توسعه وهابیت اهداف آل سعود در آسیای مرکزی

به گزارش «شیعه نیوز»، با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ایجاد خلاء قدرت سیاسی و مذهبی در منطقه آسیای مرکزی، بستر لازم جهت نفوذ و تأثیرگذاری بازیگران منطقه‌­ای و فرامنطقه­‌ای بر تحولات آتی این نقطه از جهان فراهم شد و بازیگران مختلف سعی در نزدیکی هر چه بیشتر به کشورهای این منطقه کردند.

ناکارآمدی خط مشی­­‌های سیاسی­( گلاسنوست) و اقتصادی(پروستریکا) میخائیل گورباچوف به عنوان آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی باعث فروپاشی این کشور و نابودی بلوک شرق در اوایل دهه نود میلادی شد؛ این حادثه از یک سو زمینه ساز استقلال پانزده جمهوری از مسکو را فراهم کرد و از سوی دیگر فضای لازم را برای اقدام و کنشگری سایر بازیگران ایجاد نمود.

حمله ارتش سرخ به افغانستان در اوایل دهه هشتاد میلادی و اشغال این کشور توسط اتحاد جماهیر شوروی نقطه عطفی در نزدیکی آل سعود به کشورهای آسیای مرکزی است.

در این دوران، تعدادی از اتباع عربستان با پیوستن به گروه­‌های مبارز و تلاش برای عقب راندن شوروی، زمینه ارتباط با گروه‌­های اسلام­گرا در کشورهایی مانند ازبکستان و تاجیکستان را فراهم کردند.

عربستان سعودی با توجه به تلاش برای گسترش اندیشه وهابیت و خلاء معنوی موجود در این منطقه به دلیل حاکمیت کمونیسم همواره در سال­‌های بعد از فروپاشی از تمامی ظرفیت­‌های خود برای نزدیکی به دولت­ها و مردم این منطقه استفاده کرده است که پیوستن بسیاری از شهروندان آسیای مرکزی به گروه تروریستی داعش تنها بخشی از تلاش­های ریاض برای استفاده از ظرفیت­های این منطقه در راستای اهداف و منافع آل سعود است.

این در حالی است که عربستان با توجه به ماهیت ساختار سیاسی حاکم بر مسکو رابطه نزدیکی با این کشور نداشت و حتی در سال­‌های دهه چهل میلادی فاقد رابطه دیپلماتیک با شوروی بود.

اهداف عربستان در آسیای مرکزی

نگاه ویژه عربستان به منطقه آسیای مرکزی و تلاش این کشور برای افزایش نفوذ در ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشورهای این منطقه از ابعاد مختلف قابل پی­گیری است.

اولین و مهم‌ترین علت حضور عربستان در منطقه آسیای مرکزی به تلاش آل سعود برای گسترش اندیشه منحرف وهابیت و سلفی­گری باز می­‌گردد. در نتیجه توجه گروه‌های مختلف اجتماعی این منطقه به وهابیت تأمین کننده منافع عربستان سعودی در بخش­‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و به خصوص در امور دینی و فرهنگی است.

به همین دلیل است که در سال­‌های اخیر تعداد زیادی از علاقمندان به فراگیری علوم دینی در کشورهای آسیای مرکزی مدارس علوم دینی عربستان را انتخاب کرده­ و بعد از بازگشت به موطن خود نقش کارگزاران وهابیت را در منطقه ایفا می‌کنند. این اقدامات با توجه به خلع دینی در دوران پسا شوروی در این کشورها بستر مناسبی را برای خیزش تروریسم و جریان­های افراطی در منطقه فراهم کرده ­است.

دومین هدف عربستان در آسیای مرکزی جلوگیری از انتشار پیام انقلاب اسلامی ایران به عنوان تفسیری اصیل و ریشه­‌دار از اسلام ناب محمدی(ص) در منطقه با توجه به ظرفیت­‌های سیاسی و دینی جمهوری اسلامی ایران است.

کاخ نشینان آل سعود از زمان تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران در دو بعد سیاسی و اعتقادی همواره دچار چالشی اساسی هستند و دغدغه‌­های خود را با تلاش برای کم رنگ کردن پیام انقلاب اسلامی در منطقه دنبال می­‌کنند.

بازی بزرگ در آسیای مرکزی

حضور عربستان در منطقه آسیای مرکزی واکنش بازیگران مختلف را با توجه به اهداف و منافع ملی هر یک از آنها در پی داشته است.

کشورهای غربی حضور آل سعود در این منطقه را فرصتی مناسب می­‌دانند تا با استفاده از ظرفیت­‌های عربستان اهداف خود را در ابعاد مختلف پی­گیری کنند. غرب همواره سعی کرده تا از مهره عربستان برای ایجاد بازدارندگی در مقابل روسیه و ایران استفاده کرده و هرگونه تلاش این دو کشور در منطقه را با بازیگری عربستان خنثی نماید.

همچنین هر دو کشور ایران و روسیه به دلیل پیشینه سیاسی و فرهنگی دارای مشترکات زیادی با مردم منطقه هستند لذا تلاش عربستان در اشاعه اندیشه وهابیت و سلفی­گری می­‌تواند دغدغه­‌های امنیتی مستمری را برای هر این کشورها ایجاد کرده و حضور آنها در منطقه را با چالش‌­های اساسی روبرو کرد.

از دیگر بازیگران تأثیرگذار در آسیای مرکزی کشور ترکیه است. این کشور  با تکیه بر پیوندهای قومی و مذهبی و استفاده از ظرفیت­‌های نهادهای مردمی خود و تأسیس مراکز فرهنگی و دینی در آسیای مرکزی توانسته خود را به­عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در این منطقه معرفی کند و با توجه به نزدیکی و پیوند میان این کشور و عربستان به عنوان مهره­ای دیگر در صفحه شطرنج غرب به کار گرفته می‌شود.

چین نیز به­ عنوان یک قدرت نوظهور همواره به دنبال ایفای نقش درآسیای مرکزی بوده است. این کشور با توجه به مرزهای مشترکی که با کشورهای این منطقه دارد همواره نسبت به تحولات منطقه­‌ای و تأثیر آن بر امنیت ملی خود دارای حساسیت است.

اما آنچه برای چین در مورد حضور عربستان در آسیای مرکزی دارای اهمیت است بیشتر بعد امنیتی داشته و به مسئله صدور افراط­گرایی و خیزش تروریسم مذهبی باتوجه به اقدامات سعودی­ها در آسیای مرکزی مربوط است. چرا که وجود میلیون­‌ها مسلمان در مرزهای چین با آسیای مرکزی در استان سین کیانگ بستر نا امنی را برای پکن به وجود می­آورد و زمینه ناامنی داخلی را ایجاد می­کند.

همچنین آنچه بیش از همه در مورد اقدامات آل سعود در منطقه آسیای مرکزی مهم ارزیابی می‌­شود، اقدامات و تلاش­‌های عربستان برای استفاده از ظرفیت­‌های این منطقه برای دست­یابی به اهداف منطقه­‌ای و فرامنطقه‌­ای آنها باز می­‌گردد.

حمایت­‌های مادی و معنوی این کشور از گروه­های افراطی و سرمایه­‌گذاری­‌های کلان آنها از یک سو بستر مناسبی برای ارائه تصویری نادرست و غیرواقعی از اسلام را فراهم کرده و از سوی دیگر زمینه شکل­گیری تروریسم دینی را در منطقه ایجاد می­‌کند که این موضوع علتی برای دخالت و حضور کشورهای غربی در منطقه است.

انتهای پیام/ 852