تحلیل نشنال اینترست از نمادهای شیعه در حماسه کربلا

به گزارش «شیعه نیوز»، با این‌که خیلی‌ها بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به‌رغم درگیری‌های کلامی‌شان احتمال زیادی برای درگیری و نبرد رودررو ندارند، اما لفاظی‌های ترامپ و دارودسته‌شان سایه جنگ را بر سر منطقه نگه داشته. به‌خصوص که ترامپ و تندروهای کاخ سفید بر این باورند که پیروزی در نبرد با جمهوری اسلامی ایران چندان هم کار دشواری نیست.

 نشنال اینترست نوشت: اما بسیاری از کارشناسان باور ترامپ به ساده بودن نبرد با ایران را ساده‌انگاری می‌دانند. اینان با اشاره به این‌که «ترامپ نیاز دارد چیزهایی درباره تهاجم چهل سال پیش صدام حسین به ایران بداند، تا مجبور نشود سرنوشت او را تحمل کند» علایق و ریشه‌های مذهبی ایرانیان را مانعی بلند بر سر راه ترامپ عنوان می‌کنند.

«به زودی صدای حسین حسین در تمام ایران به گوش خواهد رسید»، «ما را تهدید به جنگ نکنید، که ما با شمشیرهایمان به شما پاسخ می‌دهیم»، «کلمه تسلیم از واژگان ما پاک شده است» و…

این‌ها کلماتی است که در سپتامبر سال ۲۰۱۸ از زبان یک مداح شیعه بر زبان جاری شدند. شیعیان به‌عنوان بخشی از گرامی‌داشت قهرمان اسطوره‌ای مذهبی‌شان امام حسین، در ماه محرم، جمع می‌آیند و به امام حسین در قالب آوازهایی که نوحه نام دارند، ادای احترام می‌کنند. عاشورا – دهم ماه محرم- روز غم و اندوه و سوگواری شیعیان دنیاست، روز یادآوری داستان حماسی کربلا و شهادت امام حسین در قرن هفتم، که می‌تواند دین و جهان‌بینی شیعیان را به خوبی تعریف کند.

همان‌گونه که جمله آغازین بالا نشان می‌دهد، هر زمان ایرانیان با چالش‌ها و دشواری‌های غیرقابل عبور، مانند تهدید جنگ و مواردی از این دست مواجه می‌شوند، میراث امام حسین هم‌چنان به عنوان منبع قدرت به یاری‌شان می‌آید. چیزی که به خوبی می‌تواند بی‌پایه بودن ادعاهای دونالد ترامپ را که گفته بود که «جنگ با ایران خیلی طولانی نخواهد بود» به اثبات برساند.

شناخت چشم‌انداز ایرانیان، از جمله روان‌شناسی تاریخی و ملی‌شان که تصمیم‌سازی سیاسی مملکت نیز بر این اساس انجام می‌شود، برای سیاستگذاران آمریکایی کاملاً ضروری است، تا بفهمند آیا سیاست‌هایشان در قبال ایران صحیح است یا نه. تاریخ میراث امام حسین و این‌که این رخداد حماسی چگونه حساسیت‌های ایرانیان را شکل داده، نکته‌ای کلیدی است برای درک روان‌شناسی ایرانی در بستر بحران‌های شدید.

تاثیر کربلا

پس از درگذشت پیامبر اکرم اسلام، حضرت محمد، اقلیتی از مسلمانان که پیروان داماد و اولین پیرو پیامبر، حضرت علی بودند، به مخالفت با خلفای بعد از رسول خدا که از نظرشان غیرقانونی بودند، پرداختند. این عده بعدها به نام شیعیان علی و امروزه روز به نام شیعیان خوانده می‌شوند. در سال ۶۸۰ میلادی، امام حسین فرزند حضرت علی و نوه حضرت محمد، هنگامی که توسط شیعیان به کوفه دعوت شد تا علیه ظلم خلیفه اموی، یزید، مبارزه کنند، در مسیر حرکت به سمت کوفه، در صحرای کربلا توسط نیروهای یزید متوقف شده و در دوراهی تسلیم یا شهادت قرار گرفتند. امام حسین و یارانش اما از تسلیم به یزیدیان خودداری کرده و شهادت را انتخاب کردند. به بیانی ساده، جانشینان خودخوانده پیامبر اکرم سر نوه پیامبر را بریدند.

این لحظه غم‌انگیز دو پیامد مهم برای شیعیان داشت: اول این‌که امام حسین به سمبل شهادت و مقاومت در برابر ستمگران تبدیل شد. دوم هم این‌که عدم همراهی اهالی کوفه با امام حسین، چنان شیعیان را شرمنده کرد که وعده کردند که هرگز دوباره شیعیان را در نبرد با دشمنان تنها نگذارند.

در سال ۱۵۰۱، شاه اسماعیل امپراتوری صفویه را در ایران تاسیس کرد که بر اساس تشیع به‌عنوان مذهب رسمی امپراتوری بود. امروز بیش از نود درصد از ایرانیان شیعه هستند. در طول قرن‌ها تشیع با سایر عناصر فرهنگ ایرانی در هم تنیده و به یکی از مظاهر مهم تاریخ غنی فرهنگی و هویتی ایران تبدیل شده است. تا جایی‌که تشیع در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ توسط مخالفان ایرانی به عنوان نشانه فرهنگی بومی علیه ملی‌گرایی تحمیلی شاه که طرفدار آریایی گرایی، سلطنت طلبی و یک نوع مدرن‌سازی غربی بود مورد استفاده قرار گرفت.

