هرچند دین چون باز نمود سرشت و فطرت انسان است؛ یعنی انسان و دین دو روی یک سکه هستند، در نتیجه تعیین این که کدامیک برای دیگری است سهل و آسان نیست، ولی..

پیامبران( علیه السلام ) از جمله حضرت آدم( علیه السلام ) از هر گونه گناه و اشتباهی معصوم‌اند و آنچه از حضرت آدم( علیه السلام ) سر زده بود مخالفت با یک امر ارشادی بود که به آن معصیت گفته نمی‌شود. اصولاً آمدن انسان و حضرت حضرت آدم( علیه السلام ) در زمین تقدیر الاهی و امری از پیش تعیین شده بود.

هدف از بروز حوادث ناگوار طبیعی؛ مثل سیل و زلزله و طوفان فقط عذاب نمودن نیست، بلکه آثار متعددی؛ مانند یادآوری نعمت‌های الاهی، بیداری از خواب غفلت، شکوفایی استعدادها، استمرار حیات در کره خاکی، عذاب ظالمان و ... را به دنبال دارد.

در پیدایش مذاهب مختلف، عوامل گوناگونى مثل بی‌توجهی عده‌ای نسبت به وصایا و فرمایشات پیامبر( علیه السلام ) در مورد جانشینی حضرت علی( علیه السلام )، راهیابى پیروان سایر ادیان در میان مسلمانان و اختلاط فرهنگى با آنان، فاصله گرفتن از تعالیم اصیل اسلامى و معارف اهل‌بیت( علیه السلام )، منع نوشتن حدیث نبوى تا ...

وقتى می‌گوییم اسلام دین کاملى است؛ یعنى هر آنچه که لازمۀ یک زندگى سعادت‌مند دنیوی و اخروى است را دارد. پس لازم است این دین در همۀ عصرها و زمان‏ها و در همۀ شئون زندگى انسان برنامه‏هاى قوى و سازنده داشته باشد.

انسان موجود ممکنى است که اصل وجود و تمام شئون وجودى خود را از خداوند متعال دریافت کرده و خداوند متعال با اراده تکوینى خویش، او را مختار و مرید آفریده و با این امتیاز، او را بر سایر موجودات برترى داد.پس انسان برترین موجودى است که مخاطب اراده تشریعى خداوند است و به او إجازه تصمیم‌گیرى در مورد اطاعت یا عصیان و گزینش راه خویش و رقم زدن سرنوشت خود، داده شده است.

دلایل عقلی و هم‌چنین ادله نقلی، ضرورت وجود فرستادگان الهی؛ یعنی پیامبران را برای هدایت و رهبری انسان، جهت دست‌یابی به سعادت و خوش‌بختی اثبات می‌کند.

براهین و راه‏هایى که براى شناخت و اثبات وجود خدا بیان می‌شود، متعدد بوده و در آنها روش‏هاى گوناگونى مورد استفاده قرار گرفته است. این براهین از جهت روش به سه دسته تقسیم می‌گردد: راه روانى یا فطرى، راه علمى و شبه فلسفى و راه فلسفى. برهان نظم یکى از موارد راه علمى و شبه فلسفى است.

قرآن کریم یکی از موهبت‌های خداوند متعال به حضرت سلیمان( علیه السلام )، را این‌گونه بیان می‌کند: و گروهى از جنیان با اجازه پروردگار پیش روى او کار می‌کردند و هر گاه کسى از آنها از فرمان ما سرپیچى می‌کرد او را با آتش سوزان، مجازات می‌کردیم.

با آن‌که بعد از ظهور اسلام، ایرانیان گروه گروه و با میل و علاقه به این دین مقدس گرویده، به گونه‌ای که در قرن سوم و چهارم، نویسندگان کتب اربعه شیعه و صحاح سته اهل‌‌سنت همگی از ایرانیان بودند. در عین حال پیروان دین زردشت نیز - بدون آن‌که دارای اکثریت باشند- در برخی مناطق کشور وجود داشتند.