آیا حضرت زینب ( علیها السلام ) و اسرای کربلا بعد از واقعه عاشورا به کربلا باز گشتند؟ در صورت بازگشت در چه تاریخی و چند بار؟

شیعه نیوز: کسانی که معتقدند کاروان اسرا (اهل بیت امام حسین) به کربلا بازگشت، در تاریخ و زمان این بازگشت اختلاف دارند، بعضی از دانشمندان با توجه به مسافت و زمان رفتن اسرا به کوفه و شام، و توقف آنها در شام، اربعین اول را بعید می دانند، اما عده ای دیگر این امر را با توجه به ادله ای که می آورند امکان پذیر می دانند. البته، اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، تنها یک باره بوده است.
پاسخ تفصیلی

کسانی که معتقدند کاروان اسرا (اهل بیت امام حسین) به کربلا بازگشت، در تاریخ و زمان این بازگشت اختلاف دارند، بعضی از دانشمندان با توجه به مسافت و زمان رفتن اسرا به کوفه و شام، و توقف آنها در شام، اربعین اول را بعید می دانند، اما عده ای دیگر این امر را با توجه به ادله ای که می آورند امکان پذیر می دانند.

به صورت خلاصه هر دو نظر را مورد بررسی قرار می دهیم:

الف. اشکالات وارده به بازگشت اهل بیت ( علیه السلام ) در اربعین اول:

مرحوم مطهری در این باره می گوید: "یکی از ادله ای که آن را دلیل بر بازگشت اسرا به کربلا می دانند، جریان ملاقات کاروان حسینی با جابر بن عبد الله و عطیه است، گرچه اصل زیارت جابر در روز اربعین که اول زائر امام حسین( علیه السلام ) بوده است در کتب معتبره آمده است.[1] اما مصادف شدن جابر با کاروان اسرا را فقط سید بن طاووس در کتاب لهوف[2] نقل کرده است. دلیل دیگری که استاد مطهری در این باره ذکر می کنند؛ این است که راه شام از کربلا نیست".[3]

شیخ عباس قمی ( رحمة الله علیه ) در بیان حوادث بعد از شهادت امام حسین ( علیه السلام ) می گوید: "آنچه از بعضی مورخین رسیده است، که اهل بیت ( علیه السلام )از راهنمای قافله در خواست کردند، که آنان را از مسیر کربلا به مدینه ببرند و او قبول کرد و در کربلا با جابر ملاقات کردند صحیح نمی باشد، زیرا کاروان حسینی را از مسیر اصلی حرکت دادند و نزدیک به چهل روستا و آبادی در بین راه بوده است و با توجه به نقل سید بن طاووس در کتاب اقبال[4] که حدود یک ماه هم در شام اهل بیت توقف داشته اند، بازگشت اهل بیت به کربلا بعید به نظر می رسد و در ادامه می فرمایند شیخ مفید[5]و ابن اثیر[6] و دیگران فقط حرکت کاروان حسینی از شام به مدینه را ذکر کرده اند و از مسافرت به عراق نام نبرده اند.و شیخ مفید[7] و طوسی[8] و کفعمی[9] گفته اند که روز بیستم صفر اهل بیت ( علیه السلام ) از شام به مدینه مراجعت کردند و در همان روز جابر برای زیارت به کربلا آمد".[10]

ب. طرفداران نظریه بازگشت اهل بیت ( علیه السلام ) به کربلا در اربعین اول:

در مقابل نظر اول عده ای از دانشمندان معتقدند که بازگشت اسرا به کربلا در همان اربعین اول بوده است، مرحوم شهید سید علی قاضی اولین شهید محراب، کتابی در بازگشت اسرا به کربلا در اربعین اول به رشته تحریر در آورده اند مراجعه شود.[11]

البته، گفتنی است که اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، تنها یک باره بوده است.

[1]طبری، عماد الدین، بشارة المصطفی، ج1، ص 74، کتابخانه حیدریه، نجف، 1383ه ق.

[2] سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف، ص 196، انتشارات جهان، تهران، 1348 ه ش.

[3] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 17، ص 79.

[4]سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، ج1، ص 589، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1367 ه ش.

[5] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج 2، ص 122، کنگره شیخ مفید، قم ، 1413 ه ق.

[6] ابن اثیر، عز الدین، الکامل ج 4، ص 88.

[7] مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعة، ص 46، کنگره شیخ مفید، قم ، 1413 ه ق.

[8] طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ج1، ص 787، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، 1411 ه ق.

[9] کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص 509، انتشارات رضی، قم، 1405 ه ق.

[10] قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 1، ص 417، انتشارات هجرت، قم، 1410 ه ق.

[11] قاضی، سید محمد علی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشهداء، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1383 ه ش.ش

T