتاب خود عبدالله بن حسن را جزء شهیدان کربلا می‌شمرد[16] و در بخش دیگری جزو بازماندگان.
16. عبدالله بن عباس بن علی بن ابی طالب( علیه السلام ).[17]

[1]. ر. ک: «زندگی‌نامه امام سجاد( علیه السلام )»، 100657؛ «مدت بیماری امام سجاد( علیه السلام )»، 49096.
[2]. ر. ک: «زندگی‌نامه امام باقر( علیه السلام )»، 17208.
[3]. ر. ک: «شخصیت حسن مثنی»، 33304.
[4]. کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج 10 (خامسة 1)، ص 479، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق.
[5]. همان.
[6]. همان.
[7]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج 3، ص 205، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.
[8]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 73، بیروت، دار صادر، 1385ق.
[9]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏3، ص 205.
[10]. سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص 145، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.
[11]. مغربی، قاضى نعمان‏، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار( علیه السلام )‏، ج ‏3، ص 197، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اوّل‏، 1409ق.
[12]. همان.
[13]. همان؛ ر. ک: «عمر؛ فرزند امام حسین( علیه السلام )»، 39282.
[14]. شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار( علیه السلام )‏، ج ‏3، ص 197.
[15]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ‏2، ص 125، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ سبط بن جوزی‏، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ص 229، قم، منشورات الشریف الرضی‏، چاپ اول، 1418ق؛ الطبقات الکبرى، ج ‏10، ص 476؛ ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، ج ‏5، ص 112، بیروت، دار الاضواء، 1411ق؛
[16]. ر. ک: شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار( علیه السلام )‏، ج ‏3، ص 180.
[17]. همان، ص 198. گفتنی است؛ بنابر گزارشات تاریخی، حضرت عباس بن علی( علیه السلام ) فرزندی به نام عبدالله نداشته است، بلکه عبیدالله نام داشت. ر. ک: «فرزندان حضرت ابوالفضل العباس( علیه السلام )»، 49482.

T