لیلة المبیت؛ برگ زرینی دیگر از کتاب فضایل امیرالمومنین(ع)

شیعه نیوز: نخستین شب از ماه ربیع الاول در تاریخ اسلام «لَیلَةُ المَبیت» نام گرفته است، شبی که امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) برای حفظ جان پیامبر (صلی الله علیه وآله) در بستر ایشان خوابید. مشرکان قصد داشتند در این شب دسته‌جمعی به خانه پیامبر (صلی الله علیه وآله) حمله کنند و او را به قتل برسانند. به درخواست پیامبر (صلی الله علیه وآله) ، امام علی (علیه السلام) در بستر ایشان خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) توانست در آن شب به سمت یثرب هجرت کند. بسیاری از مفسران، شأن نزول آیه شراء در سوره بقره را این فداکاری امام علی در لیلة المبیت دانسته‌اند. تاریخ این واقعه، شب اول ماه ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت ذکر شده است.

به دنبال تصمیم قریش بر قتل پیامبر (صلی الله علیه وآله) ، جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) نازل شد و او را از نقشه مشرکان آگاه ساخت و دستور خداوند برای هجرت را ابلاغ کرد. در آیه ۳۰ سوره انفال آمده است: و [ياد كن‌] هنگامى را كه كافران درباره تو نيرنگ مى‌كردند تا تو را به بند كشند يا بكشند يا [از مكه‌] بیرون كنند، و نيرنگ مى‌زدند، و خدا تدبير مى‌كرد، و خدا بهترين تدبيركنندگان است. بنابراین پیامبر (صلی الله علیه وآله) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف یثرب ترک کند. [1]

در شب اول ربیع‌الاول پیامبر (صلی الله علیه وآله) برای آنکه مشرکان از هجرت او آگاه نشوند، به علی (علیه السلام) فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی تا من به غار ثور بروم؟» امام علی (علیه السلام) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: «آری.» علی (علیه السلام) تبسمی کرد و سجده شکر به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام ده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد...»[2] سپس پیامبر (صلی الله علیه وآله) ، علی (علیه السلام) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.[3]

وقتی علی (علیه السلام) در بستر پیامبر (صلی الله علیه وآله) خوابیده بود، جبرئیل در بالای سر او و میکائیل پایین پای او آمدند و جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو‌ ای فرزند ابو طالب! که خدا در برابر فرشتگان به تو مباهات می‌کند.»[4]

مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر (صلی الله علیه وآله) را محاصره کردند و قرار بود حمله در نیمه شب صورت گیرد، اما ابولهب گفت: در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می‌گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.[5]
علی (علیه السلام) درهای خانه را بست و پرده‌ها را کشید. آنان با سنگ به علی (علیه السلام) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.[6] صبح که با شمشیرهای برهنه به خانه هجوم بردند، وقتی علی (علیه السلام) را در بستر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مشاهده کردند، گفتند: محمد (صلی الله علیه وآله) کجاست؟ علی (علیه السلام) فرمود: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می‌خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند.» در این هنگام به سوی علی (علیه السلام) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیده، کتک زدند. ساعتی هم در مسجدالحرام زندانی کرده، سپس آزادش کردند.[7] آنها در جهت مدینه به تعقیب پیامبر (صلی الله علیه وآله) پرداختند در حالی‌که غار ثور در سمت دیگر قرار داشت.[8]

در نقل دیگری آمده است که علی (علیه السلام) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر خالد بن ولید را که در پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند: ما با تو کاری نداریم، ولی بگو که محمد (صلی الله علیه وآله) کجاست؟ فرمود: من اطلاعی از وی ندارم. پس قریشیان به جست و جوی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پرداختند.[9]

نزول آیه در شأن علی (علیه السلام)
علمای شیعه و گروهی از علمای اهل سنت معتقدند آیه اشتراء (آیه ۲۰۷ سوره بقره) در شأن علی (علیه السلام) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است. «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ»؛ و از میان مردم كسی است كه جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.

پی نوشت ها:
1- السیرة الحلبیة،‌ دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
2- بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.
3- الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
4- الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.
5- السیرة الحلبیة،‌ دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
6-الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.
7- بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.
8- الارشاد، مؤسسه اعلمی، ص۳۰.
9- الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.

برگرفته از دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت (علیه السلام)