تکیه‌گاه سست ریاض و هزینه‌های رو به افزایش این کشور

به گزارش «شیعه نیوز»، کشور عربستان سعودی یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان نفت در بازارهای جهانی است که حدود ۲۵ درصد از کل ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد و نزدیک به 90 درصد از درآمدهای این کشور از فروش نفت خام به دست می‌آید.

حجم بالای ذخایر موجود در این کشور باعث پررنگ شدن نقش این کشور در میان تمامی کشورهای نفتی شده و البته نگرانی‌هائی را برای تولیدکنندگان نفت به وجود آورده است.

 "کایل کوپر" تحلیلگر بازار انرژی در مرکز تحقیقات سیتی گروپ معتقد است، اهمیت زیاد عربستان سعودی در صنعت نفت نگران کننده است چون هرگونه اختلال سیاسی و اقتصادی در این کشور می‌تواند در بازار جهانی نفت تأثیر مستقیم داشته باشد و وجود امنیت در صنعت نفت عربستان برای حفظ چارچوب‌های اقتصاد جهانی ضروری است.

در 6 ماهه گذشته سیاست‌های عربستان سعودی در راستای جلب رضایت آمریکا و انگلیس موجبات کاهش قیمت نفت را فراهم کرد و اغلب تحلیل‌گران بر این نظر استوار بودند که هدف جبهه غربی به رهبری آمریکا  و همچنین عربستان سعودی در کاهش قیمت نفت برای وارد کردن فشار مضاعف بر روسیه و ایران بوده است.   

مؤسسه آمریکایی «گلدمن ساکس» پیش‌بینی کرده ‌است که درصورت ‌ماندن قیمت‌ها در سطح شصت دلار کشورهای تولیدکننده نفت حدود یک تریلیون دلار ضرر خواهند کرد و این کاهش قیمت ازسوی‌ دیگر به از دست رفتن صد‌ها هزار فرصت شغلی در بخش نفت و گاز منجر خواهد شد.

اگرچه ذخایر ارزی نزدیک به 750 میلیارد دلاری تا چند سال می‌تواند عربستان را در پرده مصونیت قرار دهد، با توجه به هزینه‌های رو به افزایش داخلی و منطقه‌ای عربستان، این ذخایر نمی‌تواند تکیه‌گاه ثابتی برای سعودی‌ها در دنبال کردن اهداف سیاسی در رهگذر تحولات بازار نفت باشد.

عربستان برای شکستن قیمت نفت در طول تاریخ بهانه‌هایی داشته است، در سال 1976 شاه مخلوع ایران اصرار به افزایش بیش از ده درصدی قیمت نفت کرد و درخواست آمریکایی‌ها را برای کاهش قیمت نفت نادیده گرفت، اما عربستان با کمک آمریکا و با افزایش عرضه نفت در بازار، مانع افزایش قیمت نفت تا سطح مورد نظر ایران شده است.

 دلیل "زکی یمانی" برای افزایش عرضه و ممانعت از افزایش شدید قیمت نفت نگرانی از عمیق شدن رکود اقتصادی در بازارهای مصرف بوده است و اینکه اگر اقتصاد دنیا بیش از این در رکود بماند بخشی از بازار نفت از بین می‌رود، اما اسناد تاریخی از طبقه‌بندی خارج شده نشان می‌دهد که عربستان در حال شکل‌دهی رابطه خود با آمریکا و گرفتن جای ایران به عنوان متحد آمریکا در منطقه بوده‌  و نفت در کانون این سیاست قرار داشته است.

در اثر شوک‌های نفتی دهه 70 میلادی قیمت نفت به قله‌های تاریخی رسید و قیمت بالای نفت سبب شد که استخراج نفت از برخی مناطق که قبلا صرفه اقتصادی نداشته است به صرفه شود و عرضه نفت به یکباره افزایش یابد.

 افزایش تولیدات دریای شمال و مناطق دیگر در طول چند سال اتفاق افتاد اما عربستان یکباره در سال 1986 اعلام کرد که برای حفظ سهم خود در بازار و مبارزه با رقبای جدید، عرضه به بازار را افزایش خواهد داد و به این طریق قیمت نفت تگزاس از متوسط حدود 22 دلار در هر بشکه، در عرض چند ماه به  11 دلار در هر بشکه رسید و برای سه سال نیز در میانگین زیر 20 دلار در هر ماه باقی ماند.

اگرچه دلیل اعلام شده توسط عربستان حفظ سهم بازار نفتش بود، اما تبعات این تصمیم عربستان این بود که ایران در جنگ با عراق به شدت تحت فشار مالی قرار گرفت و شوروی سابق که به شدت به درآمدهای نفتی وابسته بود، بعد از سه سال از هم فروپاشید. البته سقوط قیمت نفت تنها عامل این اتفاق نبوده اما مسلما تاثیر مهمی داشته است.