بعد از پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ معماران جمهوری اسلامی ایران گفتمان انقلاب را برای به کار گرفته و قدرت خود را تثبیت کردند. هنوز هم جمهوری اسلامی با ادعای پرچمداری عدالتجویی امام حسین، همچنان مدافع جنبش‌های مقاومت در سراسر جهان است.

ترامپ و یزید

دولت ترامپ و تندروهای ساکن در واشینگتن در این چند وقت اخیر بارها گفته‌اند که جنگ با ایران سریع و آسان خواهد بود. جان بولتون مشاور امنیت ملی در جمع هواداران سازمان مجاهدین خلق که یک سازمان تروریستی قلمداد می‌شود، به‌شان قول داد که آن‌ها تا قبل از پایان سال ۲۰۱۹ گردهم‌آیی مشابهی در تهران ترتیب خواهند داد- که به معنای این بود که یعنی فروپاشی جمهوری اسلامی نزدیک است. سناتور تندروی مخالف جمهوری اسلامی ایران، تام کاتن هم در ادامه ادعای شاهین‌های کاخ سفید گفت که آمریکا برای پیروزی مقابل ایران تنها نیاز به دو حرکت ساده دارد: حرکت اول و حرکت دوم! خود ترامپ هم جمهوری اسلامی را تهدید کرده و گفته که جنگ با این کشور زیاد طولانی نخواهد بود.

به‌رغم این کرکری‌ها و لفاظی‌های سرشار از اعتماد به نفس، شواهد اما چندان به نفع آمریکا به‌نظر نمی‌رسد. آخرین جنگ تمام عیار جمهوری اسلامی ایران به زمان تهاجم عراق در سال ۱۹۸۰ بازمی‌گردد. آن زمان صدام حسین هم مثل تفکر فعلی دولت ترامپ، بر این گمان بود که می‌تواند با استفاده از نقاط ضعف و بی‌ثباتی ایران پس از انقلاب در زمانی بسیار کوتاه تکلیف جنگ با ایران را روشن کند. اگرچه عراق در اول کار موفقیت‌هایی به دست آورد و به سرعت خرمشهر را اشغال کرد، اما هجوم نظامی خارجی باعث شد ملت ایران تفاوت سلیقه و اختلافاتشان را با جمهوری اسلامی نادیده گرفته و علیه دشمن خارجی متحد شوند- که این خود باعث تحکیم قدرت جمهوری اسلامی ایران شد.

دفاع از ایران اگرچه دلایل کاملاً ناسیونالیستی نیز داشت، اما مشحون از نمادهای شیعه نیز بود. از آن‌جایی که ارتش عراق به‌خوبی و حداقل بهتر از نیروهای نظامی ایران که تازه انقلابی بزرگ را پشت سر گذاشته بودند، تجهیز شده بود، سازمان‌دهی بهتری داشت و البته حمایت قدرت‌های بزرگ جهان را نیز به‌همراه داشت، ایران به ایدئولوژی قدرتمندش تکیه کرد. جمهوری اسلامی در آن زمان برای جبران کمبودهای تجهیزاتی جنگ بر اشتیاق و باورهای مذهبی مردم تکیه کرد و این باور را رواج داد که برخلاف کوفیان ننگین که حسین را در نبرد رها کرده بودند، ایرانیان تسلیم نخواهند شد و آماده فدا کردن جانشان زیر پرچم حسین هستند.

چنین شد که هزاران نفر با قدرت باور و عشق به دین و خاک‌شان در جنگ هشت ساله با عراق به شهادت رسیدند. با این فداکاریها بود که ایران توانست به اشغال خرمشهر پایان داده و جنگ را به داخل خاک عراق منتقل کند. جنگی بی‌برنده که در نهایت نزدیک به یک میلیون نفر از طرفین از بین رفتند.

امروز، نیروهای مسلح ایران سازمان یافته‌تر و مجهزترو بزرگترند و قدرت بیشتری نیز در منطقه دارند. اگرچه بعد از چهل سال در بین ایرانیان نارضایتی نیز وجود دارد، اما سیاست‌های دولت ترامپ مستقیماً به نفع تندروهای ایران بوده است. ترامپ با خروج ناگهانی از برجام و تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران که باعث آسیب‌های فراوانی به مردم عادی شده، خودش را در افکار ایرانیان تبدیل به یک یزید مدرن کرده. تصویر مجسم زورگویی و بی‌عدالتی.

حماسه کربلا همیشه و هنوز هم میراث مقاومت در برابر بی‌عدالتی بوده. حسین با شهادت طلبی و قربانی کردن خود، تا ابد زنده و جاوید شده، تصویری که قدرتش در هر تحلیلی که هزینه‌های جنگ با ایران را در نظر بگیرد، اهمیت حیاتی خواهد داشت. اهمیتی که صدام حسین آن را درک نکرد و عاقبتی را تجربه کرد که حالا ترامپ باید برای اجتناب از آن از تکرار اشتباهات او خودداری کند!