با توجه به این که ماه محرم، اولین ماه قمری است و شهادت امام حسین ( علیه السلام ) در دهم این ماه واقع شده، چرا تحویل سال قمری را در محرم انتخاب کردند؟

شیعه نیوز: تحویل سال قمری در ماه محرم ربطی به شهادت امام حسین ( علیه السلام ) ندارد. آغاز سال قمری قبل از اسلام هم در ماه محرم بوده و عرب جاهلی ماه محرم را اوّل سال خود می دانستند.

البته باید توجه داشت که عرب ها مثل ما ایرانیان آغاز سال خود را با جشن و شادی شروع نمی کنند. این مسئله برای آنها بسیار طبیعی است و مثل سایر روزهای سال به طور عادی از کنار آن می گذرند. به عبارت دیگر، مسئله تحویل سال برای آنها فاقد ارزش خاص است. بله بنی امیه روز عاشورا را به عنوان عید خود انتخاب کردند که البته این مسئله ربطی به اولین ماهِ سال ندارد و اگر آنها امام حسین ( علیه السلام ) را در زمان دیگر هم به شهادت می رساندند، بعید نبود که آن روز را روز عید و سرور خود اعلام نمایند.

پاسخ تفصیلی

تحویل سال قمری از زمان های بسیار دور یعنی قبل از اسلام، در ماه محرم بوده و ربطی به اسلام و مسلمانان ندارد. به بیانی واضح، وقتی دین جدید (اسلام) بر جزیرة العرب حاکم شد، همان گاه شماری که مردم عربستان داشتند و در این سرزمین رایج بود، اسلام آن را پذیرفت.[1]

تنها تغییری که دین مقدس اسلام در گاه شماری اعراب داد تغییر در مبدأ سال آنها بود که آن را از عام الفیل به هجرت رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) از مکه به مدینه تغییر داد.[2]

مسعودی در این خصوص آورده است: عرب ها ربیع را ماه اوّل از سال خود می دانند و اوّل وقت ربیع هم سه روز از ماه ایلول که می گذشته و همراه با آمدن باران بوده، است و اول صیف هم ماه ربیع الثانی بوده که موقع آن پنج روز از ماه آذار می گذشته (اوایل بهار)، بوده است.[3]

ولی ماه شمسی چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام در میان اعراب، بسیار کم رایج بوده به گونه ای که گفته اند تنها برای تجارت و زراعت مجبور به استفاده از آن بوده اند.[4]

بنابراین، قدمت تحویل سال قمری در ماه محرم، به دوران های بسیار دور در میان اعراب بر می گردد و زمانی که امام حسین ( علیه السلام ) در این ماه به شهادت رسید طبیعی بوده که کسی نتواند اوّل سال را تغییر داده و آن را به ماه دیگری منتقل کند. علاوه در بین اعراب همانند ایرانیان این رسم وجود نداشته است که تحویل سال را عید و جشن بگیرند؛ یعنی تحویل سال برای آنها بسیار طبیعی و بدون کوچک ترین استقبال و تغییر و تحولی در زندگی روز مره آنها آغاز می شود.

بله مسئله ای که مطرح است این بوده که بنی امیه بعد از شهادت امام حسین ( علیه السلام ) روز شهادت آن حضرت (عاشورا) را عید خود دانستند و آن را جشن می گرفتند و برای تعظیم و شادی در این روز، روایاتی بسیار جعل کردند که متأسفانه همچنان بسیاری از مسلمانان تحت تأثیر این روایات این روز را روز خیر و برکت دانسته و جشن عروسی خود را به این روز می اندازند![5]

زکریای قزوینی در این خصوص نوشته است: بنی امیه بر این نظر بودند که عاشورا را عید بگیرند، لذا در حالی که شیعیان این روز را روز عزاداری قرار داده و در آن نوحه خوانی می کردند و از زینت دوری می جستند، امویان این روز را با آذین بندی و برگزاری مجالس مهمانی جشن می گرفتند.[6]

زرندی حنفی هم می نویسد: روز اوّل این ماه (صفر) عید بنی امیه است؛ زیرا در این روز سر حسین (رضی الله عنه) وارد دمشق شد.[7]

البته این مسئله ربطی به اولین ماهِ سال ندارد و اگر آنها امام حسین ( علیه السلام ) را در زمان دیگر هم به شهادت می رساندند، بعید نبود که آن روز را روز عید و سرور خود اعلام نمایند.

[1] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، قم، منشورات شریف رضی، چاپ اول، ج 8، ص 460.

[2] همان.

[3] مسعودی، مروج الذهب، ج 2، ص 192، به نقل از جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج 8، ص 441.

[4] المفصل فی تاریخ العرب، ج 8، ص 446.

[5] برای آگاهی بیشتر، می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

بیرونی، ابوریحان، آثار الباقیه، چاپ اروپا، ص 329.

آدم متز، الحضارة الاسلامیة فی القرن الرابع الهجری، بیروت 1387 ه . ق، ج 1، ص 137.

شیخ عباس قمی، الکنی و الالقاب، نجف اشرف، 1390 ه . ق، ج 1 ص 431.

ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، مصر، ص 181.

ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة، ص 301.

مقریزی، الخطط و الآثار، مصر، تاریخ نشر 1270، ه. ق، ج 1، ص 490.

[6] قزوینی، زکریا، عجائب المخلوقات، بیروت، دارالقاموس الحدیث، ج 1، ص 115.

[7] زرندی حنفی، نظم درر السمطین، تهران، کتابخانه نینوا، ص 230؛ عاملی، سید جعفر مرتضی، بزرگداشت ها در اسلام، ترجمه محمد سپهری، قم، دفتر تبلیغات، چاپ سوم ، ص 47.

T