کاهش قیمت نفت به بشکه‌ای کمتر از پنجاه دلار سبب شده تا در هفته‌های اخیر تحلیل‌های متفاوتی به‌خصوص درمورد نقش سنتی عربستان سعودی در بازارهای جهانی نفت مطرح شود. عربستان به‌عنوان دومین تولیدکننده عمده و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان در نشست اخیر اوپک نه ‌تنها از سیاست کاهش تولید دفاع نکرد، بلکه معتقد بود که روند کاهش قیمت نفت باید ادامه پیدا کند.

ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان یکی از متحدان استراتژیک آمریکا در منطقه بود و در طول زمامداری خود تلاش کرد تا کشورهای غربی را از خود راضی نگاه دارد، وی بارها به آمریکا سفر کرد و سیاست‌های کلان کشورش را همواره همسو با منافع آمریکا و دیگر کشورهای غربی تعریف کرد.

با مرگ ملک عبدالله اکثر کارشناسان انتظار تلاطم در بازار نفت را داشتند اما با اقدامات پیشگیرانه آمریکا و انگلیس در فرایند  انتقال قدرت در عربستان این مهم حادث نشد و حتی روند کاهش قیمت نفت ادامه پیدا کرد.

حال سوال اینجاست که مرگ پادشاه عربستان و انتخاب ملک سلمان به عنوان پادشاه جدید چه تاثیری در تحولات بازار نفت خواهد داشت؟

"جعفر قنادباشی" در رابطه با نقش ملک سلمان در نوسانات بازار نفت، می‌گوید: ملک سلمان و دیگر شاهزادگان سعودی از نظر توانایی فکری در حدی نیستند که بتوانند در حد افراد معمولی معادلات بازار نفت را درک کنند و فرمول‌های آن را بفهمند، این افراد نمی‌توانند فرمول جدیدی برای بازار نفت ارائه کنند.  
 
وی ادامه داد: رفتار خاندان سعودی در مدیریت اوضاع عربستان تاثیر مستقیمی بر قیمت نفت دارد، اگر اوضاع داخلی عربستان دچار مناقشه شود قطعا نفت گران خواهد شد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه افزود: اگر اوضاع داخلی این کشور بامدیریت خاندان سعودی و حمایت‌های غربی آرام باشد و نزاع‌های میان آن‌ها به داخل کاخ‌ها محدود شود، قطعا قیمت نفت در راستای سیاست غرب حرکت خواهد کرد.

ملک سلمان در نخستین سخنرانی خود اعلام کرد عربستان همان سیاست‌های قبلی را دنبال خواهد کرد، اما تغییرات وسیع در هرم حاکمیت مهر تاییدی است بر نادرست بودن این ادعا و در همین زمینه «ریچارد هاس» رییس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا نیز سوم بهمن در تارنمای این اندیشکده نوشت: در ظاهر انتقال قدرت در عربستان بدون هیچگونه مشکل از ملک عبدالله به برادر ناتنی او سلمان انجام شده ولی ممکن است آنچه در ریاض می بینیم با حقیقت متفاوت باشد.

هاس معتقد است برخلاف آنچه ظاهر امر نشان می دهد، نزاع و اختلاف‌ها بر سر جانشینی ملک عبدالله پایان نیافته است و در لایه‌های زیرین خاندان سلطنتی عربستان سعودی همچنان ادامه دارد که تحولات منطقه آن را تشدید می‌کند.

در روزهای نخستین پادشاهی ملک سلمان قیمت نفت با افزایش مواجه شد اما به سرعت روند افزایش قیمت نفت متوقف شده و دوباره رو به کاهش رفت، البته این امر دور از ذهن نبود زیرا ملک سلمان با ابقای علی النعیمی در وزارت نفت این پیام را به اربابان غربی خود داد که تمام تلاشش را برای رضایت آنها خواهد کرد.

پادشاه سعودی در دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا در هفته گذشته تأکید  کرد در سیاست کشورش در قبال انرژی هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد و در خصوص ثبات بازار نفت ملک سلمان بر تداوم سیاست عربستان در قبال انرژی تأکید کرده است.

سرانجام سخن اینکه عربستان کشور تاثیرگذاری در بازار انرژی است، اما این کشور خود به تنهایی قادر به اعمال سیاست‌هایی در بازار انرژی نیست و آمریکا و انگلیس نقش تعیین کننده‌ای در اتخاذ سیاست‌های این کشور دارند.

غرب در بازار انرژی و بویژه در بازار نفت با کارت عربستان بازی می‌کند و هدف آن از کاهش قیمت نفت فشار بر ایران و روسیه است که البته این سیاست‌ها با توجه به نیازهای موجود در بازار کوتاه مدت خواهد بود و عربستان خود بیشترین ضرر را از این اقدامات خود خواهد برد.

انتهای پیام/ ص . خ