پیاده‌ روی اربعین الگوی همزیستی

سید محمد علی ابطحی

پیاده‌روی نجف تا کربلا در اربعین، عهد دیرین علمای نجف بوده است که سالهای زیادی سابقه دارد. قدیمی‌ترین عکسهایی که در آرشیو حوزه های علمیه وجود دارد، مربوط به تصاویر مراجع بزرگ تقلید است که سال‌های دور در پیاده‌روی اربعین شرکت داشته‌اند. این حضور در مراسم پیاده‌روی در یک سنت نانوشته برای مراجع قدیم نجف تا طلبه‌های عادی، معمول بوده است و در کنار روحانیون که بدنه اصلی پیاده‌روی کم جمعیت آن دوران‌های دور بودند مردم عادی هم شرکت می‌کردند و به خصوص در مورد اهالی نجف قدیم، خاطرات پیاده‌روی اربعین سینه به سینه منقول است.
 این سنت پسندیده در بعضی دورانها که مهمترینش در دوران حاکمیت پر اختناق صدام حسین بود،کمرنگ‌تر شد اما در همان دوران هم به کلی از بین نرفت. در سالهای پس از سقوط صدام و آزاد شدن عراق و بازشدن راه کربلا به روی عاشقان امام حسین، و امکان حضور تسهیل شده شیعیان در عراق، باعث شد که این ادای احترام تاریخی به امام حسین علیه السلام جان تازه ای بگیرد و از یک مراسم غریبانه پیاده روی، تبدیل به راهپیمایی میلیونی شود و در این یکی دوساله عملا به بزرگترین تظاهرات شیعی تبدیل شود.
 اگرچه اکثریت این جمعیت ایرانی هستند، ولی عملا جاده نجف به  کربلا ملتقی شیعیان جهان می شود و از همه جای جهان تشیع در آن شرکت می‌جویند. این مراسم بزرگ حتما دارای ابعاد معنوی، سیاسی و عقیدتی فراوانی است که در جاهای مختلف به آن پرداخته شده است. اما الگوی همزیستی فداکارانه و اخلاقی و ایثارگرانه این مراسم قابل توجه ویژه است.
از قدیم که تعداد پیاده‌روها دهها نفر بودند تا امروز که میلیونها نفر شده‌اند، این الگو ثابت بوده است. تنها به تناسب رشد جمعیت همان الگوها تکثیر شده است.
 پذیرائی از زوار امام حسین برای افراد همان مقدار ارزش داشته که خود زیارت. از دروازه های نجف تا خود کربلا  در فاصله ۸۰ کیلومتر مسیر، همه جا به شکل منظمی معلوم است که چه قبیله و چه عشیره‌ای قرار است میزبان باشند.
در این پیاده‌روی کسی دغدغه غذا، آب، پذیرائی و محل استراحت ندارد. با کمترین توشه به راه می‌زنند. محوری‌ترین شعار شیعه که عزاداری امام حسین باشد، آنها را دور هم جمع کرده است. نه کسی از کسی طلبکار است، نه کسی بداخلاقی می کند. نه کسی بخل می‌ورزد. نه کسی می‌تواند فخرفروشی کند. در بین این میلیونها انسان زائر فقط موجی از محبت و عشق به امام حسین وجود دارد که در زندگی جاری‌شان تزریق محبت می‌کند. صلح‌آمیزترین مراسم دنیاست. کسی آنها را مجبور به رفتن نکرده است. کسی محصول این تظاهرات را نمی‌چیند. همه میزبانند. همه مهمانند.
 این تصویر همزیستی فداکارانه، اوج اخلاق‌مداری است که می‌تواند الگوی زندگانی جوامع شود. نکته فوق العاده زیبای این مراسم درنوردیدن مرزهاست. اکثر میزبانان عراقی هستند.
 در خاک عراق این راهپیمایی انجام می شود و اکثریت این جمعیت عظیم غیر عراقی هستند. در اینجا چیزی فراتر از ملیت وجود دارد. عقیده درونی که میزبان را سخاوتمند و مهمان را مهربان می کند. علاوه بر آن که در این دوسال اخیر این تظاهرات و پیاده روی در کشوری صورت می گیرد که بخش عمده ی آن در اختیار داعش است.
 این گروه خطرناک و دور از انسانیت که از نظر عقیدتی خود را دارای بیشترین فاصله با شیعیان می داند و اسیب رساندن به عزاداران امام حسین می تواند ضربه سمبلیک عقیدتی باشد. این را همه شرکت کنندگان می دانند. اما قرار است صدای مهربانی آنها فراتر از این خطرپذیری ها باشد. سازماندهی این مراسم هم اگر چه تحت مدیریت مسئولان ایرانی و عراقی است، اما کسانی که رفته‌اند می دانند که همه به هم کمک می کنند و ابتکارات خود را به نمایش می گذارند.

به اعتقاد من اگر از این منظر به راهپیمایی میلیونی اربعین نگاه شود تمرین زیست مهربانانه‌ای خواهد بود که در ان خشونت و ترور و حقد و حسد و کینه و نامهربانی‌ جا ندارد. اینها همه نیاز زندگی امروز بشر است. کجای دنیا است که این الگوی مهربانانه را نیاز نداشته باشد. در خطرناکترین شرایط و در یک عمل مستحب و نه واجب، شیعیان به این گونه زیبا الگوی کوچکی از زندگی مورد نیاز بشر امروزی را ارایه می دهند.

دنیای امروز ما در همه جای آن دقیقا به این زندگی اخلاقی احتیاج دارد. کسانی که در مراسم پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند، حتی اگر خودشان ندانند، این الگو را که می شود اخلاقی و مهربان زندگی کرد به دنیا عرضه می کنند.

این پیاده روی میلیونی تابلوی عشق و محبت انسانی است که متاسفانه با همه بزرگی حادثه در رسانه های جهانی کمترین بازتاب را دارد. شاید در دنیا کسی باور نکند چند میلیون غیرعراقی در عراق بدون هیچ چشمداشتی مهمان مردم آن کشور هستند و هم مهمان و هم میزبان حس مشترکی دارند که نقطه محوری آن نام اباعبدالله الحسین است. کاش می شد دنیا هم این جلوه های زیبای زیست مشترک اخلاقی و ایثارگرانه را در درون این دنیای پر خشونت ببیند.