چرا در آیۀ 3 از سورۀ تحریم، صیغۀ «نبّأها» مقدم بر «أنبأک» آمده و سپس کلمۀ «نبّأنی» تکرار شده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
خداوند می فرماید: «وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلى‏ بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدیثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلیمُ الْخَبیرُ». در این آیه، صیغۀ «نبّأها» مقدم بر «أنبأک» آمده و سپس کلمۀ «نبّأنی» تکرار شده است. علت آن چیست؟
پاسخ اجمالی

خداوند متعال در آیۀ شریفۀ مزبور می فرماید: «(به خاطر بیاورید) هنگامى را که پیامبر یکى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامى که وى آن را افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت، قسمتى از آن را براى او بازگو کرد و از قسمت دیگر خوددارى نمود هنگامى که پیامبر همسرش را از آن خبر داد، گفت: چه کسى تو را از این راز آگاه ساخت؟ فرمود: خداوند عالم و آگاه، مرا با خبر ساخت!».[1]

در شأن نزول آیات اولیۀ سورۀ تحریم – مانند آیۀ ذکر شده – روایاتی در کتاب های تفسیری، حدیثی و تاریخی شیعه و اهل سنّت نقل شده است.[2]

هر کدام از این فعل ها با توجّه به مرجع ضمیر، سخن یکی از همسران و نیز سخن پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم )، به معنای «خبر دادن» است؛ به این بیان:

«فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ»؛ یعنی، «هنگامى که پیامبر همسرش را از آن خبر داد»، که ضمیر مفعولی «ها» در «نبّأها» به «بعض ازواجه» بر می گردد که منظور «حفصه» باشد.

«قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ»: حفصه گفت: «چه کسى تو را از این راز آگاه ساخت؟»، که خطاب به پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است. و پیامبر در پاسخ فرمود: «نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ»؛ یعنی، «خداوند عالم و آگاه مرا با خبر ساخت»، که منظور از ضمیر مفعولی «ی» در «نَبَّأَنِیَ» پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است.[3]

امّا این که چرا در آیۀ شریفه «نبّأ» (از باب تفعیل) آمده و مقدّم بر «أنبأک» شده، به این دلیل است که، خبر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم )، از کذب به دور است. به دیگر سخن، نظر به این که پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) انتساب به غیب و وحی دارد، کذب در آن حضرت راه ندارد؛[4] از این رو، تعبیر به «نبّأ» شده است، ولی چون حفصه در آن هنگام به این شک افتاد که نکند شخص دیگری پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) را آگاه کرده است - در حالی که آن حضرت با وحى پیوستگى دارد- پرسشی از روی تردید کرد؛ لذا تعبیر به «أنبأک» شده است.[5]

[1]. تحریم، 3.

[2]. ر.ک: نمایۀ «عدالت پیامبر در ارتباط با همسران»، سؤال 4984.

[3]. ر.ک: دعاس- حمیدان- قاسم، اعراب القرآن الکریم‏، ج 3، ص 357، دارالمنیر و دارالفارابى، چاپ اول، دمشق، 1425 ق‏.

[4]. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودى‏، ص 789، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول، دمشق، بیروت، 1412ق؛ فرهنگ أبجدی عربی – فارسی، ص 264، واژۀ «تنبّأ (نبأ)».‏

[5]. مترجمان، تفسیر هدایت، ج 16، ص 113، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، 1377ش.

آیات مرتبط

سوره التحريم (3) : وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلَىٰ بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِيثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ ۖ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هَٰذَا ۖ قَالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ

T